بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين
نکاتی پیرامون حجامت
حجامت یکی از اصول مهم پیشگیری و نیز ابزار درمانی در پزشکی ایرانی است که سابقه آن به چندهزار سال پیش می رسد و البته مورد تأیید اسلام واقع شده است؛ بطوری که در شب معراج به پیامبر توصیه به انجام حجامت شد.
حجامت بطور کلی دو گونه است: گرم و سرد، با خونگیری و بدون خونگیری.
حجامتی که جنبه پیشگیرانه دارد و برای اکثریت افراد قابل اجراست، حجامت عام می باشد که محل آن بین دو کتف (به اندازه 4 انگشت پایین تر از گردن) است. نقاط دیگر مهمی از بدن که می توان حجامت کرد: سر(برای امراض سر)، تحت الذقن(زیر چانه برای امراض دندانها، صورت و کل سر)، ساکرال یا چهاربند(برای دملها و بثور ران، نقرس، بواسیر، داء الفیل، ریاح مثانه و رحم، درد پشت)، کنار قوزک پا(برای احتباس حیض، درد سیاتیک و نقرس)، ساقین(برای صرع، سرگیجه، بیماریهای پوستی، سیاتیک، احتباس حیض)و.....
نکات ضروری پیرامون حجامت:
- اولین نکته رعایت زمان مناسب است. بهترین فصل برای حجامتِ پیشگیری، بهار است که هوا معتدل شده و طبیعت مدبّره بدن شروع به پختن و دفع مواد زائد مجتمع شده در بدن از فصل زمستان می کند. قبل از این که این عمل باعث بروز عوارضی مثل جوش و دمل، آلرژی، خارش بدن، احساس سنگینی و خواب آلودگی و... شود، طبیب باید به طبیعت کمک کرده و مواد زائد داخل خون را از بدن خارج کند.
بعد از بهار، فصل پاییز که حالت اعتدالی دارد، مناسب است. حجامت در اوج گرما و اوج سرما نافع نیست.
- از 12 ماه قمری تا زمانی که هلال ماه رو به نقصان می رود، زمان مناسبی برای حجامت است. درواقع اول و آخر ماه، زمان غیرمناسبی برای حجامت می باشد.
در روایات آمده است که حجامت در روز سه شنبه ای که مقارن با 14، 17 یا 21 ماه قمری است، شفای دردهای سال خواهد بود. همچنین حجامت در ابتدای روز پنج شنبه آخر ماه نیکوست. حجامت در سه شنبه اوّل ماه آذار رومی که ابتدای بهار می باشد، باعث صحّت بدن است. حجامت 7 یا 14 حزیران رومی (اوایل تابستان) نیز توصیه امام رضا (سلام الله علیه) است.
حجامت در روز جمعه نهی شده است و باید از آن پرهیز کرد.
در طول شبانه روز، پس از گذشت دو سه ساعت از طلوع آفتاب، بهترین زمان برای حجامت است.
- علائم نیاز به حجامت: احساس گرمی و داغ شدن، مور مور شدن پوست، احساس حرکت مورچه روی پوست، برافروختگی و قرمزی صورت و رگ های چشم، خارش پوست، خستگی مفرط بدون ضعف در بدن، چُرت زدن هنگام روز، احساس سنگینی و خواب رفتگی اندام ها.
- افرادی که غلبه شدید بلغم(یا سردی) دارند و یا مبتلا به کم خونی مفرط هستند، باید از حجامت تر پرهیز کنند. در این افراد، حجامت خشک(بادکش) مناسب خواهد بود.
- حجامت بانوان نیز در ایّام عادت ماهیانه ممنوع است.
- نکته آخر این که در کتب طب سنتی حجامت را گاه تنها و گاه با قید ذکر کرده و گفته اند حجامت بشرط، که منظور از اولی حجامت بدون خون گیری یا بادکش است و دومی حجامت با خون گیری است. لذا در توصیه کردن حجامت برای بیماران باید این نکته را مد نظر داشت که خون گیری باید با احتیاط صورت گیرد. البته حجامت بدون خون گیری(بادکش) با رعایت شرایط آن تقریبا در تمام بیماریها قابل استفاده است و برای رفع خستگیهای روزانه برای عموم قابل اموزش است.
اقدامات قبل از حجامت:
- اگر خلطی بر بدن غلبه دارد، از منضج و مسهل آن طبق تجویز طبیب استفاده کنید تا مادّه بیماری آماده دفع شده و به طریق خونگیری از بدن خارج شود.
- چند روز قبل از حجامت، از ملیّناتی مثل خاکشی و آبجوش، آلو، انجیر، روغن زیتون، میوه و سبزی تازه فصل و سوپ ها استفاده کنید تا لینت طبع ایجاد شود.
- 12 ساعت قبل از حجامت، از کشیدن سیگار، آمیزش جنسی، خوردن غذاهای با طبع سرد، سزخکردنی و تخم مرغ پرهیز کنید.
- با شکم گرسنه حجامت نکنید. حجامت بلافاصله بعد از غذا نیز خوب نیست(چرا که موجب بروز امراض پوستی است.) دو سه ساعت بعد از غذا خوردن(که غذا از هضم معدی گذشته) زمان مناسبی است.
- در زمان حجامت با وضو باشید، رو به قبله نشسته، صلوات فرستاده، آیة الکرسی و دعای رسیده از امام رضا(سلام الله علیه) را بخوانید: «أعوذُ بإلله الکَریم فی حجامتی مِنَ العَینِ فی الدَّم و من کُلِّ سوء و الأعلال و الأسقام و الأوجاع و الأمراض و أسئَلُک العافیة و المعافات و الشِّفاءَ مِن کلِّ داء»
بعد از حجامت:
- تا 12 ساعت از آب زدن به موضع حجامت اجتناب کنید.
- بعد از شستن محل زخم، می توانید برای زود خوب شدن آن مقداری عسل روی آن بمالید.
- تا یک روز از آمیزش جنسی، فعالیت سنگین، خوردن غذاهای غلیظ و چرب، شور، ماهی، لبنیات، تخم مرغ و سردی ها پرهیز کنید.
- از مایعات بیشتری استفاده کنید. از جمله: شربت عسل، سرکه شیره، سکنجبین، سرکنگبین، ماء الشعیر طبّی، عرقیات گیاهی، آب انار طبیعی، آب سیب و...
بعضی از فواید حجامت خشک (بدون خونگیری، بادکش):
- گرم کردن عضو و تسریع جریان خون موضعی
- انتقال سنگ مثلاً برای دفع سنگ کلیه
- انحراف طبیعت مثلاً در خونریزی بیش از حد قاعدگی یا خونریزی از کلیه
- تأثیر در خون سازی و رشد قدّی اطفال
چند نمونه از محل های بادکش:
- بادکش کبد: درمان تکمیلی هپاتیت،اختلال آنزیم های کبدی، اختلالات کیسه صفرا
- بادکش کشاله ران (قسمت داخلی): درمان تکمیلی ناتوانی جنسی
- بادکش کلیه: درمان تکمیلی عفونت ادراری، دفع سنگ کلیه
- بادکش وسیع شکم: درمان تکمیلی چاقی در بلغمی ها، یبوست، زخم معده، عفونت های تناسلی، دردهای مبهم شکمی
- بادکش تخمدان ها: درمان تکمیلی کیست تخمدان، بی نظمی قاعدگی، اختلالات هورمونی
- بادکش زیر سینه ها: درمان تکمیلی خونریزی بیش از حد قاعدگی
- در اجرای بادکش، روغن مالی قبل از آن، میزان مکش و مدّت ماندن لیوان ها روی بدن مهم بوده و در افراد و محل های مختلف، متفاوت است.
- نکته انتهایی: هرگز برای حجامت پیش کسانی که از مسائل مختلف در زمینه اخلاط و سوء مزاجها و بیماریهای مختلف ندارند مراجعه نکنید چرا که حجامت بدون رعایت نکات ظریف آن(روش صحیح، تشخیص صحیح بیماری، محل صحیح برای حجامت، زمان صحیح، خون گیری یا عدم خون گیری و ...) می تواند تشدیدکننده بیماری نیز باشد.