دکتر محمد علی زارعیان، دبیر انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
یکی از مخالفتهایی که در مورد استفاده از زرده تخم مرغ نیمبرشت(عسلی) ابراز می گردد این است که تخم مرغ نیمبرشت می تواند انتقال دهنده باکتری سالمونلا باشد. متن پیش رو حاوی نکاتی از طب جدید و طب سنتی در این زمینه به عنوان مقدمه و در نهایت جمع بندی این نکات جهت رسیدن به یک نتیجه قابل استفاده می باشد.
طب جدید:
یک. سفت شدن زرده تخم مرغ لزوما مانع از انتقال سالمونلا نخواهد گردید و در صورت رعایت شرایط حرارتی آن، باعث کاهش ریسک انتقال می گردد.
دو. سالمونلا در بعضی از افراد فلور نرمال بدن می باشد و کشف آن در مدفوع لزوما به معنای عفونت با آن نیست.
سه. ابتلای با سالمونلا در اکثر افراد خودمحدود شونده است و فقط در افراد با ضعف و نقص سیستم ایمنی می تواند عفونت شدید ایجاد نماید.
چهار. افراد مصرف کننده شربتهای ضداسید و داروهای سرکوبگر اسید معده ریسک ابتلای بالاتری نسبت به افراد عادی دارند.
پنجم. تمام خوراکیهایی که در آنها از تخم مرغ خام استفاده می شود می توانند انتقال دهنده سالمونلا باشند مثل سس مایونز، بعضی از انواع بستنی و....
طب سنتی:
یک. در طب سنتی اعتقاد بر این است که سفیده تخم مرغ تشکیل دهنده اعضای جوجه و زرده تخم مرغ غذای جوجه در زمان رشد جنینی می باشد.
دو. بر اساس مورد فوق، چون زرده تخم مرغ غذای حیوانی ضعیف و کم بنیه است و منفذی برای خروج فضولات ناشی از هضم در زمان جنینی وجود ندارد، لذا زرده معتدل و مایل به حرارتی لطیف می باشد تا بتواند به سرعت به خون تبدیل گردد. پس سه ویژگی در زرده هنگام خورده شدن وجود دارد: سریع بودن هضم و جذب و استحاله و تبدیل به خون، کمی فضولات ناشی از هضم، تولید خون لطیف و مناسب قلب. به همین دلیل مناسب ترین غذا برای رفع ضعف ناشی از بیماریها و افراد ضعیف است. البته زرده سفت شده دیرهضم است و غذائیت زیادی دارد.
سه. سفیده تخم مرغ لزج، سرد و دیرهضم است و برای افراد سردمزاج و معده های ضعیف مضر است چرا که از آن بلغمی غلیظ و لزج تولید می گردد.
چهار. بهترین حالت پخت برای تخم مرغ این است که آن را در آب بجوشانند تا به حالت نیم پخت دربیاید بعد سفیده آن را جدا کنند و قدری نمک یا شکر سفید به آن اضافه کنند تا هضم آن بهتر و غذای خوبتری داشته باشد.
پنجم. تخم مرغ کاملا پخته دیرهضم است و برای افرادی که کارهای سخت و معده های قوی دارند مناسب است. تخم مرغ نیمرو از نظر طب سنتی بسیار بد است و تولید بخارات می کند و باعث فساد سایر غذاها می گردد. خاگینه نیز سنگین و دیرهضم است.
ششم. از نظر طب سنتی اسهال در افراد مختلف علل مختلف دارد و بعضی افراد استعداد بیشتری نسبت به اسهال دارند.
هفتم. مصرف مواد زودهضم و کثیرالغذا مثل زرده تخم مرغ در افرادی که دچار امتلاء و تجمع بیش از حد مواد در بدن هستند (مثل افراد دارای اضافه وزن) توصیه نمی گردد، چرا که از یک طرف به دلیل زودهضم بودن فرد را به سمت مصرف غذای بیشتر سوق می دهد و از طرفی به دلیل غذائیت بالا امتلاء را تشدید می کند.
جمع بندی:
یک. معمولا افرادی که تخم مرغ عسلی مصرف می کنند زرده و سفیده را با یکدیگر مصرف می کنند، و در منابع طب جدید نیز مطالعه ای بر روی امکان ایجاد اسهال به دنبال مصرف زرده به تنهایی صورت نگرفته است. در طب سنتی نیز مصرف سفیده به دلیل داشتن اخلاط ردیئه و غلیظ نهی شده است.
دو. از نظر طب سنتی ایجاد اسهال بعد از مصرف زرده به تنهایی با توجه به نکاتی که ذکر گردیده است دور از ذهن به نظر می رسد، ولی مصرف آن به همراه سفیده به دلیل داشتن اخلاط ردیئه و دیرهضم بودن و تولید بلغم از آن، دور از ذهن نیست، چرا که قوه مدبره بدن برای دفع اخلاط ردیئه اسهال ایجاد خواهد کرد. لذا به نظر می رسد عمده مصرف کنندگانی که به دنبال مصرف تخم مرغ عسلی دچار اسهال می گردند به دلیل مصرف همزمان زرده و سفیده به این حالت دچار می گردند.
سه. تخم مرغ گرچه حاوی سالمونلا باشد لزوما در هر فردی ایجاد اسهال نمی کند و استعداد فرد نیز در ایجاد اسهال نقش دارد. این افراد از نظر طب سنتی نیز مستعد اسهال با مصرف مواد دارای اخلاط ردیئه و دیرهضم می باشند، و به همین دلیل از مصرف موادی که امکان ایجاد اسهال دارند منع می شوند. مثلا اطفال، افراد سالمند، ضعیف البنیه، صاحبان معده سرد و ضعیف و افراد کم تحرک از گروههایی هستند که از مصرف مواد دیرهضم و دارای اخلاط ردیئه منع شده اند. استعداد بیشتر این افراد در طب جدید نیز اثبات گردیده است.
چهار. در طب سنتی مصرف زرده تخم مرغ عسلی برای افراد ضعیف و اطفال نیز پیشنهاد شده است. همانطور که گفتیم این گروه استعداد بیشتری برای بروز بیماریها دارند. حکما به تجربه دریافته بودند که مصرف چه غذاهایی عامل اسهال می شده است و سالمونلا یک پدیده نوظهور نیست. پس اگر زرده تخم مرغ در افراد ضعیف عامل اسهال و باعث ضعف بیشتر آنها بود قطعا در کتب خود در این باره مطلبی بیان کرده بودند. در حالی که بعکس، آنها در طول قرنهای متمادی بیان داشته اند که «مناسب ترین غذا برای رفع ضعف ناشی از بیماریها و افراد ضعیف» زرده تخم مرغ نیمبرشت به تنهایی می باشد.
خاتمه:
یک. در طب سنتی توصیه به مصرف زرده تخم مرغ عسلی به تنهایی است نه تخم مرغ عسلی به صورت کامل. این نحوه مصرف به دلیل خاصیت زرده تخم مرغ و هضم سریع آن و نداشتن فضولات تغییر چندانی در مواد دفعی نخواهد داشت. با این حال اگر کسی با مصرف زرده تخم مرغ دچار اسهال گردد این اسهال دیرپا نخواهد بود و خودبخود رفع خواهد گردید.
دو. اسهال در طب سنتی لزوما نشانه بدی نیست و بیان کننده توانایی بدن برای دفع مواد زاید می باشد. البته دیرپا شدن اسهال در افراد اکثرا به دلیل دستکاری غیرضروری یا به دلیل وجود بیماری زمینه ای در فرد است که بدن از طریق اسهال سعی در دفع موادعامل بیماری می نماید.
سه. اگر به دنبال مصرف زرده تخم مرغ نیمبرشت به تنهایی دچار اسهال گشتید (که به نظر بعید است)، اولین اقدام پرهیز از مصرف داروهای مختلف و مصرف مایعات به اندازه کافی (آبمیوه های مصنوعی به دلیل شیرینی می توانند تشدیدکننده اسهال باشند) می باشد. بعید است با دو نکته گفته شده اسهال شما در کوتاه مدت برطرف نگردد. علی ای حال در صورت تشدید اسهال و خونی شدن و به طول انجامیدن آن بیش از 3 روز مراجعه به پزشک ضروری است. ضمنا بعد از رفع اسهال برای پاکسازی بدن خود و برگرداند آن به حالت اعتدال به متخصص طب سنتی مراجعه کنید.
چهار. اگر قرار است تخم مرغ را همراه با سفیده مصرف کنید بهتر است آن را کامل بپزید تا زرده سفت شود و بعد از مصلحات گفته شده استفاده نمایید.