بسم اللّه الرّحمن الرّحيم 

و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين  و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين

خون آشام در انتظار امضاء

همدان- ایرنا- گسترش زالو درمانی و اقبال از این شیوه طب سنتی برای درمان بیماری ها، در کنار مزایای پزشکی و ایجاد فرصت های شغلی، خلاء های قانونی نیز به همراه دارد که سودجویی از این خون آشام پول ساز را افزایش داده است.

به گزارش ایرنا، بی شک بوعلی سینا یکی از دانشمندان بزرگ جهان اسلام، از پیشگامان طب سنتی است و در کتاب قانون وی به اهمیت زالو درمانی و استفاده از این شیوه برای درمان بسیاری از بیماری و دردها اشاره شده است.

در فصل بیست و دوم کتاب اول قانون ابن سینا به نحوه شناخت زالوهای سمی از غیرسمی پرداخته و ویژگی های زالوی مطلوب و طرز استفاده از آن تشریح شده است.

بنابراین استفاده از این نوع کرم حلقوی آبزی در علم پزشکی در قالب طب سنتی امری نوپا نیست بلکه خارج کردن خون آلوده یا اضافی از مویرگ های بدن با استفاده از زالو از گذشته مرسوم بوده است.

این روزها نیز این خون آشام به صنعتی پول ساز و اشتغالزا تبدیل شده و گردش مالی و سود ناشی از آن، افراد را به سمت پرورش و تکثیر این کرم‌ آبزی راسته «آرواره‌ داران» سوق داده است.

طبق آخرین یافته های علمی 630 گونه زالو در جهان شناسایی شده که برخی از آن ها سمی و گوشت خوار هستند و کمتر از 10 گونه این جانور خاصیت درمانی و طبی دارد.

کاربردهای زالو در طب سنتی و پزشکی جدید برخی از سودجویان را نیز به این مسیر هدایت کرده تا از دوشیدن خون مردم سودی کسب کنند.

زالو به 2 شیوه صید در طبیعت و تولید و تکثیر در مزارع به دست می آید که در این میان برخی کشورها علاوه بر داشتن سبقه تولید و تکثیر، در زمینه صادرات نیز فعال شدند اما توجه ایرانی ها به صنعت زالو به کمتر از یک دهه می رسد.

به دنبال زمینه سازی برای تولید و تکثیر زالو، به علت متفاوت بودن گونه زالو طبی موجود در ایران با سایر کشورها، بنابراین هیچگونه تجربه ای قبلی در مورد شرایطی که زالو بهتر تولید و تکثیر شود وجود نداشت.

البته در این راستا دکتر «معصومه ملک» دکترای جانور شناسی در دانشکده علوم دانشگاه تهران شروع به انجام یک طرح تحقیقاتی با مضمون اینکه «زالوهای موجود در ایران در چه شرایطی می تواند رشد و تکثیر مناسب پیدا کنند» کرد که منجر به راه اندازی مزرعه تحقیقاتی تولید و تکثیر زالو وابسته به دانشگاه تهران شد.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان در گفت و گویی تفصیلی با خبرنگار ایرنا به بیان اهمیت و موانع و مشکلات فرا روی زالو درمانی پرداخت.

دکتر مامک هاشمی گفت: روال دریافت مجوز مراکز تهیه و تکثیر زالو به گونه ای است که باید ابتدا از شیلات و دامپزشکی مجوز دریافت شود هر چند سازمان دامپزشکی هم آیین نامه هایی برای نظارت بر مراکز تولید و تکثیر زالو دارد.

وی افزود: تحقیقات علمی موید این است که زالوی طبی در مراحلی از رشد باید از خون تغذیه کند در غیر اینصورت رشد مناسبی نخواهد داشت و ضریب تکثیر آن با صرفه نبوده و کارایی لازم را ندارد.

منتظر امضاییم ...

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان یادآوری کرد: یکی از مشکلات حل نشده این است که در آیین نامه سازمان دامپزشکی عنوان شده که به هیچ وجه نباید از خون و فرآورده های خونی در مراحل تکثیر زالو استفاده شود.

دکتر هاشمی اضافه کرد: نتیجه این آیین نامه استفاده پنهانی دارندگان مراکز تکثیر و پرورش زالو از خون شده است و در این قبیل مواقع به طور حتم احتمال آلودگی این خون ها هم زیاد است.

وی اظهار داشت: ماحصل مشارکت دفتر طب سنتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تیم تحقیقاتی دکتر معصومه ملک، سازمان غذا دارو، دامپزشکی و شیلات تشکیل کمیته «ملی زالو» برای پایان دادن به این مشکلات بود.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان اظهار داشت: با پیگیری های شفاهی و تلفنی صورت گرفته از دفتر طب سنتی وزارتخانه، مشخص شد که ماحصل فعالیت این کمیته ملی تهیه آیین نامه و ضوابطی برای تولید، تکثیر، عرضه، فروش و استفاده از زالو بوده است.

دکتر هاشمی ادامه داد: این آیین نامه حدود سه ماه پیش تدوین و نهایی شد اما عملیاتی کردن آن منوط به امضای رییس سازمان غذا و دارو کشور بود که با گذشت بیش از سه ماه این ضوابط امضا و ابلاغ نشد و همچنان با یک خلاء قانونی در این زمینه مواجه هستیم.

وی گفت: شنیده ها حاکی از این است که حتی در آیین نامه جدید نیز مشکل تغذیه زالوها حل نشده و ممنوعیت تغذیه از خون پابرجاست.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: به تازگی اخباری در فضای مجازی مبنی بر اینکه دارندگان مراکز تکثیر و پرورش زالو می توانند طبق ضوابطی خون مطمئن از دامداری ها برای تغذیه زالو دریافت کنند به گوش می رسد که صحت این خبر در پیشبرد کارها کمک شایانی می کند.

پرورش زیر زمینی زالو

هاشمی عنوان کرد: در همدان فقط یک مرکز دارای مجوز تکثیر و پرورش زالو فعال است اما به دلیل مشکلات یاد شده، نتوانسته است تاکنون به صورت رسمی و قانونی محصول تولید و توزیع کند.

وی ادامه داد: وجود این قبیل مشکلات موجب شده که مراکز تولید زالو در ظاهر بر اساس آیین نامه فعالیت کنند اما در اصل در پوشش یک مرکز دارای مجوز تکثیر، اقدام به صید زالو از طبیعت، دپو کردن آنها و توزیع در بین خرده فروشی های شهر کنند.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: پرورش، استفاده و فروش زالو در تمامی کشورهای جهان انجام می شود بنابراین می توان از قوانین مشابه دیگر کشورها بهره گرفت.

دکتر هاشمی افزود: رعایت قوانین و استانداردها موجب متضرر شدن و مختل شدن فعالیت افرادی که براحتی از این صنعت سود می برند می شود چراکه حاضر نیستند هزینه و سرمایه گذاری لازم را انجام دهند.

وی اضافه کرد: در صورت تایید آیین نامه توسط مسئول سازمان غذا و دارو، تنها داروخانه ها و سلامتکده های طب سنتی مجاز به عرضه زالو می شوند و چنانچه عطاری ها و دیگر اماکن اقدام به فروش کنند با متخلفان برخورد قانونی می شود.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: هر چند قانون کنونی فروش زالو در عطاری ها را ممنوع کرده اما هم اینک مکانی هم برای فروش زالو پیش بینی نشده است.

دکتر هاشمی گفت: افزایش پرورش و تکثیرکنندگان غیررسمی و زیرزمینی زالو باعث شده آنها دنبال بازار مصرف بگردند و برای پیدا کردن مشتری بیشتر به مغازها هایی غیر از عطاری، زالو را برای فروش عرضه کنند.

شبکه هرمی زالو

وی بیان کرد: یک بازار شبکه ای و هرمی در زمینه زالو در همدان شکل گرفته است و فعالان این بخش تعدادی زالو مولد به متقاضیان تحویل داده اند تا در فضایی با متراژهای متفاوت اقدام به پرورش و تکثیر آنها کنند.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان افزود: عرضه کنندگان زالو مولد برای جلب متقاضی پرورش این کرم آبزی، این تضمین را می دهند که بعد از پرورش، زالوها را از آنها خریداری می کنند.

دکتر هاشمی اضافه کرد: در این راستا سود بالایی از محل دریافت پول از متقاضیان پرورش زالو به جیب فروشندگان سرازیر می شود در حالیکه آماری از موفق بودن تولید و پرورش دهندگان این کرم آبزی یا خرید زالو از سوی تحویل دهندگان زالوی مولد در دست نیست.

وی ادامه داد: مراکز دارای مجوز در اصل تولید و تکثیر محصولی را بر عهده می گیرند که مجوز فروش قانونی آن را ندارد و از منظر کارآفرینی این افراد دچار ضرر مالی می شوند در حالیکه باید از آنها حمایت شود.

وی گفت: در این میان برخی تولید و تکثیر کنندگان دارای مجوز نیز با خرید و جمع آوری زالوهایی که توسط افرادی خارج از مجموعه تولید شده اند، مدعی می شوند که زالوها در مزرعه آنها پرورش یافته و تکثیر شده است.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان توضیح داد: در اصل دریافت مجوز تولید و تکثیر زالو این آسیب ها را به همراه داشته است که تعدادی زالو خارج از مزارع رسمی تولید و به عنوان محصول آن مزرعه عرضه شود.

عوارض زالوی وارداتی

دکتر هاشمی عنوان کرد: برخی از فعالان در حوزه تولید و تکثیر زالو به حوزه واردات و صادارات این کرم‌ آبزی ورود کرده اند تا سود بیشتری عادیشان شود.

وی بیان کرد: یک شبکه غیرسمی برای صادرات و واردات زالو شکل گرفته است و از کشورهای مختلف از جمله ترکیه زالو وارد ایران می شود.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان اظهار داشت: افرادی که تجربه استفاده از زالوهای وارداتی را دارند مدعی هستند که زالوهای وارد شده از ترکیه دارای عارضه بیشتری است.

دوشیدن زالو 

وی گفت: یکی از نگرانی های مردم استفاده چند باره از زالو است مبنی بر اینکه آیا زالوها پس از استفاده بر روی یک فرد مجدد بر روی شخص دیگری هم استفاده می شود.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان توضیح داد: یک زالو پس از یک بار مکیدن خون و سیر شدن، حدود چهار تا شش ماه، دیگر خونی نمی خورد بنابراین برای استفاده دوباره از زالو باید چهار تا شش ماه بگذرد.

دکتر هاشمی اضافه کرد: برای استفاده مجدد باید زالو را برای 6 ماه در یک مکان نگهداری کرد تا تمامی خونی که مصرف کرده هضم و دوباره زالو گرسنه و برای مکیدن خون آماده شود.

وی بیان کرد: به طور حتم نگهداری زالو برای چهار تا 6 ماه دشوار بوده و از نظر اقتصادی هم باصرفه نیست و در این زمان احتمال تلفات نیز زیاد است.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: کار عجیب دیگری که برای استفاده دوباره از زالو مرسوم شده، این است که با وارد کردن فشار به طول بدن زالو، او را می دوشند تا بلافاصله بعد از خوردن خون دوباره زالو را آماده مکیدن خون کنند.

دکتر هاشمی تاکید کرد: در این صورت زالویی که تخلیه شده، دوباره می خواهد خون بمکد و در نتیجه خواص دارویی نخواهد داشت و تنها شکل ظاهری خون خوردن را انجام می دهد.

روغن زالو

وی اظهار داشت: از دیگر فعالیت های غیر اصولی تهیه روغن زالو است؛ با این توصیف که زالو را خشک و پودر کرده و داخل روغن ریخته و روغن زالو درست کنند.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: در این راستا برخی مواقع به خریداران توصیه می شود بعد از استفاده از زالو آنها را معدوم نکرده و بازگردانند.

دکتر هاشمی بیان کرد: آنها زالو را در آفتاب پهن و پس از مرگ، این کرم را خشک کرده و از آن برای تهیه روغن زالو استفاده می کنند.

وی هشدار داد: زالویی که خون مصرف کرده می تواند منبع آلودگی باشد و در صورت استفاده از آن برای روغن زالو، آسیب زیادی بر بدن وارد می کند.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: در دستور العملی که هنوز امضا و ابلاغ نشده بر امحای زالو پس از استفاده تاکید شده است.

دکتر هاشمی اضافه کرد: تحویل و امحا زالو پس از استفاده، قوانین و استانداردهای خوبی است ولی ضمانت اجرایی در ایران ندارد.

وی ادامه داد: هر چند منتظر ابلاغ آیین نامه و ضوابط برای برخورد برای سامان دادن به این بخش هستیم اما بسیاری از تکثیر و پرورش دهندگان زالو تمایلی به رعایت قوانین ندارند.

سرپرست طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی همدان افزود: بسیاری از افراد دارای مجوز پرورش و تکثیر زالو برای افزایش فروش مدعی هستند که زالوی مورد تایید وزارت بهداشت عرضه می کنند اما این گفته واقعیت ندارد.

دکتر هاشمی ادامه داد: با توجه به اینکه هنوز آیین نامه عرضه و فروش زالو از طرف وزارت بهداشت ابلاغ نشده، هیچ واحدی مجوز عرضه این کرم آبزی را ندارد بلکه تنها مجوز تولید را دارند که آن هم از سوی وزارت بهداشت صادر نمی شود.

گزارش از: علیرضا جهانگیری