۲ تا کافی نیست: چند سالی است که موج مصرف قلیان، در سایه غفلت مسولین شروع شده است. متاسفانه شاهد آنیم که با وجود خطراتی که هم مردم و هم مسولین به آن واقف هستند، مصرف این دخانیات خطرناک تبدیل به تفریح جوانان شده است. به طوری که باور عده ای از دختران و پسران این شده که، گعده های دوستانه بدون قلیان نمی شود.
رشد مصرف قلیان در میان دختران و خانواده ها
اخیرا دکتر خسرو صادق نیت، رئیس دبیرخانه ستاد مبارزه با دخانیات یکی از مهمترین علل رشد مصرف سیگار در کشورمان را عرضه و دسترسی آسان به مواد دخانی عنوان کرد و گفت: آمارها نشان می دهد بیش از ۱۲ درصد از جمعیت کشور سیگار و قلیان مصرف می کنند که البته این آمار مربوط به سال ۱۳۹۰ است.
وی همچنین با ابراز نگرانی نسبت به افزایش رو به رشد مصرف قلیان در میان جوانان و نوجوانان کشور افزود: مصرف قلیان در میان دختران و خانواده ها هم در مقایسه با چند سال پیش بیش از ۲ برابر افزایش یافته است.
عوامل گرایش به قلیان
نتایج یک تحقیق میدانی نشان می دهد که جوانان به دلیل الگوبرداری از والدین مصرف کننده، فشار و تشویق همسالان، کسب پرستیژ اجتماعی کاذب در بین دوستان و هم سن و سالان اقدام به کشیدن سیگار یا قلیان می کنند.
دختران شرکت کننده در این تحقیق مقبولیت اجتماعی مصرف قلیان توسط زنان نسبت به سایر مواد دخانی٬ دسترسی آسان و ارزان در قهوه خانه های سنتی را از عوامل اجتماعی تسهیل کننده در مصرف این ماده ی دخانی بیان کردند. همچنین کارشناسان عدم برنامه ریزی مناسب برای غنی سازی اوقات فراغت،عدم اشتغال و نداشتن فعالیت های مثبت را از جمله علل تاثیرگذار در این پدیده ی نامطلوب اجتماعی دانسته اند. (۱)
آثار سوء قلیان بر اسپرم مردان
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم اعلام کرده که بر اساس بررسی ها، با مصرف قلیان بیش از ۶۰۰ ماده سمی و مهلک وارد ریه فرد مصرف کننده و اطرافیانش می شود. در کنار این موضوع باید خاطر نشان کرد که بسیاری از کسانی که قلیان می‌کشند بدون آن که خود متوجه شوند به آن معتاد می‌شوند.
یک بررسی دقیق نشان داده است که کیفیت و کمیت اسپرم اشخاصی که به مدت ۵ سال، هرروز بیشتر از یک پاکت سیگار مصرف کرده‌اند، دچار اختلال شده است حتی حرکت نطفه در مردان سیگاری بارور کمتر از مردان غیرسیگاری است. در مطالعات وسیع مشاهده شده که فرزندان دختر مادران سیگاری دیرتر حامله می‌شوند و فرزندان پسر آنها نطفه کمتری دارند. کمیت اسپرم به معنای تعداد اسپرم می باشد و کیفیت اسپرم به مفهوم حرکت و شکل طبیعی آن است؛ ولی کیفیت اسپرم بسیار مهمتر از کمیت آن است. قابل توجه است که متخصصین مصرف هر وعده قلیان را معادل حداقل ۴۰ تا ۳۰۰ سیگار دانسته اند.
اشخاصی که مقدار زیادی دود تنباکو و قلیان استفاده می‌کنند دچار شکستگی در کروموزم های اسپرم ها می‌شوند که باعث ایجاد نوعی ناباروری میشود و درصورتی که با روش های لقاح مصنوعی، مرد صاحب فرزند شود، بازهم این اختلال به فرزندانش انتقال می یابد. کسانی که سیگار مصرف می نمایند دو گروه هستند. بعضی سیگارکش فعال و برخی سیگارکش غیرفعال می باشند. در فضایی که فردی سیگار می‌کشد، یک سوم دود ایجاد شده به ریه فرد کناری او که سیگار نمی کشد، منتقل می گردد؛ یعنی اگر فردی سه نخ سیگار بکشد اثرات سیگار در فرد کنار او مانند اثر سوء فردی است که یک سیگار کامل مصرف کرده است. طبیعی است که این مورد در مورد افراد قلیانی هم صدق می کند. (۲)
آثار سوء قلیان برای مادر
اگر مصرف سیگار در زنان را با نگاهی متفاوت بررسی کنیم، می بینیم که مصرف کنندگان مواد دخانی تهدید کننده سلامت مادران فردا است که با مصرف دخانیات نه تنها خانواده بلکه جامعه را نیز دچار مشکل خواهد کرد. استعمال سیگار حتی پیش از بارداری هم مضر است و بر تخمک های زن تاثیر منفی دارد و قدرت باروری آن ها را کاهش دهد.
سیگار در زنان بر روی کیفیت تخمک اثر منفی دارد. از طرفی احتمال دیرباروری، سقط، حاملگی خارج رحم، یائسگی زودتر از موعد و پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. همچنین روی دهانه رحم، و لوله‌های رحمی اثر گذاشته و قدرت باروری را کم میکند و حتی شانس موفقیت IVF در خانم‌های سیگاری کمتر است. (۳)
مژگان کریمی جراح و متخصص زنان و فوق تخصص سرطان‌های زنان و عضو هیئت مدیره انجمن سرطان‌های زنان ایران با بیان اینکه در بعضی از مطالعات ۱۸۰ نوع سرطان بر اثر دود سیگار و قلیان مشاهده شده است، اثرات مخرب قلیان و سیگار بر روی نسج سینه، ایجاد سرطان سینه، سرطان گردنه رحم و غدد شیری را یاد آور شد
آثار سوء بر روی جنین
از آنجا که لوله قلیان حاوی میکروارگانیسمهای عفونی زیادی است و زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، احتمال گرفتن بیماری بیشتر خواهد بود. قلیان هم مانند سیگار میتواند احتمال زایمان پیش از موعد، و حتی مرده به دنیا آمدن نوزاد و سایر مشکلات را افزایش دهد. همچنین میتواند بر رشد جنین نیز تاثیر منفی داشته باشد.
دود قلیان غلظت اکسیژن را در بدن مادر کاهش داده و نهایتاً موجب تنگی نفس جنین شده و او را به سمت مرگ می کشاند. بیشترین تاثیر سوءمصرف سیگار بر روی جنین، در سه ماهه دوم و سوم بارداری است، زیرا در این زمان اندام های جنین به تدریج تشکیل می شوند و در صورت استعمال سیگار، رشد اندام ها مختل و جنین با عقب ماندگی مواجه می شود.
استعمال سیگار موجب می شود تا هنگام زایمان، جنین با استرس مواجه شود و با آغاز درد زایمان، ضربان قلب جنین کاهش یابد و نتواند انقباضات رحم را تحمل کند. به این ترتیب زایمان با مشکل مواجه شده و نوزاد باید به روش سزارین متولد شود. استعمال سیگار توسط اطرافیان مادر باردار هم اثراتی سوئی بر جنین دارد و تنفس دود ناشی از سیگار اطرافیان نیز بسیار خطرناک است.دود قلیان نیز برای جنین بسیار مضر است و به دلیل این که پیش از استعمال با بخار آب مخلوط می شود، بسیار خطرناک تر از دود سیگار است.
جدای از خطرات جدی استعمال دخانیات در بارداری (شامل سقط جنین و زایمان زودرس)، حتی تنفس دود حاصل از استعمال قلیان در دوران بارداری نیز می تواند باعث کاهش وزن نوزاد در هنگام تولد شود. لازم است بدانید نوزادانی که در هنگام تولد وزن کمتری دارند، از بسیاری جهات حساس تر و آسیب پذیرتر هستند.
نتیجه گیری
سبک زندگی غلط بر افزایش بیماری های زیادی همچون سرطان و ناباروری اثر گذار بوده است، چنانچه در هفته گذشته اعلام شد ۳ میلیون زوج نابارور در کشور داریم و نرخ شیوع ناباروری اولیه در کشور حدود ۲۰.۲ درصد است که نشان می دهد شیوع ناباروری در کشور قابل توجه و زیاد است.
همچنین کاهش سن مصرف دخانیات از ۱۴ سال به ۱۰ سال هشداری است که نباید آن را نادیده گرفت.(۴) خطراتی که پدران، مادران و فرزندان آتی ایران اسلامی را تهدید می کند می بایست توسط مسولین به دقت رصد شود و با برنامه ای دقیق به پیشگیری از این آسیب ها پرداخت. مجلس شورای اسلامی با تصویب و نظارت بر قوانین کارآمد، دولت با اجرای قوانین می تواند از تهدیدهای بعدی کشور را مصون دارند.
منابع:
۱- احمد علی باقری. مدرس دانشگاه
۲- آقای دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح بیماریهای کلیه و مجاری ادراری، استاد دانشگاه
۳- دکتر لادن سیفی جراح زنان
۴- دکتر محمدرضا مسجدی، دبیر جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات