بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين
بررسی عوامل مؤثر بر تقویت حافظه درمتون طب سنتی و اسلامی و معرفی گیاهان دارویی مرتبط با آن
مریم مالمیر- دبیرکمیته طب سنتی کانون طب طبیعی ایران
مقدمه:
حافظه یک استعداد همگانی در بخاطر سپاری رویدادها و اطلاعات و همچنین یادآوری آنهاست و بوسیله حافظه می توان رویدادهای زمان حاضر را حفظ و نگهداری کرد و خاطرات و وقایع گذشته را به یاد آورد. حافظه بلند مدت مخزنی است که اطلاعات گوناگون از چند دقیقه تا اطلاعات سراسر عمر را در خود جای می دهد و یادآوری وقایع گذشته به کمک حافظه بلندمدت صورت می گیرد و حافظه کوتاه مدت در به یادآوری اطلاعات تازه وارد فعال است. تقویت حافظه یا پرورش حافظه، همان به یادآوری است که روان شناسان به عنوان روش های پرورش حافظه پیشنهاد کرده اند.
نکاتی درباره حافظه:
1- حافظه همانند سایر قوای بدن قابلیت رشد،تقویت و پرورش را دارد.
2- قدرت حاقظه در کودکان، همچون بزرگسالان، ثابت و پایدار نیست.
3- اگر کاهش حافظه همراه با سلامت کامل بدنی پدید آید، نشاندهندة صرع یا سکتة مغزی است.
درمتون طب سنتی بیان شده، هرگاه مزاج بطن واپسین مغزبه سردی غیر طبیعی دگرگون شود حافظه ضعیف یا مختل می شود و باید به گرم کردن آن پرداخت. ازبین رفتن یا کاهش حافظه همیشه در اثر سردی مزاج پدید می آید ولی اگر همراه باخواب آلودگی پدید آید مزاج بیمار دچار سردی و رطوبت است و اگر همراه با بیخوابی باشد بیمار دچار سردی و خشکی مزاج است. در کل مزاج خشک برای افزایش حافظه مناسبتر و بهتر است.
1- برخی از عوامل افزایش دهنده حافظه:
الف) مداومت و پرداختن به مطالعه و درس خواندن و عادت کردن به حفظ کردن هر چه بیشتر مطالب باعث فزونی نیروی حافظه می شود زیرا حفظ کردن برای آدمی همچون ورزش است برای بدن.
ب) مراقبت همه جانبة بهداشتی، تغذیه خوب و مناسب و بیداری باعث تیزی و نیرومندی حافظه می شوند. همچنین پیاده روی و حرکت دادن دست ها و ورزش های مانند آن، نیکو و مناسب هستند ولی ورزش های سخت و خسته کننده که باعث صرف نیروی زیاد و درنتیجه پرخوری می شوند باعث کاهش حافظه می گردند.
ج) استفاده از مربای عسلی وج (سوسن زرد)، هلیله سیاه، زنجبیل، کندر، روغن گوشت سفید نارگیل و همچنین ماساژ سر با روغن خیری و روغن سوسن، همچنین به کاربردن غرغره ها و عطسه آورهای تند که بلغم رامی زدایند به افزایش حافظه کمک می کنند.
2- برخی ازعوامل کاهش دهنده حافظه:
الف) زیاده روی در شرابخواری برای حافظه زیان آور است.
ب) خوابیدن زیاد به ویژه هنگام روز و پس ازپرخوری باعث کسالت وسنگینی و کاهش حافظه می شود، همچنین بی خوابی های طولانی باعث ضعف نیروی تفکر شده و خاطرات ثبت شده را از بین می برند.
ج) مصرف خوراکی ها و موادخواب آور و همچنین مصرف بیش ازحد خشخاش، کاهو، سیر، پیاز و زعفران، نوشیدن آب زیاد، پرخوری و قرار گرفتن در معرض بادهای جنوبی برای حافظه زیان آور است.
شستشو با آب بسیارگرم و بسیار سرد هم برای حافظه مناسب نیست زیرا آب سرد برای حواس آدمی زیان آوربوده و ایجاد کرخی دربدن می کند و آب گرم باعث سستی عصب و کاهش حافظه می شود.
در متون طب اسلامی مسواک زدن، روزه گرفتن، قرائت نمودن قرآن (بویژه آیة الکرسی)، وضو با آب نیمه گرم و دائم الوضو بودن، به صورت علما نگاه کردن، اطاعت از پدر و مادر، گرفتن ناخنها در روز دوشنبه، حجامت کردن و عسل خوردن، کندر جویدن، شیر، مربای آویشن، اسطوخودوس، خوردن انگور و گرمی جات، عدس، کرفس، کدو، سیب و به، جوانه گندم، ناشتاخوردن انار با پیه آن، ناشتاخوردن مویز با هسته، ناشتاخوردن مخلوط زعفران، سعدکوفی و عسل و بطور عموم خوردن آب کم و غذای کم جهت زیادی حافظه مؤثراست. اما مواردی همچون خوردن سیب ترش، خوردن سردی بیش ازحد مانند ماست و برنج، خوردن گشنیز، پنیر و آب زیاد، حجامت کردن درجای گودی پشت باعث کاهش حافظه می شوند.
گیاهان دارویی مورد استفاده در تقویت حافظه
1- رزماری (اکلیل کوهی) (Rosemary): رزماری یک گیاه محبوب هم از نظر پزشکی و هم به عنوان نماد حافظه بوده است. رزماری محرک گردش خون و فعالیتهای مغزی ((cephalic است. در یونان باستان اعتقاد بر این بوده است که اکلیل کوهی ذهن و حافظه را تقویت می کند و به همین دلیل دانشجویان یونان در وقت امتحان دادن تاج گل هایی از اکلیل کوهی را بدور سر خود می پیچیده اند. استشمام چند قطره از روغن رزماری یقیناً موجب احساس پاک بودن فوق العاده فکر می شود.
2- گل سرخ (Rosa spp): امروزه هم همانند گذشته گل سرخ گیاهی باارزش است، در طب آیورودایی گل سرخ را خنک کننده بدن و مقوی ذهن می دانند. در اختیارات بدیعی آمده استشاق گل سرخ باعث قوت دماغ می شود.
3- مریم گلی دارویی (sage): این گیاه که بطور سنتی آن رابا طول عمر مرتبط می دانند به عنوان دارویی برای بازگرداندن حافظه در افرادمسن شهرت یافته است. به عنوان نمونه john gerarde می گوید: مریم گلی برای سر و مغز بطور استثنایی مناسب است و احساسات و حافظه را نیرومی بخشد.
4- ژینکو (Ginkgo): برگ ژینکو تقویت کننده حافظه و باعث ازدیاد فعالیت های مغزی وجریان خون درآن می شود.
5- روغن فرار حاصل ازگیاهانی همچون نعنا، رزماری، ریحان، آویشن، مرزه، میخک و جوز از جمله روغن های cephalic هستند به این معنی که موجب تحریک مغز می شوند و به پاک بودن تفکر کمک می کنند.