از یک جهت، اخلاق سه بحث دارد:

 
1. تزکیه نفس یا اخلاق فردی؛
 

2. تدبیر منزل؛
 

3. سیاست مدن (کشورداری)
 

با این حال بیشتر کتب اخلاقی فقط به تزکیه نفس و اخلاق فردی می پردازند و در مورد تدبیر منزل، کمتر کتاب نوشته شده است. البته مراد از منزل، خانواده است، نه خانه.
 

خانواده هم قواعدی دارد که مهمترین آن وحدت است و پدر خانواده مسؤولیت حفظ و حراست از آن را به عهده دارد و با تأمین غذا و امنیت و با در نظر گرفتن مصلحت جمع، به پیشرفت آن کمک می کند. امنیت اعضای خانواده به این است که هر یک از آنان احساس آبرو و شخصیت کنند.
 

قاعده دوم اعتدال است که باید در منزل وجود داشته باشد؛ اعتدال به معنای تساوی نیست؛ بلکه هر کسی باید در جایگاه خود و به اندازه، مورد توجه قرار گیرد؛ یعنی اگر قرار است عیدی بدهد به بزرگتر بیشتر بدهد، اگر عضوی بیمار شده، غذای تقویتی بدهد.
 

قاعده دیگر، «وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت» است؛ یعنی اگر چه هر کدام فکر و نظر و سلیقه ای دارد؛ لکن همه این نظرات مختلف باید هدف واحدی را داشته باشد و آن حفظ کرامت خانواده و پیشرفت اعضا.
 

قاعده بعدی، مسؤولیت پذیری است؛ یعنی هر یک از اعضای خانواده باید مسؤولیتی هر چند کوچک داشته باشند؛ یک نفر کار می کند، دیگری خرید می کند، یکی می پزد و یکی نظافت می کند. اگر خانواده ای غیر از این باشد، از حالت اعتدال بیرون است.
 

یکی ازمهم ترین مسائل تدبیر منزل، مال است. هر در منزلی به مال نیاز است، درآمد و ثروت می خواهد؛ لذا سه مسأله «دخل، حفظ و خرج» باید مورد توجه قرار گیرد و نیاز به تدبیر دارد. البته کسب مال، گاه به تدبیر نیاز ندارد؛ مثل ارث و هدیه؛ لکن اغلب موارد به سعی و تلاش و تدبیر نیاز دارد که مهم ترین معیار و ملاک در کسب مال این است که همراه با جور و عار و دنائت نباشد. مال باید از راه حلال و بدون ستم به دیگران باشد، پس کسب مال نباید به ذلت و خواری انسان منجر شود.......
 

پای درس اخلاق استاد احمد عابدی ؛ تاریخ درج : 1392/10/18 موضوع : اخلاق و عرفان