بسم الله الرحمن الرحیم
و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین
تدابیر دوران بارداری(2)
مقالات تدابیر دوران بارداری شامل این مقالات می باشد:
تنش هاي روحي، وظايف مردانه!، انتخاب پزشك معالج، انتخاب بيمارستان، تغذيه، نزديكي،استحمام.
ترک خوردن پوست، مراقبت های دهان و دندان، یبوست، دخانیات و الکل، پیشگیری از زردی نوزاد، حجامت، تأمین کلسیم، مسافرت، ورزش، افزایش وزن، ترش کردن.
ویار (هوسانه های طبیعی، هوسانه های غیر طبیعی؛ تهوّع و استفراغ بارداری)، فشار خون بارداری، کهیر.
ترک خوردن پوست
یکی از نگرانی های زنان باردار، ایجاد ترکهای پوستی روی شکم است. برای پیشگیری از این مشکل، در چند ماه آخر بارداری، نواحی پایین شکم، لگن و بالای ران را هر روز با روغن های مناسب مثل روغن زیتون یا روغن بادام شیرین یا روغن نارگیل(و در ماه آخر با روغن کنجد)، ماساژ دهید. این ماساژ، علاوه بر پیشگیری از ترک پوست، با نرم کردن تدریجی مفاصل لگن، زایمان را نیز تسهیل می کند. این مساله باید جدّی گرفته شود چرا که در صورت ترک خوردن پوست، دیگر درمان چندان موثّری برای آن وجود ندارد. البتّه در صورت بروز این مشکل هم نباید چندان نگران بود چرا که در طول چند ماه پس از زایمان، این خطوط به تدریج کمرنگ شده تا حدّ زیادی همرنگ پوست اطراف می شوند؛ این نکته را گفتم تا خود را چندان درگیر درمانهای گران قیمت و معمولا کم تاثیر این مشکل نکنید.
مراقبت های دهان و دندان
دندان درد در دوران بارداری برای بسیاری از مادران یک کابوس است که با توجّه به محدودیت های عملی و گاهی هم وسواس های شخصی مادران یا دندان پزشکان در استفاده از داروهای مسکّن خوراکی یا تزریقی می تواند مشکلات زیادی برای زن باردار به وجود بیاورد. لذا توصیه اکید می کنیم که هر گونه مشکل دندان پزشکی خود را قبل از دوران بارداری درمان کنید و در این دوره هم نکات بهداشتی مربوطه را به دقّت اجرا کنید.
یبوست
یبوست، امّ الامراضی است که در دوران بارداری تبعات منفی مضاعفی را به دنبال دارد؛ برای مثال یبوست به راحتی می تواند منجر به لکّه بینی یا خونریزی مادر و حتّی سقط جنین شود؛ در حالی که اغلب دیده ام که حتّی متخصّصین محترم زنان و زایمان نیز به هنگام بروز چنین مشکلاتی از آن غافلند؛ وحال آن که بسیاری از مواقع تنها با درمان یبوست، مشکل زن باردار مرتفع خواهد شد. برای درمان یبوست در زنان باردار باید حتّی المقدور از دستورات ساده غذایی مثل افزایش مصرف میوه و سبزیجات، پیاده روی سبک و مانند آنها بهره گرفت و تنها در صورت ضرورت از ملیّن های ملایم استفاده کرد. برخی از این راه ها عبارتند از:
- خوردن روزانه ۲-۱ عدد هویج آب پز.
- مصرف خیسانده آلو، انجیر خشک یا برگه ها(البتّه در صورت تحمّل گوارشی).
- روزانه یک قاشق مربّاخوری خاکشی را در یک استکان آب ۵-۴ قل آرام جوشانده شیرین نموده میل کنند.
- مصرف خیسانده سبوس گندم.
- مصرف ترنجبین.
- مصرف روزانه چند قاشق روغن بادام شیرین یا روغن زیتون.
اگر با دستورات فوق و اقدامات مشابه، یبوست زن باردار درمان نشد می توان از ملیّن های ملایمی مثل گل سرخ یا فلوس بهره گرفت؛ امّا مصرف ملیّن های قوی مثل سنا یا روغن کرچک در این دوران ممنوع است.
دخانیات و الکل
* ممنوعیت استعمال سیگار و سایر دخانیات و نیز موادّ مخدّر، روانگردان و … در دوران بارداری نیاز به تذکّر ندارد و معمولاً هم – حدّاقل در کشور ما – این مسایل برای زنان باردار چندان مطرح نیست؛ امّا آنچه که مهم است این است که متاسّفانه بسیاری از زنان باردار به علّت الطاف! همسر یا سایر اعضای خانواده در معرض دود سیگار قرار می گیرند که این مساله می تواند تاثیر نامطلوبی روی جنین بگذارد. لذا توصیه می شود حدّاقل در این دوران، از استعمال هرگونه دخانیات در فضای منزل خودداری شود.
* مصرف الکل همیشه بد است؛ در دوران بارداری بدتر. هیچ مادری نباید این خیانت مضاعف به خود و فرزندش را مرتکب شود.
پیشگیری از زردی نوزاد
بعضی از بانوان به دلیل نگرانی از ایجاد زردی در نوزادشان، در ماههای آخر بارداری مبادرت به مصرف بی رویه خنکی می کنند که این امر باعث بروز مشکلات در مادران می شود. این کار به هیچ وجه مورد توصیه ما نیست. راه منطقی آن است که در یکی دو ماه آخر بارداری، مادر، هفته ای یک بار، زبان خود را در آینه کنترل کند؛ اگر زبان زردرنگ بود می تواند نشان دهنده افزایش صفرا و احتمال ایجاد زردی در نوزاد باشد. در این حال بهتر است یک خنکی ملایم مثل عرق کاسنی را چند روز مصرف کنند تا مشکل حل شود. توصیه عمومی تر برای رفع نگرانی همه مادران این است که از یک هفته به زایمان هر روز یکی دو استکان عرق کاسنی مصرف کنند؛ امّا فراموش نکنند که درمان زردی نوزادان، کاری ساده است و نباید باعث نگرانی آنها شود.
حجامت
توصیه طب سنتی این است که در دوران بارداری جز در موارد بسیار ضروری اقدام به کم کردن خون- حجامت، فصد، زالواندازی و ...- نشود. در بسیاری از محافل طب سنتی دیده می شود که به زن باردار توصیه می کنند که بین ماه چهار تا هفت حتما حجامت کند. این توصیه چندان صحیح نیست. درست این است که اگر به هردلیل، با تشخیص مجرّبین طبّ سنّتی، ضرورتی برای حجامت زن باردار وجود داشت؛ بهتر است این کار بین ماه های چهار تا هفت انجام شود که خطر سقط کمتر است. بنابراین گزاره صحیح این است که در این ماه ها جواز انجام حجامت وجود دارد و نه ضرورت انجام آن. حجامت اگر با تشخیص فرد مجرب و به روش صحیح انجام شود علاوه بر بهبود گردش خون جفت، باعث کاهش خطر ابتلا به فشار خون یا مسمومیت حاملگی، دیابت بارداری و مانند آنها خواهد شد.
تامین کلسیم
یکی از نگرانی هایی که عمدتاً از سوی پزشکان یا برنامه های پزشکی صدا و سیما به زنان باردار تلقین می شود نگرانی از بابت کمبود کلسیم در دوران بارداری است. این مادران عمدتاً به مصرف لبنیات روی می آورند که با توجّه به کیفیت لبنیات پاستوریزه، به هیچ وجه مورد تایید ما نیست و البته معمولاً اثر پیشگیرانه مناسبی هم ندارد. مصرف مکمّل های کلسیم نیز به مانند هر مکمّل دیگری – از جمله مکمّل های آهن و اسیدفولیک – مورد تایید ما نیست.
تامین کلسیم مورد نیاز مادر و جنین، کار چندان سختی نیست و به شیوه های ذیل قابل وصول است:
۱- بهره مندی از آفتاب: اگر خانه آفتاب گیری ندارید؛ سعی کنید هر چند روز یک بار هم که شده چند دقیقه ای آفتاب بگیرید؛ البته اکیداً توصیه می کنم که تابش آفتاب باید به پشت بدن باشد و نه جلوی آن.
۲- فعّالیت بدنی مناسب در طول دوران بارداری مانع از کاهش میزان کلسیم استخوان خواهد شد.
۳- از مصرف خوراکی هایی که باعث کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می شوند خودداری کنید. سر دسته این خوراکی ها چای و نوشابه است.
۴- از بین لبنیات، بهتر است به مصرف کشک و کره محلّی و روغن زرد اکتفا شود. مصرف هفته ای یک بار کشک محلّی مرغوب (به صورت کله جوش، همراه کمی پونه و روغن زیتون– به جای نعناع داغ – و چند عدد خرما یا مغز گردو به عنوان دسر)، کلسیم کافی را برای زن باردار تامین خواهد کرد.
۵- مصرف روزانه ۱۰ عدد مغز بادام خام و ۵ عدد خرما هم می تواند کلسیم مورد نیاز زن باردار را تامین کند.
۶- پوست تخم مرغ های مصرفی خود را دور نریزید.آنها را شسته؛ خشک و آسیاب نموده در طول دوران بارداری و شیردهی، روزی نصف قاشق چایخوری از این پودر را با کمی عسل روی زبان خود ریخته قورت دهید. این ترکیب ساده و ارزان یکی از بهترین مکمّل های طبیعی کلسیم است.
مسافرت
در حاملگی های طبیعی که احتمال سقط یا زایمان زودرس وجود نداشته باشد، مسافرت مانعی ندارد؛ امّا باید توجّه داشت که:
- برنامه ریزی سفر به نحوی باشد که زن باردار خسته نشود. در هر حال باید از مسافرت های طولانی به ویژه در سه ماهه اوّل و سوّم حاملگی اجتناب شود.
- در مسافرت هایی مثل مسافرت با ماشین که به مدّت طولانی پاها به حالت آویزان قرار می گیرند بهتر است که حدّاکثر هر دو ساعت، یک ربع توقّف داشت تا زن باردار کمی قدم بزند؛ چرا که در بارداری احتمال ایجاد لخته های سیاهرگی زیاد می شود که آویزان بودن پاها این احتمال را افزایش می دهد.
ورزش
نیاز زن باردار به فعّالیت بدنی، اغلب با انجام کارهای روزمرّه – از جمله فعّالیت های مربوط به خانه داری – تامین می شود؛ امّا اگر به هر دلیل این فعّالیت کم است و زن نیاز به فعّالیت بیشتری دارد به این نکات توجّه کند:
۱- انجام هر ورزشی که زن باردار را خسته کند – از جمله همه ورزش های حرفه ای – ممنوع است.
۲- انجام هرگونه ورزش که با خطر برخورد ضربه و آسیب به شکم همراه باشد – از جمله ورزش های رزمی – ممنوع است.
۳- شیرجه زدن در آب، رفتن به مکان هایی با ارتفاع زیاد و اکسیژن کم(مثل کوه پیمایی)، شنا در آب بسیار گرم یا بسیار سرد، اسکی روی آب، پریدن از ارتفاع و هر حرکت شدیدی برای زن باردار ممنوع است.
۴- انجام ورزش باید به صورت منظّم باشد و شدّت آن خیلی کم و زیاد نشود.
۵- در صورت بروز علایم کمبود اکسیژن مانند خستگی مفرط، سرگیجه و تنگی نفس، ورزش باید قطع شود.
۶- پس از سه ماهه اوّل حاملگی باید از انجام ورزش هایی که مستلزم دراز کشیدن طولانی هستند، اجتناب شود.
۷- مصرف مایعات کافی، محیط خنک و پوشیدن لباس های مناسب جهت جلوگیری از افزایش دمای بدن ضروری است.
۸- حتما و حتما قبل از شروع ورزش در دوران بارداری در مورد مسایلی که منع انجام ورزش در این دوران محسوب می شوند، با پزشک خود مشورت نمایید. برخی از این مسایل عبارتند از: کمی رشد جنین، خونریزی واژینال، خطر زایمان زودرس، مشکلات دهانه رحم، پارگی کیسه آب، فشار خون بالا، بیماری های مزمنی که با ورزش تشدید می شوند و ….
افزایش وزن
متوسّط افزایش وزن زنان باردار ۱۲-۱۰ کیلوگرم است که برای خانم های لاغر کمی بیشتر(تا ۱۸ کیلوگرم) و برای خانم های چاق کمی کمتر(تا ۱۱ کیلوگرم) در نظر گرفته می شود. در ایران افزایش وزن بیش از ۱۲ کیلوگرم – و حتّی تا ۳۰ کیلوگرم – امری معمولی است در حالی که به نظر می رسد اگر زن باردار دستورات ساده ای مثل جویدن غذا، استفاده بیشتر از غذاهای گیاهی و پرهیز از خوردن قبل از گرسنگی و دست کشیدن از غذا قبل از سیری را رعایت کند؛ عملاً با چنین مشکلاتی مواجه نخواهد شد.
ترش کردن
ترش کردن در بارداری به همان دلایلی ایجاد می شود که در غیر زمان بارداری ایجاد می شود؛ جز آن که به دلیل فشار مستقیم رحم روی معده، افزایش فشار داخل شکمی و شل شدن عضلات صاف دستگاه گوارش در زمان بارداری – و به ویژه در اواخر آن – احتمال ترش کردن افزایش پیدا می کند. درمان ترش کردن در این دوران نیز عملاً فرقی با سایر زمان ها ندارد؛ جز این که ترجیح داده می شود مشکل، حتّی المقدور با رعایت دستورات بهداشتی بر طرف شود و نه مصرف دارو. در صورت تمایل می توانید مقاله «ترش کردن» را مطالعه کنید.
نکته: توصیه می شود که زنان باردار شکم خود را با پارچه ای نرم – و ترجیحاً پشمی – بپوشانند. البته باز هم تاکید می کنیم که «بپوشانند» و نه این که ببندند؛ به عبارت دیگر این پارچه هیچ گونه فشاری را نباید به شکم و رحم وارد بیاورد.