بسم الله الرّحمن الرّحیم
و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین
آزمون تشخیص سیتی اسکن تهدیدی برای سلامتی
تري جي.آلن
چکيده:
در سال‌هاي اخير، براي تشخيص و يا پيش گيري از چندين بيماري مهلک، استفاده از آزمون‌هاي تصويربرداري سيتي‌اسکن رواج بسيار زيادي يافته است. ولي احتمالاً اکثر افراد از اين نکته بي‌اطلاعند که بيماران قرار گرفته شده در اين دستگاه‌ها، حدود 500 بار بيش از روش تصويربرداري با اشعه ايکس در معرض خطر قرار مي‌گيرند. نويسنده با اشاره به عدم توجه اکثر پزشکان به آثار سوء و زيان‌بار چنين روش‌هايي، عدم ارائه راهنمايي‌هاي لازم و بايکوت نمودن پزشکاني که نگراني‌هاي خود را در جامعه مطرح مي‌کنند، معتقد است که در پزشکي تجاري، سودآوري مسأله بسيار مهمي مي‌باشد که هنوز توجه زيادي به آن مي شود.
من و دندان پزشکم، سال هاست که با هم يک دعواي فکري داريم. استيو توصيه مي‌کند که از تصاوير تهيه شده با اشعه ايکس استفاده کنم. اما من به او مي‌گويم که پرتوهاي يونيزه، يک عامل مخاطره‌آميز در ابتلاي افراد به سرطان است و درمان يک پوسيدگي جزيي، ارزش آن را ندارد. چند سال يک بار، با پوسيدگي يک دندان جديد، اين مرافعه دوباره اوج مي‌گيرد.
نظرات مخالف ما دو نفر، ريشه در مباني طب غربي مدرن دارد: تحليل‌هاي فايده – مخاطره در مورد موضوعاتي مشخص. ولي هنگامي که بخواهيم در مورد عملي که 000/150 بار در هر روز در سراسر ايالات متحده صورت مي‌گيرد، صحبت نماييم، بسياري از افراد ترجيح مي‌دهند که سکوت نمايند. موضوعي که کارشناسان اخلاق زيستي، سال هاست که براي اطلاع‌رساني عمومي در مورد آن تلاش مي‌کنند.
در آزمايش‌هاي سيتي‌اسکن، با استفاده از تصاوير چندگانه اشعه ايکس که از زواياي مختلف تهيه مي‌شود، ارتباط دادن آنها با هم، و توجه به اندام‌هاي يک فرد، يک تصوير نهايي به دست مي‌آيد. پژوهشگران دانشگاه «ييل» دريافته‌اند که تنها در تعداد اندکي از مراکز پزشکي و درماني ايالات متحده، به بيماران در مورد روش‌هاي جايگزين آزمون‌هاي تشخيصي سيتي‌اسکن نظير سونوگرافي، ام.آر.اي و يا مضرات استفاده از آن، اطلاعات لازم ارائه مي‌گردد.
مديران سازمان غذا و داروي ايالات متحده مي‌گويند که در يک تصويربرداري سيتي‌اسکن، بيمار 500 برابر يک تصويربرداري از قفسه سينه با اشعه‌ايکس، در معرض تابش امواج راديو اکتيو قرار مي‌گيرد. به علاوه، قرار دادن کل بدن در معرض اين تابش‌ها، ريسک ابتلا به سرطاني همانند بازماندگان بمباران‌هاي اتمي ژاپن در سال‌هاي جنگ جهاني دوم دارد. در چنين آزمون‌هايي، احتمال ابتلاي فرد در معرض تابش‌هاي راديواکتيو به سرطان، افزايش زيادي مي‌يابد. به علاوه، اين مخاطرات براي 2 تا 3 ميليون کودکي که همه ساله مورد چنين آزمايش‌هايي قرار مي‌گيرند، بسيار بيشتر است. و چنين ريسک‌هاي خطرآفريني، به ويژه براي کودکاني که 3 بار در معرض اين تابش‌هاي تشخيصي قرار مي‌گيرند، بسيار زياد خواهد بود. البته بايد بدانيم که در پاره‌اي از موارد، مخاطرات انجام سيتي‌اسکن قابل پذيرش است؛ چرا که مي‌توان براي درمان قطعي بيماري فرد، از آنها بهره برد؛ اما تشخيص زود هنگام يک بيماري، لزوماً به معناي طول عمر بيشتر فرد نخواهد بود. دکتر اليوت فيشمن متخصص راديوگرافي و پرتو درماني در بيمارستان «جان‌هاپکينز» در گفت وگو با روزنامه «نيويورک تايمز» مي‌گويد: «اگر من توموري يک سانتيمتري را امروز از بدن يک بيمار خارج کنم و شما به مدت 5 سال زندگي کنيد و يا اينکه 4 سال بعد اين عمل را انجام دهم و شما يک سال ديگر زنده بمانيد، هيچ تفاوتي نخواهد داشت.»
به هرحال، معادله فايده – هزينه در يک آزمون تشخيصي پزشکي نظير سيتي‌اسکن براي افراد سالم، بايد کاملاً مورد توجه قرار گيرد. «آيا شما در معرض خطر هستيد؟» اين سؤالي است که در يک تبليغ اينترنتي از مخاطبان پرسيده شده است: «تنها با پرداخت 99 دلار، به تصويربرداري از قلب خود در مرکز پزشکي ما بپردازيد.» آيا چنين تبليغاتي، بيش از فوايد خود براي افراد سالم، آنان را در معرض خطر قرار نخواهد داد؟ و آيا مي‌توان به چنين اقداماتي که براي بازارگرمي صورت مي گيرد، لقب پيش گيري اطلاق نمود؟ به هرحال، مديران مراکز تصويربرداري تلاش مي‌کنند که فعاليت‌هاي خود را عاري از خطر جلوه دهند. هر چند انجام همزمان اين آزمون‌ها بر روي قلب، قفسه سينه، پستان، تخمدان، لگن و شکم، مسلماً مي‌تواند جان فرد را به خطر اندازد.
از سوي ديگر، ما در نشريات پزشکي و پژوهش‌هاي مختلف، شاهد اين حقيقت هستيم که تلاش گسترده‌اي در جهت ناديده‌انگاري و کم اهميت جلوه دادن آزمون‌هاي تصويربرداري مختلف هسته‌اي و راديواکتيو، انجام مي‌گيرد. مثلاً پژوهشگران مرکز پزشکي «ويل کرنر» و پزشکان بيمارستان «پريسبتريان» اعلام کرده‌اند که انجام سالانه آزمون سيتي اسکن بر روي افراد سيگاري و سيگاري‌هاي سابق، مي‌تواند به پيش گيري از سرطان ريه بيانجامد. اما در مشروح اين تحقيق که در نشريه پزشکي «نيوانگلند» به چاپ رسيده، هيچ يک از مخاطرات و ريسک‌هاي مربوط به اين گونه آزمون‌ها مطرح نشده است. از سوي ديگر، عموم پزشکان و متخصصاني که در آثار خويش به اين ريسک‌ها اشاره نمايند، با سياست‌هاي حذفي مديران مراکز بهداشتي – درماني روبه‌رو مي‌شوند.
اما در مقاله اخير روزنامه نيويورک تايمز، به بررسي اين تحقيق و ارائه نقاط ضعف آن پرداخته شده است. فقدان گروه کنترل براي مقايسه نتايج به دست آمده در گروه آزمون، عدم توجه به بيماري‌هايي که در آنها لزومي به انجام عمل جراحي نيست، ناديده‌انگاري مخاطرات ناشي از قرار گرفتن در معرض پرتوهاي مختلف و در نهايت، وجود بسياري از جراحي‌هاي غيرضروري و خارج کردن بافت بيمار، مهم ترين انتقادات اشاره شده در اين مقاله مي‌باشد.
از سوي ديگر، در بسياري از تومورها به ويژه موارد خوش خيم، اصولاً نياز چنداني به خارج کردن بافت وجود ندارد. هم اينک تعداد آزمون‌هاي پرتوبرداري سيتي‌اسکن در ايالات متحده 60 ميليون مورد در طول يک سال است و اين رقم، سال به سال نيز افزايش مي‌يابد. در مجله جامعه متخصصان راديولوژي آمريکا تخمين زده شده که هم اينک 20 % اين تصويربرداري‌ها از لحاظ کلينيکي بي‌فايده بوده و در عين حال، به دليل قرار گرفتن بي‌دليل افراد در معرض تشعشعات مختلف، سلامت آنان با تهديد روبه‌رو مي‌شود. از سوي ديگر، انجام بيش از حد چنين آزمون‌هايي بر روي انسان‌ها، مي‌تواند به مشکلي بزرگ‌تر بيانجامد. چرا که اصولاً پزشکان بيش از آنکه از سوي صنعت توليد چنين تجهيزاتي در مورد مضرات توليداتشان آگاه شوند، کاربردهاي آنها را مي‌آموزند. بدين ترتيب، به گونه‌اي ساختار يافته، آسيب‌هاي مختلف اين روش‌هاي تشخيصي ناديده گرفته مي شود، وضعيتي که در مورد انواع داروهاي توليد شده نيز با آن روبه‌رو هستيم. يکي از کارشناسان پزشکي نيز مي‌گويد: بيمارستان‌هايي که سرمايه‌گذاري‌هايي سنگين در بخش خريد تجهيزات پزشکي خود نظير دستگاه‌هاي سيتي‌اسکن انجام مي‌دهند، مي‌توانند با استفاده بيشتر از آنها، زودتر سرمايه خود را بازگردانند و در مدتي کوتاه‌تر، به سودآوري دست يابند و البته سودآوري عامل مهمي به شمار مي‌رود که پزشکي تجاري، همواره به آن توجهي خاص داشته است.
منبع: www.InTheseTimes.com
به نقل از: ماهنامه سیاحت غرب، شماره 60