لسلی ساوان
چکیده:
با وجود شواهد و دلایل متعدد علمی در مورد سرطان‌زا و کشنده بودن استفاده از ظروف تفلون، همراه با ارتباط ماده اصلی آن یعنی پیفوا با کم‌خونی و اختلالات مغزی نوزادان، هنوز هم ابر شرکت‌های تولیدکننده این ظروف ودولت‌ها حاضر به حذف این محصولات از بازارها نیستند. البته مواد سمی مورد استفاده در ظروف تفلون حتی در آب‌های مناطق هم جوار با کارخانجات صنعتی تولیدکننده نیز مشاهده شده است. نویسنده در ادامه با یادآوری مطالعاتی که حاکی از وجود 455 ماده شیمیایی مختلف سمی در بدن انسان‌های کنونی است، خاطرنشان می‌کند که با توجه به انکار این یافته‌ها از سوی دولت‌ها، اصولاً تفاوتی نمی‌کند که این شواهد تا چه حد اطمینان‌آور و قابل اتکا باشند. لذا با تداوم شرایط فعلی، ما برای همیشه با تفلون همراه خواهیم بود!
پت شرودر نماینده کنگره هنگامی که در سال 1984 میلادی درحال درست کردن نیمرو بود، یکی از معروف‌ترین استعاره‌های سیاسی دوران ما را مطرح کرد. توصیف وی از رونالد ریگان به عنوان «رییس‌جمهور تفلون» بعدها به تونی بلر و دان جان گوتی نیز اطلاق شد.
البته ما می‌توانیم برای رسانه‌هایی که با وجود دلایل علمی متعدد، هنوز هم علاقه‌ای به اعلام حقایق ندارند، از این استعاره استفاده کنیم. اما تفلون چیست؟
تفلون خاصیت ضدچسبندگی خود را به دلیل وجود یک ماده شیمیایی سمی و مقاوم به نام «پیفوا» ویا «اسید پرفلورو کتانویک» به دست آورده است. این ماده که در هزاران محصول نظیر ظروف آشپزی تا پیژامه‌های کودکان و فنجان‌های قهوه مسافرتی استفاده می‌شود، براساس اعلام کمیسیون علمی سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده، سرطان‌زا می‌باشد. این ماده در بدن دلفین‌هایی که در سواحل فلوریدا خودکشی کردند و همچنین خرس‌های قطبی هم مشاهده شده است. همچنین مطالعات انجام شده نشانگر وجود این ماده در بدن تقریباً همه آمریکایی‌ها وحتی نوزادان است. (همچنین شواهدی وجود دارد که نشانگر ارتباط این ماده با کم‌وزنی و اختلالات مغزی در نوزادان می‌باشد.) این ماده بسیار مقاوم است و برخلاف تبلیغات شرکت «دوپونت» که اعلام می‌کند، محصولاتش به راحتی پاک می‌شوند، باید گفت که حذف این ماده از زندگی ما تقریباً غیرممکن شده است!
البته شرکت دوپونت، همواره بیش از آنچه ما می‌دانیم، در مورد آثار این ماده آگاهی داشته است. چرا که به عنوان مثال، دوسال قبل، این ماده باعث شد که دوپونت مبلغ 5/16 میلیون دلار به دلیل مخفی کردن مطالعات نشان‌دهنده ارتباط پیفوا و ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان، ناهنجاری‌های مادرزادی و آسیب به کبد در مصرف‌کنندگان، جریمه شود. همچنین مدیران این شرکت به دلیل مخفی کردن آثار زیانبار مواد مورد استفاده در ساخت محصولاتشان بر سلامت کارکنان، مورد تعقیب قضایی قرار گرفته‌اند. اما باز هم این شرکت اعلام نموده که تا سال 2015 میلادی، همچنان به استفاده از پیفوا ادامه خواهد داد.
عصر تفلون از سال 1938 میلادی آغاز گردید، هنگامی که کارشناسان شرکت دوپونت توانستند به این ماده دست یابند. شش سال بعد هم امتیاز تجاری این محصول توسط آنها به ثبت رسید. در دهه شصت میلادی و همزمان با رواج استفاده از این ظروف، در تبلیغات گسترده شرکت دوپونت از این محصول به عنوان «بهترین دوست کدبانوی خانه» یاد می‌شد. هم اینک نیز ظروف تفلون و سایر محصولات ساخته شده از پیفوا، یک میلیارد دلار از 29 میلیارد دلار درآمد سالانه این شرکت را تشکیل می‌دهند.
البته از خانواده تفلون در ساخت محصولاتی دیگر نظیر مواد پاک‌کننده دست شویی‌ها و فرش هم استفاده می‌شود. علاوه بر وجود پیفوا در فرش‌ها و زیراندازهایمان، در کاغذهای بسته‌بندی پیتزا، کیسه‌های آماده کردن ذرت در میکروفر و سایر مواد استفاده شده در بسته‌بندی مواد غذایی هم از «زونیل» که پس از مدتی به پیفوا تبدیل می‌گردد، استفاده می‌شود. لذا رفته رفته و برای همیشه، بدن‌های ما حاوی این ماده خواهد بود.
باید خاطرنشان نمود که در سال‌های اخیر، مجموعه‌ای از اعضای خانواده پیفوا در منابع آبی مناطق مختلف آمریکا که در جوار کارخانجات ساخت ظروف تفلون قرار دارند، یافت شده است. گسترش این آلودگی‌ها آنچنان زیاد بوده که حتی در مطالعات مربوط به نمونه‌گیری خون کارکنان شرکت تری‌ام (3M)، در هر دو گروه آزمون و گروه کنترل (که از میان نمونه‌های به اصطلاح پاک بانک‌های خون سایر مناطق آمریکا تهیه شده بود)، پژوهشگران با این ماده روبه‌رو شده‌اند. لذا از سال 2000 میلادی، شرکت تری‌ام استفاده از پیفوا را متوقف نمود.
آمار ارایه شده تجاری حاکی از آن است که ظروف نچسب، 70 % کل بازار ظروف آشپزی را در اختیار دارند. نکته مورد توجه این است که علی‌رغم همه گزارش‌ها و هشدارهای منتشر شده در رسانه‌ها، فروش این کالاها با تغییر محسوسی روبه‌رو نبوده است.
ظروف تفلون علاوه بر دارا بودن مواد شیمیایی مضر، پس از گرم شدن نیز 14 گاز سمی مختلف و پیفوا را به همراه ذراتی کوچک را انتشار می‌دهد که 16 مطالعه صورت گرفته در 50 سال اخیر نشانگر سرطان‌زایی و سمی بودن این مواد می‌باشد. گفتنی است که گاز متصاعد شده از ظروف تفلون پس از 500 درجه سانتی‌گراد حرارت، به مرگ پرندگان منجر می‌شود. در دمای 660 درجه نیز به مرگ انسان‌ها خواهد انجامید. به علاوه، بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که در دمای پخت و پز عادی هم چند ماده شیمیایی سمی از این ظروف انتشار می‌یابد. هرچند سازندگان این ظروف از ارایه هشدارهای لازم نسبت به گرم کردن غذا در این ظروف در دمای بیش از 500 درجه، هیچ اقدامی نمی‌نمایند. البته با توجه به اینکه بدن‌های همه ما با توجه به وجود 455 ماده شیمیایی مختلف در آن به طور متوسط، به یک انبار مواد صنعتی و خطرناک تبدیل گردیده، شاید این سکوت معنادار، چندان هم عجیب نباشد. موادی که طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها، آفت‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و آلاینده‌های صنعتی را تشکیل می‌دهند.
البته در مخفی کردن حقایق مربوط به کالاهای تولیدی، شرکت دوپونت تنها نیست، چرا که به گزارش نشریه «ساینتیفیک آمریکن» بسیاری از ابر شرکت‌ها نظیر شرکت‌های سیگارسازی، به انکار نتایج علمی عادت کرده‌اند. اتفاقی که هم اینک درمورد گرمایش جهانی نیز قابل مشاهده است؛ لذا تفاوتی ندارد که دلایل و شواهد ارایه شده تا چه حد اطمینان‌آور و قابل اتکا باشند، چرا که این شرکت‌ها از همه روش‌های ممکن برای انکار این نتایج استفاده می‌کنند.
باید یادآوری نمود که به دنبال تصویب قانون کنترل موادسمی در سال 1976 میلادی (که البته با کمک و حمایت این شرکت‌ها نیز انجام گردید)، شرکت‌ها در استفاده از مواد شیمیایی نیازی به آزمون سمی بودن و یا عدم سمی بودن این مواد ندارند. بدین ترتیب، تنها پس از بروز آثار زیانبار و تایید علمی آنها، شرکت‌ها باید فرمول ساخت محصولات خویش را در جهت حفظ محیط زیست و سلامت انسان‌ها تغییر دهند؛ اما شرکت دوپونتدر برابر این وضعیت اسفبار چه اقداماتی نموده است؟ چاپ تبلیغات پرهزینه یک صفحه‌ای در روزنامه‌های پرمخاطب آمریکا با این عنوان: «پوشش‌های نچسب تفلون، ایمن هستند.»
همچنین آنها در نشریه «زنان کارگر»، تصویر زنی را به چاپ رسانده بودند که علی‌رغم شواهد گوناگون مبنی بر وجود مواد سمی در بدن کارگران این شرکت مدعی بود که «کارکنان دوپونت از توانایی‌ها و مهارت‌هایشان در جهت فراهم آوردن یک زندگی سالم‌تر، ایمن‌تر و بهتر بهره می‌گیرند.»
سرپوش نهادن بر واقعیات از سوی ابر شرکت‌ها، همچنان ادامه دارد. ابرشرکت‌ها به ما دروغ می‌گویند؛ البته ما هم با دروغ‌های کوچکی که به خود می‌گوییم، با آنها همراهی می‌نماییم. چراکه مطمیناً پذیرفتن ادعاهای مدیران ابرشرکت‌ها در مورد ایمن بودن تولیداتشان، در مقایسه با عملکرد ما در مصرف این محصولات، سهولت و راحتی بیشتری را برای ما به همراه دارد. حتی کارگران این شرکت هم عادت کرده‌اند که خود را فریب دهند؛ چرا که به عنوان مثال، به یکی از کارگران دوپونت گفته شده بود که پیفوای یافت شده در بدن کارگران، در بدن خرس‌های قطبی هم یافت گردیده است. لذا علی‌رغم قول مدیران این شرکت در مورد کاستن تدریجی از حجم این مواد شیمیایی در تولیداتشان، همچنان و تقریباً تا همیشه، ما باید به زندگی با میلیون‌ها پوند از این مواد شیمیایی سمی و خطرناک عادت کنیم. موادی که در محیط زیست و بدن‌های کودکانمان همچنان وجود خواهد داشت. البته انکار، نادیده‌انگاری و تفکرات غیرواقعی، موضوعات جدیدی نیستند؛ اما باید همه ما بپذیریم که تفلون برای همیشه همراه ما خواهد بود.
برای مطالعه بیشتر:
تفلون برای همیشه