بسم الله الرّحمن الرّحيم

نقش فصد در کاهش فشار خون!

تحلیل علمی و پزشکی در دفاع از صحبت‌های دکتر خیراندیش درباره فصد بین انگشت کوچک و میانی دست چپ!

در روزهای اخیر، اظهارات دکتر حسین خیراندیش درباره فصد بین انگشت کوچک و انگشت حلقه دست چپ به‌عنوان روشی برای تشخیص وضعیت حیات یا مرگ، بحث‌های فراوانی را در محافل علمی و عمومی به دنبال داشته است. برخی از منتقدان این ادعا را فاقد پشتوانه علمی دانسته‌اند، اما نگاهی دقیق‌تر به اصول آناتومی، فیزیولوژی گردش خون و شواهد پزشکی نشان می‌دهد که این نظریه می‌تواند از منظر پزشکی مدرن توجیه‌پذیر باشد و به‌عنوان یک روش کمکی در ارزیابی وضعیت بالینی بیماران اورژانسی مورد بررسی قرار گیرد.

۱. ارتباط رگ‌های محیطی دست با سیستم گردش خون مرکزی

از نظر آناتومی، شبکه وریدی دست از طریق وریدهای سطحی و عمقی، خون را به سمت سیستم گردش خون مرکزی و در نهایت قلب بازمی‌گرداند. وریدهایی که بین انگشت کوچک و انگشت حلقه دست قرار دارند، به شبکه وریدی دورسال دست متصل هستند و سپس از طریق ورید بازیلیک و ورید سفالیک، خون را به سمت وریدهای عمیق‌تر در ساعد، بازو و در نهایت قلب منتقل می‌کنند.

از نظر عملکردی، اگر قلب در حال پمپاژ مؤثر باشد، فشار خون وریدی نیز حفظ خواهد شد و بریدگی این ناحیه باعث خروج خون خواهد شد. اما اگر قلب از کار افتاده باشد یا فشار خون به‌شدت کاهش یافته باشد، انتظار می‌رود که خروج خون از این ناحیه متوقف شود یا کاهش یابد. در نتیجه، می‌توان گفت که مشاهده خونریزی از این رگ محیطی، می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت سیستم گردش خون و زنده بودن بیمار باشد. این امر در دانش پزشکی با عنوان "ارزیابی وضعیت پرفیوژن محیطی (Peripheral Perfusion)" شناخته می‌شود که در شرایط اورژانس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۲. پمپاژ قلب و تأثیر آن بر خونریزی محیطی

یکی از اصول پزشکی اورژانس، بررسی میزان خون‌رسانی به اندام‌های محیطی است که می‌تواند شاخصی از عملکرد گردش خون باشد. در فردی که هنوز زنده است، فشار خون وریدی به‌واسطه پمپاژ قلب حفظ می‌شود و خون درون رگ‌های محیطی جریان دارد. اما در فردی که دچار ایست قلبی کامل شده است: فشار خون به‌سرعت کاهش می‌یابد. خون در عروق محیطی دچار رکود می‌شود و ممکن است به‌راحتی از بریدگی خارج نشود.

به همین دلیل، مشاهده خروج خون از محل بریدگی این رگ می‌تواند به‌عنوان یک شاخص کمکی برای بررسی عملکرد گردش خون مطرح باشد. این همان اصولی است که در پزشکی اورژانس برای بررسی کاهش جریان خون محیطی در شرایط شوک (Hypovolemic Shock) یا ایست قلبی به کار می‌رود.

۳. امکان استفاده از این روش به‌عنوان تست کمکی در ارزیابی وضعیت بیمار

در بسیاری از موارد، پزشکان اورژانس برای ارزیابی وضعیت گردش خون محیطی، به رنگ پوست، پرشدن مجدد مویرگی (Capillary Refill Time) و نبض‌های محیطی توجه می‌کنند. در این میان، بررسی خونریزی از یک ورید سطحی نیز می‌تواند به‌عنوان یک تست کمکی در کنار سایر معیارهای استاندارد مورد استفاده قرار گیرد. در شرایطی که نبض‌های محیطی ضعیف هستند و تشخیص وضعیت گردش خون دشوار است، ایجاد برش در این ناحیه می‌تواند اطلاعات مهمی ارائه دهد:

✅ اگر خون با فشار مناسب خارج شد: نشانه‌ای از فعالیت سیستم گردش خون و احتمال زنده بودن بیمار است.

❌ اگر خونریزی بسیار کم یا متوقف بود: ممکن است به معنای افت شدید فشار خون، شوک شدید یا ایست کامل گردش خون باشد.

نکته مهم این است که هیچ‌کس ادعا نکرده که این روش جایگزین روش‌های استاندارد تشخیص حیات یا احیای بیمار است، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک روش کمکی برای تشخیص سریع وضعیت گردش خون استفاده شود.

۴. مقایسه با روش‌های مشابه در پزشکی سنتی چینی و مدرن

در پزشکی سنتی چین (TCM) روشی به نام Jing-Well Bleeding وجود دارد که در آن، خون‌گیری از انتهای انگشتان برای احیای هوشیاری در بیماران سکته‌ای یا بیهوش استفاده می‌شود. مطالعاتی در چین نشان داده که خون‌گیری از نقاط خاص در انتهای انگشتان می‌تواند باعث افزایش خون‌رسانی مغزی شود و در برخی بیماران سکته‌ای به بهبود سطح هوشیاری کمک کند. همچنین در پزشکی مدرن، روش‌هایی مانند بررسی رنگ خون در هنگام رگ‌گیری برای ارزیابی وضعیت اکسیژن‌رسانی و فشار خون وریدی استفاده می‌شود. بنابراین، بررسی وضعیت خونریزی از یک ورید سطحی می‌تواند به‌عنوان یک شاخص بالینی مورد توجه قرار گیرد، حتی اگر به‌تنهایی کافی نباشد.

۵. دفاع علمی از صحبت‌های دکتر خیراندیش

با توجه به مباحث مطرح‌شده، صحبت‌های دکتر خیراندیش را می‌توان در چارچوب اصول علمی و پزشکی توجیه کرد👇

✔ بررسی خونریزی از رگ‌های محیطی، می‌تواند به‌عنوان یک تست کمکی در کنار سایر شاخص‌های پزشکی برای تشخیص وضعیت گردش خون و زنده بودن بیمار استفاده شود.

✔ این روش، مشابه روش‌های ارزیابی پرفیوژن محیطی است که در پزشکی اورژانس نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

✔ در شرایطی که تشخیص وضعیت گردش خون دشوار باشد، بررسی خونریزی از این ناحیه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد عملکرد سیستم قلبی-عروقی ارائه دهد.