سلام ببخشید من 40 روزه زایمان طبیعی کردم و یبوست هم ندارم. اما دکتر زنان بهم گفتن دایمیتیکن بخورم که یه موقع بواسیر نگیرم. ایا نیاز هست یه این دارو؟
شرافت

پیرو صحبت های قبلی بنده توجه شمارو جلب میکنم به این خبر اگرچه هنوز سواد سیاسی و فرهنگی ندارم ولی میخواستم بگم که امثال من و شما به خوبی میدونیم هدف از تشویق و ترویج چنین طرح هایی از جانب دشمن چیست! و من الله توفیق ... طرح «سلامت خانواده» به نام ایران ثبت جهانی شد 🔹سازمان جهانی بهداشت، «برنامه سلامت خانواده» را ابتکار جمهوری اسلامی ایران دانست و گفت: بر اساس اعلام مسئول منطقه‌ اروپای سازمان بهداشت جهانی، این برنامه به نام ایران ثبت جهانی شد
محمدجواد

سلام بزرگوار .طاعات و عبادات شما قبول درگاه حق. چه مدت لازمه عنبر نسارا را دود بدهیم و آیا مدت زمان مشخصی براش هست مثلا ده دقیقه هر روز کفایت میکنه ؟یا مدت زمان بیشتری باید باشه در مورد گل سرش را هم بفرمایید تا چند دقیقه باید استفاده بشه که نتیجه بده .و یه سوال دیگه اینکه آیا میشه از راه طبیعی و کم خطر در ایام ماه مبارک پریود رو تعویق انداخت تا بتونیم روزه های ماه مبارک رو بگیریم؟
مشکات

سلان. دخترم ۷ ماهشه. داره دندون در میاره. اسهال شده. پاش خیلی سوخته. انواع پماد هارو زدم ولی انگار بدتر میشه. لطفا برای اسهال و سوختگی پاش راهنمایی بفرمایین. ممنونم
مهشید

درود وقت بخیر خداقوت، لطفا تقویم حجامت ۱۴۰۳ با کیفیت برای چاپ بفرستید، سپاس فراوان
محمد افشارچگین

سلام آقای دکتر، در مورد این سرماخوردگی جدید که ظاهرا تمومی نداره و تا می‌خواد بهبود پیدا کنه از اول شروع می‌شه، نظری دارید؟ صنعتی و سنتی هر کاری می‌کنیم بهبودی نیست. دستورات اون مقاله‌های سرماخوردگیتون رو هم حفظم.
محمد

سلام وقتتون بخیر.ایا تا به حال بیماری با داشتن سنگ صفرا ۱.۵ به بالا داشته آید که سنگش دفع شده باشد یا خورد شده باشد ؟با دستورات طب سمتی
مجتبی

سلام مجدد دکتر با توجه به پاسخ سوال قبلی که فرمودید بهتر است بعد از ماه مبارک رمضان حجامت انجام شود ، میخواستم بدونم خانمها در روزهای انتهایی عادت ماهیانه که خونریزی در حد لکه بینی است و روزه هم نیستند می توانند حجامت ماه آذار خود را انجام دهند؟ این سوال را برای خودم می پرسم چون به شخصه در این چندین سالی که حجامت انجام داده ام بجز بار اول اصلا دچار ضعف یا مشکل دیگری نشدم و حتی فصد هم که انجام داده ام دچار ضعف نشدم و به لحاظ بنیه خدا رو شکر خوبم حال به نظرتان در روزهای انتهایی عادت ماهیانه که خونریزی حتی از لکه بینی هم کمتر است و روزه هم نیستم می توانم حجامت انجام دهم ؟
فاطمه

سلام درمان پلیپ بینی پسرم بدون جراحی با چه گیاهی یا دمنوشی.. بنده خدا چند ساله درگیره و نمیتونه راحت بخابه.و برخی اوقات خونریزی از بینی هم داره.. دکتر گفته عمل ولی عمل دوست نداره... خودم هم از عمل کردن بدم میاد...
معصومه

سلام دکتر وقتتون بخیر با توجه به اینکه امسال کل ماه آذار در ماه رمضان قرار دارد و امام رضا ع سفارش به حجامت در این ماه کرده اند برای حجامت پیشگیری این ماه می‌شود شب اقدام به حجامت کرد ؟ یا باید بعد از ماه رمضان انجام داد ؟
فاطمه
سبک زندگی اسلامی - ایرانی
واکاوی دیدگاه شریعت درباره فرزندآوری و مدیریت جمعیت(مقاله انتخابی)
تعداد: 2 میانگین: 5
[تعداد بازدید : 16623]

[نسخه چاپی]

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم 

و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين  و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين 

 

 

 

 

 

فتنه یا زینت؟

واکاوی دیدگاه شریعت درباره فرزندآوری و مدیریت جمعیت/ تحدید نسل مصداق اضرار به نفس/ لزوم فرهنگ‌سازی نسبت به تکثیر نسل

 

 

 

صالح قاسمی؛ * پژوهشگر و نویسنده مجموعه «جنگ جهانی جمعیت»

 

 

از نظر همه‌ي عقلای عالم و تمام اديان به خصوص دين مبين اسلام يكي از والاترين و مهمترين اهداف از ازدواج، به هم رسيدن دو جنس مخالف و به وجود آمدن نسل و فرزند است. اين هدف اختصاص به انسان ندارد، بلكه در مورد همه‌ جانداران صدق مي‌كند، با این تفاوت که عقلاء با عقل و شعور و غير عقلاء طبق غريزه‌ي فطري و درونی رو به ازدواج مي‌آورند.


کشف دیدگاه اسلام در باب مدیریت جمعیت می تواند پاسخ بسیاری از ابهامات در جواز یا عدم جواز سیاست‎های جمعیتی و همچنین درستی یا نادرستی قوانین سابق و موجود در مدیریت جمعیت را روشن نماید، لذا در بررسی ابعاد مقوله جمعیت، استخراج نظر شارع مقدس بسیار مهم و تعیین کننده است.

 
قرآن کریم، روایات و سیره عملی حضرات معصومین(علیهم السّلام) اصلی‎ترین منابع کشف نظر شارع مقدس درباره مدیریت جمعیت و تکثیر یا تحدید نسل است که با مرور آیات کریمه قرآن و فرمایشات معصومین(علیهم السّلام) چند محور در اثبات مطلوبیت ذاتی تکثیر نسل استنباط می شود که برآیند همه این مبانی، اتبات کننده دیدگاه صریح و قاطع شریعت در تایید سیاست تکثیر نسل خواهد بود.

 
- آیاتی از قرآن کریم که روزی هر جنبنده ای را تضمین نموده اند.

- آیاتی که فرزندان و کثرت جمعیت را امداد و لطف الهی برمی شمارند.

- آیاتی که کثرت جمعیت را عاملی مهم و موثر در امنیت اجتماعی برمی شمارند.

- دسته ای از آیات که کشتن فرزندان از ترس عدم تامین روزی را شدیدا نهی می کند و درصدد اعلام عمومی تضمین روزی والدین و فرزندان برآمده است.

- انبوه روایاتی که فرزندآوری را متضمن اجر و پاداش می داند و ازدواج با زنان فرزندآور را ارزش و ارجح می شمارد، همه و همه حاوی پیام روشن و گویایی است که شارع مقدس اکیدا از تکثیر نسل و فرزندآوری حمایت نموده و بر تعدد فرزندان تاکید می‎کند.

 
مسئله دیگر در این راستا، شیوه عملکرد دست اندرکاران مدیریت جمعیت است. همانطور که در بین مباحث مورد توجه قرار گرفته‎است، برای تحقق اهداف مطلوب نیز نمی‎توان از وسایل و ابزار نامقدس استفاده کرد، زیرا در اسلام هدف به هیچ وجه وسیله را توجیه نمی‎کند. اگر طی سالیانی بنا به دلایلی به طور موقت از اصل اسلامی «افزایش جمعیت» صرف نظر کردیم که البته این ادله هنوز هم مورد تردید و تشکیک نخبگان و صاحب نظران است و اگر در شرایطی خاص و طبق موازینی مشخص و معین جلوگیری از فرزندآوری را مباح بدانیم، باز بدین معنا نیست که چون حکم ثانوی جلوگیری موقت از افزایش جمعیت را پذیرفته‎ایم، مجاز باشیم که از هر وسیله ای برای رسیدن به این مقصود و منظور استفاده کنیم.

 
با توجه به آنچه که در مرور آیات، روایات و احکام به دست می‎آید، روشن می‎شود که نباید به آینده و توانایی بشر در تهیه نیازهای خود بدبین بود و نیز مسلم و روشن است که مسئله ای به نام انفجار جمعیت و گرسنگی انسان، که با تبلیغات گسترده و همیشگی به تهدید بزرگ، عینی و علنی بشر تبدیل شده است، ناشی از کمبود امکانات زمین و عدم توانایی‎های بشری نیست، بلکه زاییده سیاست های امپریالیستی جهت بلعیدن منابع و منافع زمین از جانب تعداد معدودی از مراکز قدرت و ثروت جهانی است. از اینروست که سیاست‎گذاران نظام اسلامی ایران باید با درایت و دقت کامل، کاستی‎ها و خطاهای راهبردی سال‎های گذشته در موضوع جمعیت را جبران کنند و همانطور که مورد مطالبه شارع مقدس است، امتی نمونه و الگویی تمدن‎ساز برای دیگر امم باشد؛ به ویژه اکنون که نسیم بیداری اسلامی وزیدن گرفته و طلیعه تولد و استقرار تمدن نوین اسلامی در منطقه و جهان بوضوح قابل رویت است.

 
در این نوشتار کوشش خواهیم نمود تا با مروری بر آیات و روایات مرتبط، اصل مطلوبیت تکثیر نسل را از منظر شریعت مترقی اسلام و از دیدگاه حکم اولی و ثانوی اثبات نماییم.

 
از نظر همه‌ي عقلای عالم و تمام اديان به خصوص دين مبين اسلام يكي از والاترين و مهمترين اهداف از ازدواج، به هم رسيدن دو جنس مخالف و به وجود آمدن نسل و فرزند است. اين هدف اختصاص به انسان ندارد، بلكه در مورد همه‌ جانداران صدق مي‌كند، با این تفاوت که عقلاء با عقل و شعور و غير عقلاء طبق غريزه‌ي فطري و درونی رو به ازدواج مي‌آورند.

 
اگرچه صاحب نظران نگرش های متفاوتی در خصوص افزایش یا کاهش جمعیت بیان نموده اند، اما آنچه از آموزه های قرآنی برداشت می شود، مطلوبیت افزایش کمّی و کیفی نسل یا ازدیاد جمعیت است که در جای خود، مایه مباهات پیشوایان دین نیز قرار گرفته است و البته اسلام، تنها و تنها در صورت وجود شرایط و دلایل خاص، سیاست کنترل جمعیت را امری توجیه پذیر می داند.


 
 
اصل اوّل: حکم اوّلی تکثیر نسل
 
بر اساس آیات قرآن کریم و روایات متعدد و معتبر اسلامی، تکثیر اولاد یا افزایش جمعیت در میان مسلمانان، امری است مستحب که به آن سفارش فراوانی ده است.
 
بنابر آیات و روایاتی که ضمن فصول کتاب حاضر خواهیم خواند، می توان گفت که چنانچه جامعه ای در مسير تقوا و استغفار و صلاح پیش رود، خداوند متعال آنان را با باران، اموال و فرزندان، یاری می نماید و این کثرت از آثار تقوا در جامعه است. 
 
از مجموع آیات، روایات و نکته ها استفاده می شود که شارع مقدس نسبت به تکثیر اولاد در همة زمان ها اهتمام داشته اند و چنین نبوده که این اهتمام مختص به زمانی باشد كه مسلمانان اندک بوده اند؛ زیرا تعابیر وارده در آیات، به عنوان یک قضیة حقیقیه و سیاست دائمی و همیشگی دینی مطرح است. بنابراین، از نظر حکم اوّلی تکثیر اولاد و ازدیاد نسل، امری است که آیات الهی به آن سفارش فراوانی كرده اند و می توان آن را از مستحبات مؤکد شمرد.
 
اصل دوم: حکم ثانوی تکثیر نسل
 
آنچه را که در نکتة اوّل بیان شد، به عنوان حکم اوّلی شرعی است؛ اما تردیدی نیست که ولیّ فقیه و مجتهد جامع الشرائط می تواند در شرایطی خاص، از این امر ممانعت نماید. به عبارت دیگر، چنانچه این امر با امور دیگری که مهم تر از آن است، مزاحمت نماید، فقیه می تواند از تکثیر نسل به صورت موقت جلوگیری كند. البته باید توجه داشت که مجرد رفاه و آسایش و یا خوف از فقر و امثال این امور، هیچ گاه نمی تواند تزاحم را اثبات کند. نتیجه این که تصويب برخي قوانین و جعل محدودیت هایی که متأسفانه در قوانین تنظیم جمعیت در سال ۱۳۷۲ وضع شدند و به سبب آنها افرادی از حق بیمه و سایر مزایا محروم شدند و یا وادارساختن وزارتخانه های متعدد برای رسیدن به کنترل و تقلیل جمعیت، همگی برخلاف ضوابط فقهی و شرعی است و فقط در صورت اضطرار و یا تزاحم لاینحل می تواند صحت داشته باشد که به اعتراف کارشناسان مجرب، چنین اضطرار و تزاحمی هنوز هم محقق نشده است.
 
اصل سوم: تحدید نسل، مصداق اضرار به نفس
 
آیا اشخاص، زنان و مردان با قطع نظر از سیاست و دستور حکومت، می توانند خود را به صورت دائم یا موقت عقیم كنند؟
 
در پاسخ به این سؤال باید گفت که در فقه، یکی از عناوینی که متعلق حرمت قرار گرفته، اِضرار به نفس است؛ به این معنا که انسان، حق ضررزدن به جان و بدن خویش را ندارد و این عملی حرام است.
 
از این جهت، به نظر می رسد باید راه دیگری را طی كرد و آن این است که اگر یک غرض عقلی محض و قطعی وجود داشته باشد که به این وسیله به حکم قطعی عقلی، تحصیل آن غرض واجب می شود  و در چنین مواردی، قطعاً بین حکم عقل و شرع ملازمه وجود دارد.
 
ازاین رو، مسئله حفظ نفس، از اغراض قطعیه عقلیه است و به همین جهت، عقل به لزوم حفظ نفس حکم می کند و چون در این مورد ملازمه بین حکم عقل و شرع وجود دارد، باید بپذیریم که شارع مقدس نیز حفظ نفس را واجب دانسته است و آنچه را که با حفظ نفس منافات داشته باشد و مستلزم واردكردن ضرر بر نفس باشد، حرام می داند. بنابراین، از نظر منطقی، کبرای مسئله این است که حفظ نفس، واجب است و ضرر رساندن به آن، حرام می باشد.
 
اصل چهارم: لزوم فرهنگ سازی نسبت به تکثیر نسل
 
لزوم فرهنگ سازی به امر تکثیر نسل، از نكاتي است كه نمی توان امروزه این حکم را بدون هرگونه پیش زمینه ای در جامعه انتشار داد. اگر حاکم شرع و یا حکومت اسلامی بخواهد این امر را در جامعه ترویج کند، باید زمینه های مناسب، شرایط و امکانات لازم آن را نیز فراهم سازد. باید مسائل مربوط به درمان و نگهداری و مراقبت از پدر، مادر، اولاد و نیز کمک در هزینه های آنها را مورد توجه قرار دهد.
 
گفتنی است که برخی احکام اسلام با بعضي دیگر، کاملاً مرتبط و به هم تنیده اند. اگر در اسلام نسبت به تکثیر نسل ترغیب شده، چنین نیست که شارع به همین حکم بسنده كند و سایر امور مرتبط با آن را در نظر نگیرد. خداوند متعال لزوم اشتغال و فعال بودن انسان ها را بسیار مورد تأکید قرار داده است. ازاین رو، اسلام نسبت به؛ کسب حلال و تولید، اشتغال به کار تا لحظات آخر عمر و نیز لزوم تربیت اولاد و توجه به خانواده و کمک كردن به آنها و مراقبت از آنان، دستوراتی را صادر نموده و حتی یک سال پيش از تولد کودک، دستورات مختلفی را به پدر و مادر داده است. شارع مقدس اموری را که موجب فقر می شود، ارائه کرده، انسان را به قناعت و عدم چشم‎داشت نسبت به اموال دیگران ترغیب نموده است. بنابراین، در اسلام فقط نسبت به تکثیر نسل سفارش نشده؛ بلکه جهات دیگر نیز در نظر گرفته شده است.
 
در همین راستا، حکومت اسلامی باید علاوه بر پدر و مادر، به سایر موارد نیز توجه نشان دهد. حکومت موظف به بیان و اجرای همة احکام اسلام، اعم از فقهی و اخلاقی است و باید دین را به صورت یک بستة کامل در زندگی انسان قرار دهد تا دانسته شود که هیچ کدام از احکام اسلام، بدون ملاک و مصلحت نیست.

نتیجه نکته چهارم آن است که مردان و زنانی که مریض هستند و احتمال قوی به سرایت مرض به فرزندان خود را می دهند، از قانون استحباب تکثیر نسل مستثناء هستند. به علاوه، مردانی که یقین دارند کودکان آنان پس از به دنیاآمدن در اثر گرسنگی یا امور دیگر تلف می شوند و از بین می روند، از این قانون مستثنا می باشند.
 
اصل پنجم: حرمت قوانین محروم کننده متولدین
 
هرگاه بعد از آنکه پذیرفتیم به دلیل وجود شرایط خاص باید موقتاً جلوی تکثیر نسل را گرفت و در عین حال فرزندی به دنیا آمد، باید توجه داشت از نظر شرعی، عقلی و عرفی نمی توان نسبت به فرزندِ متولدشده محدودیتی قائل شد. بنابراین، محروم کردن مثلاً فرزند چهارم به بعد از حق بیمه، ستمی روشن و بزرگ در حق او و حرام بوده است.

 
آموزه‎های جمعیتی در شریعت اسلام

 
پس از مرور اصولی كه طرح شد، به آموزه هايي مي پردازيم كه به طور مستقيم به جمعيت ارتباط دارند و افزايش جمعيت را سفارش مي كنند. اين آموزه ها را مي توان در چند دسته جاي داد.

 
مطلوبیت تکثیر نسل از منظر آیات قرآن کریم

 
در ادامه مستندات این دیدگاه را از منظر آیات کریمه قرآن و روایات معصومین(علیهم السّلام) مورد بررسی قرار می دهیم.

 
استمرار نسل، مطلوب آیات الهی

 
از نظر قرآن کریم فرزند داشتن و باقی گذاردن نسل برای هر مسلمان امری مطلوب است و این امر مورد هیچ مناقشه‎ای نیست. در واقع مطلوب آیات الهی آن است که هیچ فرد مسلمانی با اختیار خود بدون فرزند نماند. قرآن کریم تقاضای فرزند از سوی حضرت زکریا(علیه السّلام) به محضر حق‌تعالی را که «پیری‎ام فرا رسید و موهایم سپید شد ولی نسلی از من که وارث من گردد باقی نماند» و نیز دعای ایشان را نقل کرده است:  

 
« وَ زَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لاَ تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ: و زكريا [را ياد كن] هنگامى كه پروردگار خود را خواند؛ پروردگارا مرا تنها مگذار و تو بهترين ارث برندگانى.»

 
کثرت فرزندان، رحمت الهی

 
در سوره ص آیه 43 و سوره  انبیاء آیه 84  خداوند از نعمت و منت خود بر حضرت ایوب (علیه السّلام) یاد کرده است که پس از موفقیت آن  حضرت در آزمونی سخت، خداوند فرزندان ازدست‌رفته‌اش را به وی بازگرداند و تعداد آن‏ها را دو برابر نمود. از آن‏جا که در این آیات افزون شدن تعداد فرزندان رحمت خداوند دانسته شده است که می‎توان به نتیجه‎ای عام و کلی مبنی بر رحمت بودن فی‎نفسه افزایش نسل در همه شرایط رسید.

 
« وَ وَهَبْنا لَهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا وَ ذِكْرى‏ لِأُولِي الْأَلْبابِ: و [مجدداً] كسانش را و نظاير آن‏ها را به او بخشيديم تا رحمتى از جانب ما و عبرتى براى خردمندان باشد.»

 
« فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَآتَيْنَاهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِكْرَى لِلْعَابِدِينَ: پس [دعاى] او را اجابت نموديم و آسيب وارده بر او را برطرف كرديم و كسان او و نظيرشان را همراه با آنان [مجدداً] به وى عطا كرديم [تا] رحمتى از جانب ما و عبرتى براى عبادت‏كنندگان [باشد.]»

 
ضمانت رزق فرزندان 

 
« إِنَّ رَبَّکَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبيراً بَصيراً * وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاکُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کانَ خِطْأً کَبيراً: پروردگار تو رزق را برای هر که بخواهد توسعه می‎دهد و برای هر که بخواهد تنگ می‎گیرد. آری، او به [صلاح] بندگان خود آگاه و بیناست، فرزندان خود را از ترس فقر مکشید؛ ما آنان را و خود شما را روزی می‎دهیم. کشتن آنان خطایی بزرگ است.»
 
 
‏مفهوم آیه این که سنت پروردگار این است که رزق را برای هرکس بخواهد، فراخ و برای هرکس بخواهد، تنگ کند و سنت او چنین نیست که بی‎حساب و بی‎اندازه فراخ سازد و یا به کلی قطع کند. آری، خداوند مصلحت بندگان را رعایت می‎کند، چرا که او به کار بندگان خود خیبر و بیناست. سزاوار است، تو (ای محمد) نیز چنین کنی و متخلق به اخلاق خدا گردی و راه میانه و اعتدال را پیشی گرفته و از افراط و تفریط بپرهیزی. 

 
در حقیقت پیام آیه این است که فرزندان خود را از ترس اینکه مبادا دچار فقر ‏و هلاکت شوید و به خاطر ایشان تن به ذلت دهید، به قتل نرسانید و دختران خود را از ترس این که گرفتار داماد نامناسبی شوید یا از جهت دیگر مایه آبروریزی شما شود مکشید، زیرا این شما نیستید که روزی اولادتان را می‎دهید تا در هنگام فقر و تنگدستی نتوانید روزی ایشان را برسانید، بلکه ماییم که هم ایشان و هم شما را روزی می‎دهیم. آری، قرآن به روشنی می‎گوید که کشتن فرزندان چه پیش و چه پس از تولد، خطایی بسیار بزرگ است.

 
این آیه کریمه رزق فرزندان را به دست خدا دانسته و کشتن فرزندان را به خاطر ترس از فقر گناهی بزرگ شمرده است. روشن است که مسلمانان در این آیه کریمه، هم به داشتن فرزند بیشتر تشویق شده‎ و هم از کشتن فرزندان متولد شده و یا در آستانه تولد نهی شده‎اند. ضمن این‏که در این آیه کریمه خداوند ابتدا روزی فرزندان را تضمین نموده و سپس روزی والدین را تعهد نموده است.

 
امداد الهی با اعطای فرزندان

 
آیات متعددی از قرآن که در آن‏ها از اِمداد و کمک به مردم با افزودن اموال و فرزندان آنان یاد شده است، می‎تواند به عنوان مؤید نظریه اصالت تکثیر نفوس مورد استناد قرار گیرد. به آیه کریمه زیر در تأیید این موضوع توجه بفرمایید:

 
« فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كاَنَ غَفَّارًا* يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكمُ مِّدْرَارًا* وَ يُمْدِدْكمُ بِأَمْوَالٍ وَ بَنِينَ وَ يجَعَل لَّكمُ‏ جَنَّاتٍ وَ يجَعَل لَّكمُ‏ أَنهَارًا: و گفتم از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او همواره آمرزنده است * [تا این‏که] بر شما از آسمان باران پی‌درپی فرستد *  و شما را به اموال و فرزندان يارى كند و برايتان باغ‌ها قرار دهد و نهرها براى شما پديد آورد.»

 
آیا این آیه کریمه که خداوند در آن، فرزندان را امداد و یاری خود می‎شمارد، حاکی از مطلوبیت ازدیاد نسل نیست؟

 
تقدم روزی فرزندان بر روزی والدین

 
در آیاتی که خداوند کریم درصدد تضمین رزق فرزندان است، با آیه کریمه‎ای روبرو می‎شویم که پروردگار لطیف ضمانت رزق اولاد را مقدم بر روزی الهی برای والدین ذکر کرده است.

 
« وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ، إِنَّ قَتْلَهُمْ كانَ خِطْأً كَبِيراً: و فرزندان خویش را از ترس روزی مکشید که ما روزی آنها و شما را می‎دهیم، همانا قتل آنها خطایی بزرگ است.»

 
این نکته دقیق و لطیف خود حاوی پیامی روشن از جانب رزاق عالمیان است و یادآور جملات حکمت‎آمیز و قدیمی است که بعضا بر زبان حکما و علمای گذشته نیز شنیده می‎شد، مثل؛ ما بزرگترها سر سفره بچه‎ها هستیم.

 
کثرت جمعیت، امداد الهی

 
« ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا: آن‏گاه شما را به روی آن‏ها برگردانیم و بر آن‎ها غلبه دهیم و به مال و فرزندان نیرومند مدد بخشیم و عده جنگ جویان شما را بسیار ‏گردانیم.»

 
این آیه کریمه نیز، تعدد و کثرت جمعیت را امداد الهی دانسته و مایه برتری جبهه حق در مقابل دشمنان اسلام معرفی می‎کند و جالب‎تر این که کثرت برتری افزای جمعیت را به خداوند منسوب نموده و آن را امداد الهی می‎داند. ضمن اینکه رابطه متقابل بین جمعیت و امنیت و بطور خاص امنیت نظامی از این آیه به روشنی فهمیده می‎شود.

 
ادعیه طلب فرزند

 
اولاد چه دختر و چه پسر و حتی نوه، از بزرگ‌ترين و بامنفعت‎ترين موهبت‎هایى است كه حضرت حق به بندگان مؤمنش عنايت مى‎كند. حضرت ابراهيم(ع) فرزند نداشت و از اين بابت اندوهگين بود که خداوند مهربان به عبد شايسته‎اش در ايام كهولت، اسماعيل(علیه السّلام) و اسحاق(علیه السّلام) را مرحمت كرد. اسحاق(علیه السّلام) ريشه انبياء الهى تا زمان مسيح(علیه السّلام) و اسماعيل(علیه السّلام) ريشه خاتم انبياء(صلوات الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السّلام) و هزاران حكيم و عارف و فقيه است. فرزند نعمت فوق‌العاده‌ای است که منبع خير، منبع كرامت، سود دنيا و نفع آخرت براى انسان است.
 
ابراهيم(علیه السّلام) به خاطر فرزنددار شدن به حمد كامل حق برخاست كه فرزنددار شدن به راستى اقتضاى حمد مى‎كند؛ حمدى كه با زبان و قلب و اعضاء و جوارح تحقق پيدا كند.

 
« اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى وَهَبَ لى عَلَى الْكِبَرِ اِسْمعيلَ وَ اِسْحاقَ اِنَّ رَبّى لَسَميعُ الدُّعاءِ: خداى را سپاس كه در زمان پيرى به من اسماعيل و اسحاق را بخشيد، همانا پروردگار من شنواى دعاى بندگان است.»

 
از این آيـه شريفه استفاده مى‎شود كه فرزند چنان جايگاه مهمى در زنـدگى دارد كه ابراهـيم(علیه السّلام) به وقت پيرى از حضرت حق درخواست فرزند كرد و دعـايش نیز مستجاب شد.

 
همچنین حضرت زكريا(علیه السّلام) به هنگام پيرى در محراب عبادت از حضرت حق درخواست فرزند كرد:

« فَهَبْ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا * يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ: مرا از جانب خود جانشينى صالح عطا فرما كه از من و آل يعقوب ارث ببرد.»

 
موهبت وجود فرزندان و نوه‎ها به اندازه‎ای با ارزش است كه در قرآن مجید آمده‎است:

« وَاللّهُ جَعَلَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَجَعَلَ لَكُم مِّنْ أَزْوَاجِكُم بَنِينَ وَحَفَدَةً وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ: خداوند از گوهر وجود شما همسرانتان را قرارداد و از همسرانتان فرزندان و نوه نصيب شما نمود و روزى شما را از پاكيزه‎ها قرار داد.»

 
 
اهلاک نسل، توطئه سرسخت‎ترین دشمنان

 
« وَمِنَ النَّاسِ مَن يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيُشْهِدُ اللّهَ عَلَى مَا فِي قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ * وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيِهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الفَسَادَ: و برخی از مردم منافق و سالوس که وقتى از دین و صلاح و اصلاح سخن مى‎گویند تو را به شگفت مى‎آورند و خدا را گواه مى‎گیرند که آنچه مى‎گویند مطابق آن چیزى است که در دل دارند و حال آنکه سرسخت‎ترین دشمنان هستند. (به شهادت اینکه) وقتى بر مى‎گردند [و یا وقتى به قدرت و ریاستى مى‎رسند] با تمام نیرو در گستردن فساد در زمین مى کوشند و محصولات و نسل را هلاک می‎سازند با اینکه خدا فساد را دوست نمى دارد.»

 
مطلوبیت تکثیر نسل از منظر آیات قرآن کریم

 
اینک مقوله فرزندآوری و تکثیر نسل، که در روایات و احادیث معصومین(علیهم السّلام) در محورهای متعددی مورد دقت و تأیید قرار گرفته‎است، را بررسی می‎کنیم. در ادامه به چند محور موضوعی از این روایات توجه می‎کنیم.

 
مایه خوشبختی

 
امام هفتم (علیه السلام) فرمود:

« سَعِدَ اِمْرُؤٌ لَمْ یَمُتْ حَتّی یَری خَلَفاً مِنْ نَفْسِهِ: خوشبخت شد مردی كه نمرد تا فرزندی از خود دید.»

 
گل‎های تقسیم شده

 
با گروه قابل توجهی از روایات در منابع و اسانید معتبر اسلامی و شیعی روبرو هستیم که فرزند را گل خوش‎بوی بهشتی معرفی می‎نماید که تدبر و تامل در پیام و مفهوم این روایات کاشف نظر شارع مقدس درباره سیاست فرزندآوری خواهد بود. به یک نمونه توجه بفرمایید:

 
رسول الله(صلوات الله علیه و آله) فرمود:

«اَلْوَلَدُ الصّالِحُ رَيْحانَةٌ مِنَ اللّهِ قَسَمَها بَيْنَ عِبادِهِ: فرزند شايسته گلى خوشبو از جانب خدا است كه بين بندگانش قسمت كرده است.»

 
کمک‌کار والدین
 
گروهی از روایات در منابع معتبر شیعی هستند که فرزندان را مایه کمک و یاری والدین می‎شمارند.

 
در همین رابطه از حضرت سجاد(علیه السّلام) می‎خوانیم:

 « من‏ سَعادَةِ الرّجُلِ أن یَکونَ لَهُ وُلْدٌ یَستَعینُ بهِم: یـکى از خـوشبختى ‏هاى مـرد ایـن است که فرزندانى داشته باشد که کمک‌کار و یاور او باشند.»

 
شفیعان والدین

 
در متون اسلامی با دسته‎ای از روایات روبرو می‎شویم که فرزندان را دارای حق شفاعت نسبت به والدینشان معرفی می‎کند.

 
از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده است:

« إِنَّ أَوْلَادَ الْمُسْلِمِينَ مَوْسُومُونَ عِنْدَ اللَّهِ شَافِعٌ وَ مُشَفَّعٌ فَإِذَا بَلَغُوا اثْنَتَيْ عَشْرَةَ سَنَةً كُتِبَتْ لَهُمُ الْحَسَنَاتُ فَإِذَا بَلَغُوا الْحُلُمَ كُتِبَتْ عَلَيْهِمُ السَّيِّئَات: فرزندان مسلمين در پيشگاه حق به شفاعت كننده و پذیرفته‌شدگان‏ شفاعت موسوم‌اند، چون به دوازده سالگى برسند حسناتى كه انجام مى ‏دهند در نامه عملشان ثبت مى ‏شود و چون به سن بلوغ دست يابند بدى‏ هايشان نوشته مى ‏شود.»

 
به طریق اولی ازدیاد و دارا بودن فرزندانی که می‎توانند برای والدین خود شفاعت کنند و والدین در حسنات ایشان سهیم هستند، مطلوبیت ذاتی و عقلی خواهد داشت.

 
عامل مغفرت والدین

 
اميرالمؤمنين(علیه السّلام) می‎فرمایند:

« فِى الْمَرَضِ يُصيبُ الصَّبِىَّ اَنَّهُ كَفّارَةٌ لِوالِدَيْهِ: بيمارى فرزند كفاره گناهان پدر و مادر اوست.»

 
همچنین امام صادق (علیه السّلام) فرمودند:

« مِيراثُ اللّه ِ مِن عَبدِهِ المؤمنِ وَلَدٌ صالِحٌ يَستَغفِرُ لَهُ: ميراث خدا از بنده مؤمنش، فرزند صالحى است كه براى او آمرزش بطلبد.»

 
اسحاق بن عمار از امام ششم (علیه السّلام) چنین روايت مى‎كند:

«شخصى گفت: در داشتن فرزند بى‎رغبت بودم تا توفيق وقوف در عرفات نصيبم شد. در كنارم نوجوانى را ديدم دعا مى‎كرد و اشك مى‎ريخت و مى‎گفت: « يا رَبِّ والِدَيَّ والِدَيَّ: خداوندا پدر و مادرم... پدر و مادرم...»  با شنيدن دعاى او نسبت به پدر و مادرش شوق پيدا كردن فرزند در من پديد آمد.»
 
آری، پدران و مادران از دنيا رفته، از عبادت، مناجات و كار خير فرزندانشان در صورتى كه اهل ايمان بودند، بهره كامل مى‎برند.
 
شایان ذکر است که در ادامه این روایت و روایات متعدد دیگری از همین دست در منابع اسلامی موجود است که با ادله عقلی و نقلی داشتن فرزند را خیر و مطلوب بشمار می آورد.

 
گویندگان کلمۀ توحید

 
در روایتی صحیح السند امام صادق(علیه السّلام) توصیه حضرت یعقوب(علیه السّلام) به برادران حضرت یوسف(علیه السّلام) مبنی بر آوردن فرزندانی اهل تسبیح الهی را نقل کرده و به آن استناد فرموده است:

« جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلوات الله علیه و آله) فَقَالَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ إِنَّ لِی ابْنَهَ عَمٍّ قَدْ رَضِیتُ جَمَالَهَا وَ حُسْنَهَا وَ دِینَهَا وَ لَکِنَّهَا عَاقِرٌ فَقَالَ لَا تَزَوَّجْهَا إِنَّ یُوسُفَ بْنَ یَعْقُوبَ لَقِیَ أَخَاهُ فَقَالَ یَا أَخِی کَیْفَ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَتَزَوَّجَ النِّسَاءَ بَعْدِی فَقَالَ إِنَّ أَبِی أَمَرَنِی وَ قَالَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکُونَ لَکَ ذُرِّیَّهٌ تُثْقِلُ الْأَرْضَ بِالتَّسْبِیحِ فَافْعَلْ: مردي نزد حضرت رسول(صلوات الله علیه و آله) آمد و گفت: اي پيامبر خدا، دخترعمویی دارم كه زيبايي و حُسن و دين او را مي‏پسندم، ولي نازاست. پيامبر(صلوات الله علیه و آله) فرمود: با او ازدواج نكن؛ زيرا حضرت يوسف در ديدار با برادرش پرسيد: چگونه پس از من توانستي با زنان ازدواج كني؟ پاسخ داد: پدرم به من فرمان داد و گفت: اگر مي‏تواني فرزنداني پديدآوري كه زمين را آكنده از تسبيح كنند، ازدواج كن ....»

 
اين حديث و احادیث مشابه و متعدد دیگری در همین موضوع نیز از وجوه مختلف و بدیهی بر مطلوبیت فراواني اولاد و فرزندان دلالت مي‏كنند.
 
ازدواج با زنان فرزندآور

 
روايات بسیاری هستند كه دلالت دارند بر اینکه؛ هنگام ازدواج زني را انتخاب كنيد كه فرزند زياد مي‏آورد، برای نمونه به روایات منتخب زیر توجه بفرمایید:

 
امام باقر(علیه السّلام) از قول رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) نقل فرمودند:
« تَزَوَّجُوا بِکْراً وَلَودًا، وَلَا تَزَوَّجُوا حَسْنَاءَ جَمِيلَةً عَاقِراً. فَإنِّي اُبَاهِيُ بِکُمُ الْاُمَمَ يَوْمَ الْقَيَمِهِ:  با دختر باكره‎اي كه فرزند زياد مي‏آورد، ازدواج كنيد و با زن نازاي زيبا ازدواج نكنيد، زيرا من به فزوني جمعیت شما در روز قيامت بر امت‌ها مباهات مي‏ كنم.»

 
روشن است كه تشويق به ازدواج با «وَلُود» و بيان علت مباهات به فزوني جمعيت كه براي آن ذكر شده است، دلالت روشنی بر مطلوبیت فرزند زياد دارد. 

 
همچنین رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمودند:
« اعْلَمُوا أَنَّ الْمَرْأَةَ السَّوْدَاءَ إِذَا کَانَتْ وَلُوداً أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الْحَسْنَاءِ الْعَاقِرِ: ‏بدانید به درستی که زن سیاه بچه‎زا نزد من محبوب‎تر از زن زیبای نازاست‏.»

 
در حدیثی بسیار جالب و مهم در تقسیم اقسام زنان از امام صادق(علیه السّلام) می‎خوانیم:

« اَلنِّسَاءُ أَرْبَعَةُ أَصْنَافٍ فَمِنْهُنَّ رَبِيعٌ مُرْبِعٌ وَ مِنْهُنَّ جَامِعٌ مُجْمِعٌ وَ مِنْهُنَّ كَرْبٌ مُقْمِعٌ وَ مِنْهُنَّ غُلٌّ قَمِلٌ: زنها چهار دسته ‏اند: 1- ربيع مربع (پر فرزند و بارور) 2- جامع مجمع (سرشار از خير و حاصلخيز) 3- كرب مقمع (آفت كوبنده جان) 4- غلّ قمل (گردن بند و قلّاده‏ اى از چرم كه پر از شپش باشد).»

 
در توضیح این اصطلاحات باید گفت؛ احمد بن محمّد خالد برقى می گوید: «جامع مجمع» يعنى پر خير و حاصلخيز و «ربيع مربع» زنى كه فرزندى در دامن دارد و فرزندى در شكم، و «كرب مقمع» يعنى بدخو و بد رفتار با شوهرش، و «غلّ قمل» آنكه در پيش شوهرش مانند قلّاده پر شپش باشد، و آن قلّاده‏اى است از پوست كه شپش در او افتاده باشد و شخص را آزار دهد و چاره ‏اى نتواند كرد، و اين يك ضرب المثل عرب است.

 
این اندازه از تأکید و سفارش به ازدواج با زنان بسیارفرزندآور، به خوبی گویای نظر قاطع شارع مقدس بر مطلوبیت فرزند زیاد است.

 
اجر فرزندآوری مادران

 
در منابع اسلامی و در کنار تشویق به ازدواج با زنان فرزندآور، روایاتی را می‎بینیم که اجرها و پاداش‎های فوق العاده‎ای را برای فرزندآوری مادران برمی‎شمارد که در زیر به یک نمونه از این دسته از روایات اشاره می‎کنیم؛

 
پیامبر اکرم(صلوات الله علیه و آله) می‎فرمایند:

« إِنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا حَمَلَتْ كَانَ لَهَا مِنَ الْأَجْرِ كَمَنْ جَاهَدَ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا وَضَعَتْ قِيلَ لَهَا قَدْ غُفِرَ لَكَ ذَنْبُكَ فَاسْتَأْنِفِي الْعَمَلَ فَإِذَا أَرْضَعَتْ فَلَهَا بِكُلِّ رَضْعَةٍ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِيلَ: به راستي هرگاه زن، باردار شود، اجر و پاداشي همچون کسي که با جان و مالش در راه خداوند جهاد مي‌‌کند براي اوست و زماني که وضع حمل کند، به او گفته مي‌شود: مسلّماً گناهانت آمرزيده شد، پس اعمالت را از نو شروع کن و چون به نوزادش شير دهد، به ازای هر دفعه، ثواب آزاد کردن بنده‌اي از فرزندان حضرت اسماعيل(علیه السّلام) به او عطا مي‌شود.»

 
با وجود این میزان از اجر برای فرزندآوری، هر عقل سلیم و منفعت طلبی هم فرزندآوری را تایید و رای بر مطلوبیت ذاتی فرزندآوری از منظر شارع خواهد داد.

 
مایه مباهات رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله)

 
در بررسی متون معتبر دینی با مجموعه گسترده‎ای از روایات خصوصا نبوی(صلوات الله علیه و آله) روبرو می‎شویم که افزایش نسل و تعداد مسلمین مایه مباهات رسول اکرم(صلوات الله علیه و آله) دانسته شده و به فرزندآوری بیشتر تاکید و توصیه شده است که چند نمونه از این احادیث را در ادامه می‎خوانیم.

 
رسول خدا‎(صلوات الله علیه و آله) در حدیثی روشنگر فرمودند:
« تَنَاكَحُوا تَنَاسَلُوا تَكْثُرُوا فَإِنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَوْ بِالسِّقْط: ‏ازدواج کنید که زیاد می‎شوید؛ به راستی که من روز قیامت به شما بر امت‎های دیگر مباهات می‎کنم، حتی به کودک سقط شده. »

 
همچنین رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) فرمودند:

« أَيُّهَا النَّاسُ، تَزَوَّجُوا؛ فَإِنِّي مُكَاثِرٌ بِكُمُ الْأُمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: ‏ای مردم ازدواج کنید، که من به فزونی شما در روز قیامت به امت‎های دیگر افتخار می‎کنم. »

 
در ادامه از پیامبر اکرم(صلوات الله علیه و آله) می‎خوانیم:

« وَ لَمَوْلُودٌ فِی أُمَّتِی أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ: ‏یک نوزاد در امتم، نزد من محبوب‎تر است از آن که خورشید بر آن ‏می‎تابد.»

 
امام صادق(علیه السّلام ) از رسول خدا(صلوات الله علیه و آله) روایت کرده اند:

« تزوّجوا فإنّی مکاثر بکم الامم غدا فی القیامة حتی إنّ السقط یجیء محبنطیاً علی باب الجنّة فیقال له: ادخل الجنّة، فیقول: لاحتی یدخل أبوای الجنّة قبلی: ‏ازدواج کنید؛ پس به درستی که فردا من به افزونی شما در قیامت بر امت‎های دیگر افتخار می‎کنم تا آن که فرزند سقط شده، غضب‌آلوده (با حالت افتخار و مباهات) پیوسته بر در بهشت ایستاده و مقیم است. در این حال خداوند عزوجل به او می‎گوید: داخل بهشت شو و او می‎گوید: داخل نمی‎شوم تا آن که پدر و مادرم قبل از من وارد شوند. »

 
با مروری گذار بر آنچه ذکر شد دیدگاه شریعت در مطلوبیت قطعی فرزندآوری و تکثیر نسل بسیار روشن و گویاست.

مقالات مرتبط :

سیاست فرزند آوری: الگوی نژادپرستی اسرائیل 

 

از هفت ميليارد به پانصد ميليون نفر: دستور كار نخبگان جهاني براي كنترل جمعيت

 

خانواده مستحکم و جمعیت جوان؛ دیگ‌هایی که برای غرب نجوشید

 

 

جوامع صنعتى و گسستگى نسل آدمى

بررسی آثار و پیامدهای کنترل جمعیت؛

* 

فمینیسم از "بی میلی به بچه دار شدن" متولد شد

 

 

 

 

 

 



منبع :

رجانیوز



نظرات
  سلام ساعات سعد و نحس روزها و ایام سال رو چطوری میشه فهمید ؟ ..لطف میکنید سایت یا کتاب معتبری در این زمینه معرفی بفرمایید. ممنونتونم
ارسال کننده نظر : آرام      تاریخ ارسال نظر : ۲۶ آذر ۱۳۹۶
  

سلام. تخصصی ندارم.


ارسال کننده نظر : مدیر وب سایت      تاریخ ارسال پاسخ : ۲۸ آذر ۱۳۹۶



  با سلام خدمت شما بزرگوار از پربار بودن مطالبتان کمال تشکر را دارم .
ارسال کننده نظر : سارا زارع      تاریخ ارسال نظر : ۱۲ آبان ۱۳۹۶


 
نظر خود را ثبت کنید

کاربر گرامی؛ سلامٌ علیکم

 

لطفا پیش از ثبت نظر خود توجه داشته باشید:


تجویز دارو و پیچیدن نسخه برای بیماری و مشکلات شخصی و موردی، نیاز به شرح حال کامل و معاینه بالینی دارد که طبیعتاً از طریق ارتباط مجازی، قابل حصول نیست.

 

 

لذا خواهشمندیم از تقاضای نسخه و دارو برای بیماری های موردی، اجـتناب فرمایید.

 

سایر نکات:


❶از اعلام نشانی و تلفن درمانگاه معذوریم. درصورت تمایل از طریق پایگاه «طبیب شهر»، پزشک مورد نظر خود را جستجو کنید.

ابتدا مقالات مربوطه را مطالعه کنید و پس از اطمینان از نبود اطّلاعات مورد نظرتان، نسبت به طرح سؤال اقدام کنید. از پاسخگویی به سؤالاتی که در متن مقاله پاسخ داده شده اند معذوریم.

❸از طرح سؤال هایی که نیاز به پاسخ های خصوصی و ارسال به پست الکترونیک دارد خودداری فرمایید.

❹پاسخگویی به سؤالاتِ کلّی و نیازمند پاسخ های مفصّل در توان پایگاه نیست.

❺نشانی پست الکترونیک شما در نزد پایگاه طبّ شیعه محفوظ است.

❻هرنظر را تنها یک بار ارسال کنید و از تکرار ارسال نظرات خودداری کنید.

❼حتّی المقدور از ارسال نظرات به صورت «فینگیلیش» خودداری کنید.

❽پاسخ هاي ارائه شده، كلّي و عمومي هستند و پاسخ دقيق و تخصّصي، تنها با ويزيت بيمار امكانپذير است

 

 

با سپاس و امتنان        

دکتر وحید علیان نژادی

نام :  
ایمیل :
* نظر شما
 

سایر مقالات این موضوع

بهداشت جنسی کودک[1283بازدید]
هوش جنسی کودک[1328بازدید]
کودک و تفکّر اقتصادی (2)[1260بازدید]
کودک و تفکّر اقتصادی (1)[1299بازدید]
فرزند آوری در میزان عقلانیت اجتماعی و اخلاق[1286بازدید]
تربیت عبادی و ترغیب فرزندان به نماز[2636بازدید]
چه طوری به همسرمون محبت کنیم بهتره؟[2505بازدید]
دنیای زیبای دینداران[2303بازدید]
آزادی در کودکان زیر 7 سال[3835بازدید]
آرامش دیداری (2)[3163بازدید]
آرامش دیداری (1)[17952بازدید]
مَـــرهَـــم توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین (ویراست چهارم)[13256بازدید]
بزرگترین اکتشاف برای من این بود که فهمیدم ...[14084بازدید]
مَـــرهَـــم؛ توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین (ویراست سوّم)[13925بازدید]
احیای خانواده و اصلاح روابط خانوادگی (مقاله انتخابی)[12499بازدید]
ساده‌زیستی نه‌فقط زیبا بلکه ضروری است (مقاله انتخابی)[13180بازدید]
مَـــرهَـــم؛ توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین(ویراست دوّم)[16618بازدید]
واکاوی دیدگاه شریعت درباره فرزندآوری و مدیریت جمعیت(مقاله انتخابی)[16624بازدید]
معماری و خانه‌سازی قرآنی در عصر حکومت امام مهدی (عجّل الله فرجه) (مقاله انتخابی)[13547بازدید]
مَرهَم؛ توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین [16136بازدید]

نمایش تمامی عناوین این موضوع

آخرین مقالات

اعتیادی کراک‌گونه به بوتاکس (مقاله انتخابی)
زندگیِ آزمون‌زده (مقاله انتخابی)
نسل چیپس و روغن نباتی (مقاله انتخابی)
با اصرار روی عزت نفس فرزندانتان آن‌ها را بی‌عرضه بار می‌آوريد.
کودکانه ها؛ 40 نکته به نکته
بگذارید دوباره حوصلۀ بچه‌هایتان سر برود (مقاله انتخابی)
​تکنولوژی تراریخته؛ راهی برای افزایش محصول یا بیماری؟ (مقاله انتخابی)
آزادی در کودکان زیر 7 سال
جذابیت و زیبایی به قیمت انواع سرطان (مقاله انتخابی)
خشکسالی با طعم نوشابه؛ کارخانه‌های کوکاکولا چگونه منابع آب جهان را می‌بلعند؟ +عکس و آمار (مقاله انتخابی)
هر چه فقیرتر باشی، بیشتر به صفحهٔ گوشی‌ات نگاه می‌کنی (مقاله انتخابی)
مَـــرهَـــم توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین (ویراست چهارم)
دنیای دیوانۀ صنعتِ آب‌ (مقاله انتخابی)
فرزند آوری در میزان عقلانیت اجتماعی و اخلاق
چگونه انقلاب جنسي، جامعه امريكا را براي هميشه دگرگون كرد؟ (مقاله انتخابی)
قبل از انتشار عکس فرزندتان در فیسبوک، به آینده‌اش فکر کنید (مقاله انتخابی)
چرا آدم‌های خوب در شبکه‎های اجتماعی تحمل‎ناپذیر می‌شوند؟ (مقاله انتخابی)
5 برنامه غذایی پیشنهادی به زوج های نابارور
بزرگی خوش خیم پروستات
چه شد که ما آدم ها از لحاظ روانی اینقدر ضعیف و تنبل شدیم؟ (مقاله انتخابی)
مقاومت آنتی بیوتیکی: باکتریهای مرگبار بر می گردند (مقاله انتخابی)
برای بچه‌ها به جای تبلت بیلچه بخرید (مقاله انتخابی)
جامعۀ مصرف گرا (مقاله انتخابی)
ازدواج تك‌جنسيتي در استراليا؛ چرا اكنون؟
کرونا، مردن از ترس مرگ!!
سالنامه حجامت 1400 شمسی (هدیه پایگاه طب شیعه)