عیارآنلاین: چند سالی است که نظرات مختلفی در مورد وضعیت فعلی و آینده کشور در حوزه جمعیت به گوش می رسد. از یک سو از سال ۱۳۹۰ بود که مقام معظم رهبری هشدارهای خود را پیرامون آینده پیر و خطرناک کشور عنوان کردند و سه سال بعد در اردیبهشت ۹۳ سیاست های کلی جمعیت توسط ایشان ابلاغ شد. حتی ایشان اخیرا در ابلاغیه سیاست های کلی برنامه ششم توسعه در بندهای ۲۰ و ۴۵ بر ضرورت فرهنگ سازی در حوزه جمعیت و تحقق سیاست های کلی آن تاکید نموده‌اند. از سوی دیگر عده‌ای نه تنها با دیدی خوش‌بینانه به جمعیت فعلی، کشور را در وضعیت عروسی جمعیتی می دانند بلکه با تاکید بر اینکه دلواپسان جمعیت نگاههای حزبی و سیاسی دارند از اینکه آینده جمعیت کشور خاکستری نشان داده شود انتقاد می کنند.
اما واقعیت چیست؟ می توان تحولات جمعیتی ۶۰ سال اخیر کشور را دو مرحله دانست:
الف. از سال ۱۳۳۰ تا سال ۱۳۸۱ ، نرخ باروری کشور با شیبی زیاد از ۷ به ۲٫۱ کاهش پیدا کرده است.نرخ باروری ۲٫۱ را سطح جانشینی می نامند که در صورت حفظ آن هیچ گاه شاهد کاهش جمعیت کشور نخواهیم بود و با عبور از آن در آینده نزدیک شاهد رشد منفی جمعیت خواهیم بود. البته در سال های ابتدایی ۶۰، به میزان بسیار کم (۰٫۲ تا ۰٫۴) شاهد افزایش نرخ باروری هستیم اما از طرف دیگر در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ شیب کاهش نرخ باروری دو چندان می شود.
جالب است که در عراق نرخ باروری بالاتر از ۵، در افغانستان بالاتر از ۷، در غزه بالاتر از ۸ و در مناطق اشغالی فلسطین بالاتر از ۳ گزارش می شود. هم چنین در کشورهایی نظیر فرانسه، انگلیس و آمریکا شاهد افزایش نرخ باروری به بالاتر از ۲ هستیم.
ب. از سال ۱۳۸۱ تا سال ۱۳۹۳، شاخص های جمعیتی کشور بازهم دچار تغییرات جدی هستند. یکی از معیارهای مهم که جوان یا پیر بودن جامعه را مشخص می کند شاخص ورتهایم هست. طبق این شاخص اگر نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال کشور به کل، بالای ۴۰ درصد باشد جامعه ای جوان خواهیم داشت و اگر بین ۲۰ تا ۴۰ درصد باشد کشور رو به سالخوردگی معرفی می شود. این شاخص اگر به مرز ۲۰ درصد برسد نمایانگر جامعه ای پیر خواهد بود که متاسفانه طبق آخرین آمارهای رسمی کشور، برای مناطق شهری در سال ۹۳ این شاخص به مرز ۲۰ درصد رسیده است و این مهم بدین معناست که مدتی است شهرهای ایران پیر شده اند.
باوجود این آمارهای رسمی و نگران کننده، متاسفانه اخیرا شاهد نزاع های رسانه ای میان جمعیت شناسان کشور بودیم. فارغ از بحث در مورد ریشه ها و علل تحولات جمعیتی کشور، باید توجه داشته باشیم که جامعه پیر به نفع هیچ کس نخواهد بود و به تبع آن اعلام اینکه جامعه ما پیر شده است به هیچ عنوان نفعی برای احدی ندارد.
باتوجه به شرایط جمعیتی کشور، توصیه می شود از هر گونه بحث و نزاع های لفظی و رسانه ای پرهیز شود و ضمن وحدت همه فعالین حوزه جمعیت بر محور سیاست های کلی جمعیت، ابلاغی از طرف مقام معظم رهبری تلاش شود فضای کشور به سمتی برود که هرچه سریعتر مردم ایران عزیز، شاهد اقدامات عملی ملموس جهت تحقق سیاست های کلی جمعیت باشند.