با آن‌که این روزها روش‌های درمانی گوناگونی برای درمان ناباروری وجود دارد، یکشنبه گذشته دکتر منصوره موحدی عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در نشست خبری که به منظور برگزاری کنگره بین‌المللی تولید مثل برگزار شد و پس از آن سه شنبه گذشته رئیس انجمن جنین‌شناسی از افزایش ناباروری در مردان ایرانی خبر داده بودند.
به گزارش جام جم، فردا روز جمعیت، باروری و حمایت از زوج‌ها نام گرفته است و اواخر این هفته نیز دومین کنگره بین‌المللی تولید مثل در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران برگزار میشود. در ادامه، علل بروز ناباروری در مردان و روش‌های درمان آن را در گفت‌وگو با متخصصان بررسی می‌کنیم.
ناباروری در مردان؛ چرا؟
پزشکان می‌گویند، بیماری واریکوسل (Varicocele) که در نتیجه آن، اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه سیاهرگی بالای بیضه‌ها رخ می‌دهد، در حال حاضر شایع‌ترین علت قابل اصلاح ناباروری در مردان است. دکتر علیرضا قدیان، جراح کلیه و مجاری ادراری تناسلی و عضو هیات علمی دانشگاه بقیه‌الله به جام‌جم می‌گوید: 50 درصد مردانی که با علت ناباروری مراجعه می‌کنند، مبتلا به بیماری مادرزادی واریکوسل هستند و معمولا نزدیک به 80 درصد آنها با جراحی‌های پیشرفته درمان می‌شوند.
دکتر محمدهادی قیومی، متخصص ارولوژی نیز ضمن اشاره به اثر واریکوسل بر ناباروری می‌گوید: هر بیماری که باعث کاهش تعداد و افت حرکت سلول‌های جنسی مردان شود، می‌تواند ناباروری ایجاد کند. از دیگر بیماری‌ها می‌توان به هیدروسل (تجمع آب دور بیضه) و آسیب‌های تروماتیک ناحیه بیضه مثلا در نتیجه ضربه و دوچرخه‌سواری اشاره کرد. وی می‌افزاید: اثر عوامل محیطی در بروز ناباروری مردان رو به افزایش است. مثلا هورمون تستوسترون که در بدنسازی استفاده می‌کنند، بر فعالیت بیضه اثر مخرب دارد. داروهای کورتیکواستروئید هم که ورزشکاران استفاده می‌کنند، زمینه‌ساز ناباروری میشود.
دکتر مقداد طباطبایی، متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری تناسلی در گفت‌وگو با جام‌جم، افزایش ناباروری مردان را در نتیجه افزایش سن می‌داند و می‌گوید: عمده قدرت باروری مردان در 20 تا 30 سالگی است و با افزایش سن از کیفیت اسپرم آنان کاسته میشود. مشکلات گوناگون اجتماعی در سال‌های اخیر موجب شده است تا مردان در سنین بالاتری بچه‌دار شوند.
سبک زندگی غلط
دکتر طباطبایی معتقد است، سبک زندگی شهری، مصرف غذاهای آماده، آب‌های آلوده و سموم کشاورزی هر یک به درجاتی در کاهش کیفیت اسپرم مردان اثرگذار است. دکتر قدیان نیز شیوه غلط زندگی و زناشویی را در بروز ناباروری موثر می‌داند. دکتر قیومی می‌گوید: مصرف غذاهای حاوی مواد نگه‌دارنده مانند سوسیس و کالباس، مصرف بیشاز حد قهوه و مواد حاوی کافئین، مصرف سیگار و رادیوتراپی بر باروری مردان اثر منفی دارند. دکتر قدیان تأکید میکند: مصرف دخانیات و قلیان اثر منفی شدیدی بر باروری جوانان می‌گذارد.
امواج موبایل و اشعه
دکتر طباطبایی به اثر استفاده از وسایل الکترونیک بر ناباروری اشاره میکند و می‌گوید: برخی مقالات علمی از اثر منفی میدان مغناطیسی لوازم الکترونیک مانند لپ‌تاپ و گوشی تلفن همراه بر کاهش کیفیت نطفه خبر می‌دهند. دکتر قیومی نیز می‌گوید: به‌طور تجربی دیده‌ام، افرادی که در مراکزی کار می‌کنند که در معرض انواع دستگاه‌های الکترونیک و اشعه و امواج مخابراتی قرار دارند، دچار ضعف و ناتوانی در باروری می‌شوند. با این حال اظهار نظر قطعی دراین‌باره مطالعات علمی گسترده‌تری را می‌طلبد. دکتر قدیان می‌افزاید: اثر منفی امواج موبایل روی باروری حیوانات آزمایشگاهی تا حدود زیادی اثبات شده و بهتر است تا حد امکان از موبایل‌های روشن فاصله داشته باشیم و کمتر با آنها کار کنیم. بهتر است شب‌ها این گونه دستگاه‌ها را خاموش کنیم.
اثر داروها، چاقی و دیابت
دکتر طباطبایی درباره اثر برخی داروها بر بروز ناباروری در مردان می‌گوید: مصرف الکل و برخی داروها می‌تواند اثر منفی بر باروری داشته باشد. شیمی‌درمانی و داروهای استروئیدی که در بدنسازی استفاده میشود، اثر منفی بر باروری دارد. دکتر قدیان معتقد است، داروهای زیادی به ناباروری منجر می‌شوند؛ از جمله برخی داروهایی که برای درمان بیماری‌های قلبی و گوارشی استفاده می‌شوند، ناباروری ایجاد می‌کنند.
دکتر طباطبایی در باره اثر منفی داروی ضد ریزش مو فیناستراید بر کاهش باروری آقایان می‌گوید: فیناستراید همیشه در معرض این اتهام بوده و البته نتایج تحقیقات بسیار متناقض است، اما آنچه مسلم است این که تأثیرش آنقدر شدید نیست. معمولا دیده شده با قطع مصرف دارو کیفیت اسپرم بهبود پیدا میکند. با این حال دکتر قیومی می‌گوید، قرص‌هایی مثل فیناستراید که با دوز یک میلی‌گرم در دسترس افراد است به ناباروری منجر نمی‌شود و فقط توان باروری را کاهش می‌دهد. دکتر طباطبایی در باره داروی فیناستراید تأکید میکند خانم‌های باردار یا خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند، نباید با قرص فیناستراید تماس داشته باشند و حتی آن را لمس کنند.
دکتر قیومی در باره چگونگی اثر چاقی بر ناباروری مردان می‌گوید: در بافت چربی افراد چاق، هورمون تستوسترون مردانه با آنزیم آروماتاز به هورمون استروژن ـ که در بدن خانم‌ها بیشتر ترشح میشود ـ تبدیل میشود و به این ترتیب ناباروری‌شان غیرمستقیم کاهش می‌یابد.
دکتر قدیان نیز بروز دیابت را که در سال‌های اخیر شیوع زیادی یافته بر تحلیل قوای جنسی مردان موثر می‌داند.
دکتر طباطبایی 90 درصد مشکل ناباروری مردان را مربوط به کیفیت پایین اسپرم می‌داند و می‌گوید: مصرف سیگار، الکل، غذاهای ناسالم، داروها و ابتلا به چاقی در کاهش کیفیت اسپرم بسیار موثر است. همچنین پرهیز از قرار گرفتن طولانی مدت در فضاهای گرم مثل سونا، جکوزی و قرارگیری مقابل تنور و کوره به پیشگیری از ناباروری کمک میکند.