گروه جامعه خبرگزاری فارس- طناز اصفهانی: «اگر می‌خوای بیاد سمتت این سه تا کارو بکن...»، «اگر نسبت بهت سرد شده این واکنش رو نشون بده...»، «تا اینا رو نفهمیدی اصلاً رابطت رو باهاش جدی نکن!»، «اینا رو به خانواده همسرت نگو...»، «سه مرحله جادویی برای جذب مردان» و... کمی فکر کنید. آیا این جملات برایتان آشنا نیست؟
اینها همان تیترهای درشت اکسپلور اینستاگرام است که به ظاهر برای خوشبخت‌تر کردن شما تولید شده‌اند. راهکارهایی غیرعلمی درباره چالش‌های مختلف زندگی انسانها، که توسط افراد غیرمتخصص و به اصطلاح برای بهتر شدن شرایط زندگی‌تان به شما آموزش داده میشود.
این روزها اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی پر شده از مشاورنماهایی که درباره مسائل مختلف خصوصاً چالش‌های روابط عاطفی به عنوان روان‌شناس، به کاربران مشاوره رایگان می‌دهند و مخاطبان را با استفاده از محتواهای جذاب و پررنگ و لعاب به صفحه خود جذب می‌کنند.
محمد حاتمی رئیس سابق سازمان نظام روانشناسی جمهوری اسلامی ایران، اولین فردی بود که نقاب از چهره واقعی این روانشناسان برداشت و در خصوص روان‌شناس‌نماهای اینستاگرام گفت: «برخی از افراد که در حوزه روانشناسی و مشاوره تحصیل نکرده‌اند و صلاحیت لازم برای ارائه خدمات در این عرصه را ندارند، در فضای مجازی با ایجاد یک اکانت و راه‌اندازی صفحه شخصی، خود را روان‌شناس معرفی کرده و مردم هم به دلیل جذابیت موضوعات حوزه روانشناسی، به این گروه‌ها مراجعه می‌کنند.
در حالی که علم روانشناسی باید در حیطه فرهنگ کشور راهکار ارائه دهد.به عنوان مثال، در این پیج‌ها در خصوص مشاوره‌های پیش از ازدواج، پیشنهاداتی در خصوص زندگی دختر و پسر«در زمان قبل از ازدواج» داده میشود که با فرهنگ ایران در تناقض است. فرهنگ جامعه ایران این مساله را نمی‌پذیرد. علم روانشناسی باید بتواند در حیطه فرهنگ و آداب و رسوم هر کشور راهکار ارائه داده و رفع مساله کند. روانشناسان مورد تأیید سازمان نظام روانشناسی قطعا در حیطه فرهنگ کشور راهکار ارائه می‌کنند.»
چرا مردم به روان‌شناس‌نماها اعتماد می‌کنند؟
وی در سال گذشته در خصوص تعداد روان‌شناس‌نماها گفته بود: «در حال حاضر۱۲ هزار صفحه روانشناسی و مشاوره در فضای مجازی فعال است.» که باید تا به امروز تعداد آنها افزایش هم پیدا کرده باشد. زیرا تا کنون به غیر از لیستی که این سازمان از اسامی مشاورنماهای اینستاگرامی تهیه و در رسانه‌ها منتشر کرد، هیچ اقدام اساسی در زمینه جمع‌آوری آنها انجام نشده است.
این در حالی است که بسیاری از مردم «به دلیل بالا بودن هزینه‌های مشاوره، تقبل نکردن هزینه‌های روانشناسی توسط برخی از بیمه‌ها و یا عدم تمایل و همکاری برخی از مشاوران با بیمه به دلیل هماهنگ نبودن دخل و خرج روانشناسان معتبر» به این روانشناسان زرد پناه برده و به مشاوره‌های بی‌پایه و اساس آنها اعتماد می‌کنند. در برخی موارد هم به قدری این مشاوران قلابی در نقش خود فرو می‌روند و مطالب آنها در فضای مجازی دست به دست میشود که مردم به صورت ناخودآگاه به آنها اعتماد می‌کنند.
البته مشاورنماها در دنیای واقعی هم حضور دارند. برخی از افراد برای سودجویی و سواستفاده از نیاز مردم خود را روان‌شناس جا زده و با گرفتن مبالغ بسیار پایین به صورت آنلاین و یا در محیط‌های عمومی «بیرون از مطب، کلینیک و محیط کاری» با بهره گرفتن از کتاب‌های روانشناسی عمومی به مردم مشاوره می‌دهند. اما مشاوره گرفتن از این افراد چه عواقبی دارد؟
«طلاق»؛ نهایتِ تلاش روان‌شناس‌نماها
یکی از مسائلی که در سازمان نظام روانشناسی قبل از صدور پروانه فعالیت، در روانشناسان بررسی میشود، میزان مهارت، تسلط در مشاوره دادن و سواد علمی روانشناسان است. بنابراین فردی که به عنوان روان‌شناس از این سازمان مجوز فعالیت می‌گیرد، صلاحیت کاری او تأیید و تضمین شده است. اما روان‌شناس‌نماها از این قاعده استثنا بوده و هیچ تضمینی برای صحت و درستی مشاوره آنها وجود ندارد. بنابراین ممکن است این افراد با ارائه راهکارهای غلط موجب بدتر شدن شرایط روحی و روانی افراد، سرخوردگی، از هم پاشیدگی یک خانواده، طلاق و ... شوند.
حتی به گفته برخی از مخاطبان فارس، در مواردی این روان‌شناس‌نماها در مشاوره به زوج‌ها، به جای ارائه راهکاری مناسب برای بازسازی زندگی و رفع اختلافات، آنها را تشویق به طلاق کرده‌اند. این مسئله باعث شده تا بسیاری از افراد حتی نسبت به مشاورهای رسمی خانواده و روانشناسان دارای کد نظام روانشناسی بدبین شده و از مراجعه به این افراد جلوگیری کنند.
اگر روان‌شناس خطا کند؛ مردم شکایت می‌کنند.
شهرام ابوطالبی روان‌شناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، در پاسخ به ادعای برخی از مردم در خصوص تشویق مشاوران معتبر به طلاق می‌گوید: من این موضوع را باور ندارم. اگر مشاوره بر طبق اصول صورت گیرد چنین اتفاقی نخواهد افتاد. به کسی مشاور می‌گویند که دارای پروانه نظام روانشناسی و مشاوره از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران باشد. این فرد کار تخصصی انجام داده و عضو نظام روانشناسی است. دقیقاً مانند پزشکی که از نظام پزشکی مجوز دارد.
وی در ادامه می‌گوید: افرادی صلاحیت مشاوره دارند که دوره‌های تخصصی و دکترای مربوط به این رشته را گذرانده باشند یا حداقل دارای فوق لیسانس و تجربه لازم در این زمینه هستند و سازمان نظام روانشناسی بر روی آنها نظارت دارد.
طالبی در خصوص مشاوره هایی که زوج‌ها را تشویق به طلاق می‌کنند، می‌گوید: ممکن است این فرد، رشته تحصیلی‌اش چیز دیگری باشد اما به عنوان مشاور و بدون نظارت و تأکید سازمان نظام روانشناسی فعالیت کند. اما یک روان‌شناس چنین خطایی را انجام نمی‌دهد. زیرا اگر انجام دهد، روان‌شناس قانونی شماره نظام دارد و مردم گزارش می‌دهند.
طلاق: منفورترین کار یا مناسب‌ترین راه‌حل؟!
وی در خصوص طلاق به عنوان یک راه‌حل مناسب توسط روان‌شناس‌نماها می‌گوید: از نظر دین منفورترین چیز در دنیا طلاق است. از هم پاشیدگی تحکیم و بنیان خانواده چه به صورت طلاق واقعی و طلاق عاطفی منفور است. وقتی یک تسبیح پاره میشود، دانه‌های تسبیح پراکنده و گم می‌شوند. بچه ها در خانواده چه به سمت مادر بروند و چه به سمت پدر، مانند دانه‌های تسبیح پاره شده گم می‌شوند. حقیقت وجودی‌شان در مسیر زندگی آسیب می‌بیند.
وی در ادامه می‌گوید: اما باز در دین آمده است که اگر فرد هیچ چاره‌ای جز طلاق ندارد، می‌تواند از همین منفورترین عمل استفاده کند. ما حتی در پرونده زوج‌هایی هم که از طرف شورای حل اختلاف به ما مراجعه می‌کنند، تمام تلاشمان را می‌کنیم تا این افراد را به یکدیگر نزدیک کنیم. افراد باید از مشاوره‌های دارای صلاحیت کمک بگیرند.
از کجا مشاور معتبر پیدا کنیم؟
وی در خصوص چگونگی انتخاب روانشناسان تحصیل کرده و دارای صلاحیت برای مشاوره توضیح می‌دهد: اگر فردی به دنبال مطالب و مهارت‌های زندگی، حل مشکلات رفتاری، مهارت‌های ارتباطی با دیگران و... است، باید از منابع معتبر کمک گرفته و به روان‌شناس‌های دارای صلاحیت که اسامی آنها در سایت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره وجود دارد، مراجعه کنند. تا از بروز مشکلات بیشتر در حوزه روان و مشاوره نادرست مصون باشند.