بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین

تدابیر طبّ ایرانی در درمان ناباروری

از دیدگاه طب سنتی ایران، رعایت تدابیر حفظ سلامتی بدن، مهم ترین راه برای پیشگیری و درمان بیماری هاست. آنچه در ذیل آمده است توصیه هایی است که برخی جنبه همگانی دارد و برخی نیز اختصاصا مربوط به افراد دچار اختلال نازایی هستند که توسّط اساتید دانشکده طبّ سنّتی شهید بهشتی و برخی مجرّبین این رشته تنظیم شده است. لذا به شما خواننده گرامی توصیه می کنم جهت کمک به درمان خود موارد ذیل را رعایت کنید. اثربخشی این تدابیر علی العموم می تواند موجب سلامتی زوجین و احتمال بسیار بیشتر درمان ناباروری شود.

توصیه می کنم قبل از مطالعه این نوشتار، این سه مقاله را نیز مشاهده کنید:

توصیه های حاج آقا مجتبی تهرانی (رحمة الله علیه) درباره فرزند دار شدن و خصوصیات پنج گانه

ناباروری، شاهنامه ای با پایانی خوش؟!

پیازدرمانی برای مشکلات زنانه

آب و هــــــــــــــوا

1-    حتی المقدور در هوای آلوده استنشاق نکنید.در صورت ضرورت از تهویه کننده های هوا در محل زندگی و کار خود استفاده کنید.

2-    از کشیدن سیگار به شدت پرهیز نمایید و در هوای آلوده به دود سیگار نیز قرار نگیرید.

ورزش 

از نظر ابن سینا ورزش، اوّلین و مهم ترین تدبیر حفظ سلامتی است. لذا توصیه به ورزش روزانه به نحوی که موجب گرمی بدن و سرخی رنگ چهره و افزایش تعداد تنفس و ضربان شود، می شود. میزان حداکثر تعداد ضربان قلب خود را در ورزش از این رابطه به دست آورید:

(220- سن) ضربدر 70%

-  ورزش را تا زمانی ادامه دهید که موجب خستگی نشود.

-  افراد ضعیف باید از ورزش شدید پرهیز کند؛ زیرا موجب لاغری بدن می‏ گردد.

-  سعی کنید در هوای معتدل به ورزش بپردازید. در بهار و پاییز، دو ساعت بعد از شروع روز (نزدیک ظهر)، در تابستان صبح زود و در زمستان در آخر روز به ورزش بپردازید. 

-  اگر دارای بدن ضعیفی هستید، ورزش خفیف و اگر دارای بدن قوی هستید، ورزش بیشتر و اگر متوسط هستید به اعتدال ورزش کنید.

توصیه های غذایی 

1- تا زمانی که کاملا گرسنه نشده اید از خوردن غذا بپرهیزید و قبل از سیری کامل دست از غذا خوردن بکشید.

2- از خوردن فست فود، چیپس، پفک و غذاهای آماده که دارای مواد شیمیایی نگهدارنده هستند، به شدت پرهیز کنید.

 3-در بین گوشتها گوشت گوسفند جوان، بهتر از سایر گوشتهاست.

 4- خوردن گوشت گاو یا گوساله تنها برای کسانی توصیه می شود که دارای فعالیت بدنی زیادی هستند. در صورت عادت به خوردن این نوع غذا ها سعی کنید از سکنجبین همراه غذای خود استفاده نمایید.

 5- از خوردن هر نوع میوه ای با غذا پرهیز نمایید. میوه ها را قبل از غذا ( حداقل یک ساعت  قبل از غذا) میل کنید. به جز انار،به و سیب که خوردن آنها بعد از غذا توصیه می شود.

 6- سعی کنید از مصرف همزمان چند نوع غذای متنوع و رنگارنگ با هم بپرهیزید. بخصوص همراهی ماهی با تخم مرغ، قارچ با ماکارونی و الویه با ماکارونی اختلال هاضمه بیشتری ایجاد می‌کند.

7- غذا را خوب بجوید.

8- چون معده هم مانند سایر اعضاء نیاز به استراحت دارد نباید به مجرد خالی شدن از غذا، به خوردن مشغول شد. پس باید بین دو نوبت غذا 6-7 ساعت فاصله باشد.

9- از خوردن غذای بسیار داغ یا بسیار سرد بپرهیزید.

10- سعی کنید ماست و لبنیات دیگر را همراه غذا میل نکنید. در اوقات دیگر، می توانید لبنیات مورد نیاز خود را همراه مصلح آن (مثل نعناع، آویشن و... همراه ماست) تامین نمایید.

11. از خوردن آب یخ اجتناب کنید. یکی از قوی‌ترین عوامل ضعف معده مصرف آب یخ به خصوص در گرمای شدید هوا می‌باشد.

12. در تابستان از خوردن غذاهایی که هضم آنها دشوار است مثل کله پاچه و هلیم بپرهیزید. خوردن غذاهایی که هضم راحت تری دارند (مثل زرده تخم مرغ عسلی، نان سنگک، گوشت گوسفند و ...) در این فصل توصیه می شود. در زمستان سعی کنید از غذاهایی که نیازمند هضم قوی  هستند (مثل کله پاچه، هلیم گوشت و انواع آش ها) استفاده کنید.

13. بهتر است بعد از تناول غذا چند قدم راه بروید تا غذا در قعر معده قرار گیرد، سپس یکجا قرار بگیرید یا بخوابید تا هضم کامل انجام شود.

برای درمان ناباروری هر روز در برنامه غذایی خود موارد زیر را لحاظ نمایید:

1-    سبزیجاتی که می توانید به همراه غذا میل نمایید: شامل ریحان، شنبلیله، تره، نعنا و سیر و نوشیدنی مجاز شربت زردک می باشد.

2-     سوپ پیاز را هر روز به میزان یک کاسه (به اندازه یک لیوان) میل نمایید.

3-    هر روز یک فنجان نخود را خوب شسته و در آب خیسانده و پس از چند ساعت  آب آن را میل نمایید.

4-    شیر گاو و ترنجبین (به گونه ای که حدود 200 گرم ترنجبین را در آب ریخته و آن را صاف می کنند تا تمیز شود، سپس آن را در 4 لیوان شیر را ریخته و می جوشانند تا حجم آن به حدود نصف رسیده و غلیظ شود. روزی دو قاشق ازآن را میل نمایید)

ظرف پخت غذا 

در اثناى طبخ سرپوش ظرف بايد مشبك باشد تا بخار آن بیرون آيد. بهترین ظروف برای خوردن غذا، ظروف شیشه ای یا چینی هستند. از ظروف سفال لعاب دار چینی نما ومس تازه قلع نموده نیز میتوان استفاده نمود. از ظروف سفالی لعابدار نیز می‌توان برای طبخ غذا استفاده نمود(اگر لعابدار نباشد و دارای خلل و فرج باشد غذا در آن باقی مانده و فاسد می‌شود.)

آب

دو آب مختلف را با هم مخلوط نکنید. این نکته حتی باید در سرد نمودن آب نیز رعایت گردد. بدین صورت که یخ را در داخل ظرفی گذاشته و آن ظرف را در آب قرار دهید و  جرم یخ را در آب نیندازید.

اوقات ممنوعه نوشیدن آب

-  بین غذا یا بلافاصله بعد از غذا

-  در حالت ناشتا

-  به دنبال ورزش

-  بعد از جماع

-  بعد از حمام

-  بین خواب و بعد از خواب

-  بعد از میوه‌ها به خصوص میوه‌هایی مانند هندوانه و خربزه و انگور.

نکته: اگر فردی به خوردن آب در این اوقات عادت دارد، باید اندک اندک آنرا ترک نماید.

نکات تغذیه ‏ای و درمانی اختلالات جنسی 

به منظور بهبود اختلالات جنسی طب سنتی توصیه های غذایی ویژه ای دارد. لذا توصیه می شود روزانه یکی از رژیم های غذایی ذیل را رعایت نمایید:

رژیم شماره 1

صبحانه

-  یک تکه نان سنگک به اندازه کف دست.

-  مرباها: مربای زردک، مربای بالنگ، مربای شقاقل، مربای سیب، مربای گردو، مربای زنجبیل و مربای هویج.

میان وعده

-   شلغم، باقلا با دارچین، موز

ناهار

-  آبگوشت گوشت گنجشک که در آن نخود و پیاز هم باشد.

-  آبگوشت گوسفند که در آن نخود و پیاز هم باشد.

-  آبگوشت قلم که در آن نخود و پیاز هم باشد.

میان وعده

-  کنجد، فندق، پسته، بادام، گردو و خرما با شیر.

شام

-  کوکویی که از نخود، باقلا و پیاز پخته شده در شیر به همراه زرده تخم مرغ و روغن زیتون درست شود.  

-  کوکوی تره.

-  پیاز سرخ شده با روغن گاو همراه زرده تخم مرغ.   

رژیم شماره 2

صبحانه

-           یک تکه نان سنگک با پنیر و گردو

-           یک لیوان شیر با یک قاشق عسل و 8 گرم دارچین

-           یک لیوان شیر با 20 گرم بزر گزنه 

میان وعده

-           حلوا از قند و نشاسته    

- حلوا با چهار مغز

ناهار

-           گوشت بره با پیاز فراوان با برنج یا نان( به همراه سبزیجات: ریحان، شنبلیله، تره، نعناع، سیر)

-           گوشت بلدرچین با برنج یا نان - گوشت گنجشک با برنج یا نان

 میان وعده

-           انگور، نارگیل، گلابی

شام

-           قليه نرگسى (از ترکیب گوشت، هویج، تره، نخود و باقلا با کمی نمک و زنجبيل به دست آمده؛ در آخر زرده تخم‏مرغ اضافه می ‏شود.)

-           قلیه با گوشت و زردک و نخود و باقلا و نمک و زنجبیل و زرده تخم مرغ

-           اضافه کردن نمک و فلفل سیاه و فلفل دراز به سه عدد زرده تخم مرغ عسلی و خوردن روزانه آن  

رژیم شماره 3

صبحانه  

-  چهارمغز: یک قاشق غذاخوری از پودر مخلوط پسته، بادام، فندق، گردو در یک لیوان شیر با دو عدد خرما 

-  زرده تخم مرغ عسلی با 10 گرم بزر شاهی

میان وعده  

-  هویج ، چغندر ، خربزه

-  برنج با جوجه مرغ 

-  برنج با مرغ

-  برنج با ماهی یا میگو  

ناهار 

-  برنج با خورش کنگر یا خورش کرفس (که با گوشت گوسفند تهیه شده باشد).

میان وعده

-   انبه، توت، انجیر

شام 

-  هلیم گندم   

-  هلیم گوشت گنجشک یا بره یا مرغابی

-  شیر برنج به خصوص اگر با آرد نخود درست شود 

خــــــــــواب

بهترین زمان خواب

از ساعت 10 شب تا طلوع فجر در سحر، زمان مناسب خوابیدن است. توصیه می شود در اوایل شب غذا صرف شود که تا زمان خوابیدن، چند ساعت فاصله بیفتد. بهتر است شبها شام سبک بخورید، هر چه غذا سبک‏تر و حجم آن کمتر باشد، خواب شب راحت‏تر خواهد بود.

ارتباط میزان خواب و مزاج افراد

 بر اساس مزاج افراد میزان خواب تغییر می‏ کند. خواب مناسب بر حسب مزاج باید بین شش تا ده ساعت و به صورت متصل باشد.

از خواب روزانه به خصوص اگر سرد مزاج هستید بپرهیزید. خواب روز نمی‌تواند جایگزین خواب شب باشد و توصیه می‏ شود افرادی که به خواب روز عادت دارند، به تدریج تغییر عادت دهند؛ زيرا ترك ناگهانی آن، خود باعث ‌ایجاد بیماری‌ است. 

امّا این امر برای افرادی که به خاطر طبع، یا شغل و موضوعی بیدار مانده باشند و عادت به خواب روز هم نداشته باشند، چندان مضر نيست.

در فصل گرما به سبب طولانی بودن روز، اگر خواب در حد قیلوله باشد، بد نیست و توصیه نیز شده است.

شيوه خوابيدن

روش و شیوه خوابیدن از عوامل مهم در داشتن یک خواب مناسب و مفید می‏باشد. در طب سنتی ایران به این موضوع توجه ویژه‏ای شده است که شامل موارد زیر می‏باشد:

1- در هنگام خواب حتماً از روانداز استفاده كنید؛ زیرا نياز به پوشش در هنگام خواب در هر فصلي كه باشد، زيادتر از هنگام بيداري است؛ در هنگام خواب حرارت ميل به باطن بدن نموده و ظاهر بدن سرد مي‌گردد و با اندك نسيمي كه به بدن برسد متأثر مي‌گردد.

2- بهتر است به پهلوی چپ بخوابید.

3- هنگام خوابیدن باید روی شکم را پوشاند و گرم نگه داشت تا باعث هضم بهتر غذا ‌شود.

4- برای استراحت کامل مغز، باید خون به سمت پا بیشتر جریان پیدا کند؛ بنابراین توصیه می‏شود پاها گرم تر و در ارتفاعی پایین‏تر از سر قرار داشته باشند.

5- از خوابیدن دایم بر روی صورت نیز باید اجتناب کنید؛ زیرا موجب کاهش جریان خون صورت می‌شود و تغذیه پوست را مختل می‌کند؛ تکرار این رفتار می‌تواند سبب چین و چروک صورت گردد.

6- هیجان بیش از حد و یا تماشای تلویزیون ممکن است باعث اختلال در خواب رفتن می شود؛ بنابراین بهتر است قبل از خواب از هر گونه عمل مهیج پرهیز کنید.

7- تا حد امکان باید قبل از خواب به مغز استراحت بدهید؛ یعنی از کار شبانه پرهیز کنید چون مغز اگر در حال فعالیت شدید باشد، نمی‏تواند به طور ناگهانی به آرامشی که در خواب نیاز است، وارد شود و ممکن است موجب خواب مشوش شود.

8- هرگز زمانی که خشم و پرخاشگری غلبه دارد نباید به بستر بروید؛ بحث و مجادله پیش از خواب اثراتی منفی بر کیفیت خواب می‏ گذارد.

9- در هنگام خواب از محرکاتی مثل عطر، گل، مواد فرار، مایعات در حین تخمیر و مانند آن دوری کنید.

محل خواب

1- بهتر است بستر خواب فقط محل خواب و استراحت باشد، و از مطالعه یا غذا خوردن در آن پرهیز شود.

2- اتاق خواب باید دارای تهویۀ مناسب و رطوبت کافی باشد؛ خشکی بیش از حد هوای اتاق مانع خواب مناسب می‌شود.

3- از سروصدا، نور و هر چه که مزاحم فرد خوابیده است، اجتناب شود.

4- همچنین از خوابیدن به پشت و شکم، خوابیدن در هنگام گرسنگی، خوابیدن در زیر نور آفتاب و ماه و آسمان (بدون سقف)، خوابیدن در شرایطی که نیمی از بدن در زیر نور آفتاب و نیمه دیگر در سایه است، و خوابیدن در نور و در سر و صدا بپرهیزید.

پـاکـسـازی بـدن

یکی از راههای دفع موثر و مناسب مواد زاید از بدن، اجابت مزاج مناسب و راحت  است. بدین منظور لازم است تدابیری اتخاذ نمایید که یبوست نداشته باشید.  برای حل این مشکل از پیاده روی روزانه،تلاش برای اجابت مزاج بعد از مصرف صبحانه، و استفاده از ملیناتی مثل مصرف خاکشی ( به میزان یک قاشق غذاخوری خاکشی شسته شده در یک لیوان آب جوش) قبل از صبحانه استفاده نمایید.

آمیزش

آمیزش اگر حسب نیاز بدن، نه در اثر تحریکات خارجی یا تخیلات، و بدون سختی باشد باعث تقویت روح و قوا است و فرد را از ‌بیماری‌های زیادی مصون می‏دارد؛ اما افراط در جماع مضرترین اشیا برای سلامتی است.

حداقل فاصله زمانی 3 روز بین دو نزدیکی برای جبران ضعف ناشی از آن لازم دانسته شده است. دوبار آمیزش در یک شبانه روز حد اعلای افراط در این امر است و برای بدن زیان‏بار است.

فعالیت جنسی افراد باید متناسب با سن، توان و مزاج آنها باشد نه متأثر از تحریکات خارجی و در حد افراط که می‏تواند زمینه ‏ساز ضعف و ‌بیماری‌های ناشی از آن در جامعه باشد خصوصاً که تدابیر بهداشتی و تغذیه ‏ای لازم برای مقابله با آن رعایت نشود.

موارد منع آمیزش

1-    مشاهده ضعف به دنبال فعالیت جنسی

2-     ‌بیماری‌های قفسه صدری و امراضی که با افت نیروی جسمانی همراهند

3-    مواردی که فرد به دنبال آمیزش دچار تنگی نفس، تپش قلب و لرزش بدن می‏شود یا اشتهای خود را از دست می‏دهد

4-    بیماران و ناتوانان وکسانی که تازه بهبود یافته ‏اند،

اوقات ممنوعه نزدیکی

- در زمان پری معده

- در گرسنگی (بهترین زمان آمیزش زمانی است که غذا از معده عبور کرده یعنی حدود 2 تا 3 ساعت از صرف غذا گذشته باشد.)

- در زمان مستی  

- تب، امراض جسمانی مختلف مثل سردرد.

- بی‏خوابی و خستگی

- در زمان‏ هایی که بدن در معرض گرما یا سرما قرار می‏ گیرد مثلاً در گرمابه یا سونای امروزی

- پس از حرکات سنگین ورزشی

- در زمان واکنش‏های روانی شدید مثل خشم یا غم

- حتی توجه به سردی و گرمی هوا نیز حین آمیزش مهم است و بهتر است که آمیزش در هوای معتدل صورت گیرد.

سایر نکات مربوط به آمیزش

- قبل از آمیزش باید ادرار و مدفوع تخلیه و شرایط برای رسیدن به کمال شوق و رغبت در زوجین ایجاد شود.

- استعمال بوی خوش، داشتن دهان خوشبو و اظهار علاقه در ایجاد نشاط و رغبت تأثیر به ‏سزایی دارد.

- در آغوش گرفتن و نوازش کردن، مالیدن سینه‏ ها خصوص زیر آن‏، ساییدن سر آلت به دهانه فرج، ابراز محبت، استفاده از کلام شوق انگیز و بوسه در برانگیختن شهوت زن مؤثر است.

- زمانی که زن به اوج اشتیاق برسد چشمانش سرخ می‏ شود و حالات تنفسی ‏اش تغیر می ‏کنند. در این لحظه است که عمل جنسی با حرکات پی‏ درپی، با ورود سریع و خروج آهسته آلت انجام می‏ شود تا انزال زن و مرد به ‏طور هم زمان صورت بگیرد.

- در زمان به حرکت در آمدن منی نباید جلوی خروج آن را گرفت که این امر باعث ناراحتی، بروز ورم، زخم مجاری تناسلی و سنگ مثانه می‏ شود.

- پرداختن به عمل جنسی بدون تمهیدات مذکور برای هیچ یک از زن و شوهر خوشایند نیست و عمده ضرر آن متوجه زنان است؛ چرا که زمان رسیدن به ارگاسم (اوج لذت جنسی) در آنها طولانی ‏تر از مردان است؛ پس باید به گونه ‏ای اقدام کرد تا زوجین هر دو به نشاط و لذت جنسی برسند و از این رابطه خشنود باشند.

-  سعی کنید زمان ارگاسمتان با همسرتان هم زمان باشد.

- بعد از نزدیکی نیز از نوشیدن آب سرد و شربت سرد پرهیز کنید.

- بهترین شکل نزدیکی، آن است که مرد بالای زن قرار گیرد تا منی به سهولت خارج شود و آلت به طور کامل وارد فرج شود. در این وضعیت برای کمک به باروری خصوصاً در کسانی که آلت کوتاهی دارند توصیه می شود که زن بالشی را زیر باسن خود قرار دهد و تا مدتی پس از آمیزش بلند نشود.

- آمیزش در وضعیتی که زن بالای مرد قرار می‏ گیرد بدترین حالت نزدیکی است. این حالت برای مرد مضر و باعث دشواری در خروج منی است. وضعیت‏های ایستاده یا به پهلو نیز مناسب نیستند.

- توصیه می‏ شود که پس از نزدیکی، فرد از آب و هوای سرد پرهیز کند، با آب سرد حمام نکند و مایعات سرد ننوشد؛ چرا که نوشیدنی‏ های سرد پس از فعالیت می ‏توانند سبب سستی، رعشه و ‌بیماری‌های کبدی شوند.

- فردی که فعالیت جنسی زیادی دارد باید تغذیه و استراحت خوبی داشته باشد، از مواد خوشبو استفاده کند، حمامش با آب ولرم باشد تا عرق نکند، در حد اعتدال ورزش کند تا هضمش تقویت شود و با مصرف بادام، شكر، پسته، نارگيل خود را تقویت کند. از بوهای خوش استفاده کند و بدن و کف پا را با روغن ‏های خوش‏بو و گرم روغن مالی کند تا کلیه ‏ها و دستگاه تناسلی ‏اش تقویت شوند و با استفاده از سرمه‏ های‏ چشم از ضعف بینایی جلوگیری کند.

- کسی که ضعف جنسی دارد باید از نوشیدن آب زیاد و هر اقدامی که باعث سردی و تحلیل بدن می‏شود پرهیز کند. این افراد باید مواد سرد و قابض مثل ترشی‏ها، عدس، سنجد و مخدرات را حذف و ادویه‏های تحلیل برنده ریح (نفخ) مثل زیره، رازیانه و پونه را محدود کنند. همچنین از فشار جسمانی یا روانی و افراط در آمیزش پرهیز کنند. البته ترک طولانی مدت آمیزش توصیه نمی‏شود که خود از عوامل کاهش دهنده توان جنسی است. گفته شده تراشیدن موهای ناحیه تناسلی می‏تواند میل جنسی را تقویت کند. 

حالات روحی روانی

حالات روحی روانی برای حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها قوی‌تر از دیگر سبب‌ها هستند.

1-    به خدا توکل نمایید و از کلیه اموری که باعث استرس شما و همسرتان میشود دوری نمایید.

2-    جهت کنترل استرس خود می توانید از تنفس طبی استفاده کنید .بدین صورت که در حالت دراز کش ، نفس کاملا عمیق بکشید و سینه های خود را از هوا پر نمایید . به مدت 5 ثانیه نفس خود را حبس نموده و سپس آرام آرام ، طی حدود ده ثانیه نفس را بیرون دهید. حدود یک ثانیه مکث نموده و سپس ده بار دستورفوق را تکرار نمایید.

3-    سعی کنید از خشم بیش از حد  بپرهیزید. در صورت بروز عصبانیت، برای کنترل خشم خود دست و رو با آب سرد بشویید، سپس تدابیر و شربت‌های خنک کننده (شربت آبلیمو، زرشک، انار و...)به کار برید.

4-    دیدار با دوستان نزدیک و گفتگو و شنیدن حکایات خنده دار و نغز، بازی‌های عجیب و غریب می تواند سبب کاهش التهابات و هیجانات روحی و غم و ناراحتی ها می‌شود.

5-    سعی کنید زمانی در هفته را حتما به گردش و تفریح و سرگرمی همراه با خانواده اختصاص دهید.

6-    برای کنترل ترس خود باید با ریاضت نفس و تمرین به تسکین آن پرداخت. مثلاً تفکر راجع به اینکه اکثراً افکار ترس آور از خود واقعه شدید ترند و خود وقایع اکثراً ضرر کمتری دارند و لذا چیزی که فکر راجع به آن ترس آور است خودش ترس آور نیست.