این روزها شاهد رشد قارچ گونه باشگاه‌های ورزشی در هر کوی و برزنی هستیم. باشگاه‌هایی که به کعبه آمال نوجوانان و جوانان جویای شهرت تبدیل گشته‌اند. فضای باشگاه‌ها به‌گونه‌ای ست که هر تازه‌واردی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مربی ورزشی که از هیکل‌هایی که ساخته است می‌گوید و قول قهرمانی در زمانی نزدیک را به قربانی خود می‌دهد. دور تند حرکات ورزشی سنگین و رژیم‌های غذایی عجیب و غریب آغاز می‌شود و دیر یا زود منجر به خستگی و تحلیل قوای ورزشکار تازه نفس خواهد شد. آن زمان است که مربی ورزشی که ممکن است حتی تحصیلات آکادمیک هم نداشته و یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت در طول کارشناسی تربیت بدنی، به آشنایی با اصول تغذیه در حد دو واحد نائل آمده باشد اقدام به تجویز مکمل‌های ورزشی با عنوان " میان‌بر برای تنومند شدن" می‌نماید.

 

 

 

بسیاری از ورزشکاران بدنسازی، هورمون مصرف می‌کنند اما یادمان باشد هورمون یک ماده تنظیم کننده است. هورمون رشد در زمان رشد یک افزایش ترشح دارد برای اینکه رشد طولی داشته باشیم و از بعد از بلوغ نیز ترشح آنها کاهش پیدا می‌کند چرا که صفحات استخوان بسته می‌شوند.

 

 

 

 

 

 

 

 

اغلب مکمل‌های موجود در بازار را تقلبی می‌دانند؛ و به وضوح نشانه‌های تقلبی بودن این محصولات را در ورزشکاران تازه‌کار این‌طور بیان می‌کنند. نشانه‌هایی نظیر: وجود دانه‌های رنگی، بوی نامطبوع، گلوله شدن پودر کف دست، شیرین بودن، شفافیت بسته‌بندی، دقیق نبودن وزن را دلیل بر تقلبی بودن آن می‌دانند.

 

 

 

 

 

 

 

 

بنابر گزارشات، برخی از ورزشکاران در باشگاه‌ها به خود انسولین تزریق می‌کنند که بسیار خطرناک است یا برخی از ورزشکاران به صورت هفتگی "ناندرولون" یا "سوما" تزریق می‌کنند. حتی برخی از داروهای استروئیدی که برای تزریق به اسب است، استفاده می‌کنند تا رشد ماهیچه‌ای داشته باشند که در بهترین حالت، منجر به تولید مصنوعی ماهیچه خواهد‌شد.

 

 

 

 

 

 

 

تقلب در مکمل‌های بدنسازی دو نوع است. یک نوع از مکمل‌های تقلبی بدنسازی تنها حاوی 10درصد پروتئین است و بقیه مواد آن از شیرخشک و دیگر مواد تشکیل می‌شود اما نوع دیگر مکمل‌های بدنسازی پروتئینی تقلبی حاوی اجزای دارویی بسیار خطرناک است که بسیاری از باشگاه‌های ورزشی، ورزشکاران را به مصرف این مکمل‌ها ترغیب می‌کنند.

 

 

 

 

 

 

گروهی از مکمل‌ها در صورتی که زیاد استفاده شوند، می‌توانند برای ورزشکار مشکل‌ساز و حتی دوپینگ محسوب شوند. مانند: دی‌هیدروکسی اپی اندروسترون، افدرین، آندرواستندیون، سیبوترامین، متیل هگزامین، پرو هورمون‌ها و تریبولوسx.

 

 

 

 

 

 

به گفته این پژوهشکده، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) موسسه‌ای که خیلی‌ها در کشور خودمان، آن‌را خدای استاندارد می‌دانند و تاییدیه آن‌را وحی منزل تلقی‌ می‌کنند، نظارت جدی را بر مکمل‌های ورزشی آن‌طورکه برای داروهای درمانی دارد اعمال نمی‌کند.

 

 

 

 

 

 

مکمل‌های ورزشی که با نام مواد نیروزا نیز شناخته‌ می‌شوند موادی هستند که به بهانه افزایش توان ورزشی به ورزشکاران توصیه می‌شوند و اغلب بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند. تنها بخشی از مکمل‌های غذایی هستند که به شرط اصل بودن و تولید در کارخانه‌های معتبر، ضررهای حاد و آسیب زننده ندارند و به عنوان تامین کالری‌ وعضله سازی طبیعی، به کار می‌روند.

 

 

 

 

 

 

خیلی‌ها با این خیال که مکمل‌های ورزشی مانند اسفناج کار می‌کند و مانند ملوان زبل به‌طور ناگهانی قوی و خوش هیکل می‌شوند، رو به مصرف این مکمل‌ها می‌آورند اما واقعاً حقیقت چیز دیگری است. ادعای گزافی نیست که تقریبا همه سالن‌های بدن‌سازی کشور، یک اتاق تزریقات و انبار مکمل هم در پستوهای خود دارند.

 

 

 

 

 

 

 

یک دسته از مکمل‌های تغذیه‌ای، ویتامین‌ها، منابع آهن، کلسیم، پتاسیم و روی، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها هستند. دسته دیگر، مکمل‌های نیروزا هستند که منشأ مغذی آن می‌تواند کافئین، جینسینگ، کراتین و کارتینین باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 تا دو سال گذشته، قاچاق این فرآورده‌ها 20 درصد بود اما به علت مصرف و تقاضای زیاد از این محصولات، قاچاق آن‌ها نیز افزایش یافته است. هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف مسئول در این زمینه، تنها راه مبارزه با افزایش داروهای مکمل قاچاق و تقلبی خواهد بود. وزارت ورزش و جوانان باید در این زمینه پیشقدم شوند و با همکاری سایر نهادها مانند نیروی انتظامی و اماکن اقدامات لازم را انجام دهند تا بتوان از این نظر یک امنیت نسبی ایجاد کرد.

 

 

 

 

 

 

 

بسیاری از محتویات مکمل‌ها، در ابتدا کاربرد پزشکی داشته‌اند و کسی نمی‌داند که چگونه سر از فرمول‌های مواد نیروزا درآورده‌اند. به‌عنوان مثال ماده‌ DMAA که برای اولین بار در سال 1940 به عنوان داروی ضد احتقان ازمجوز گرفت از سال 2006 وارد ترکیب مکمل ورزشی با برند " ژرانامین" شد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مکمل‌های ورزشی از مکمل‌های رژیمی به‌شمار می‌آیند. برخلاف تصور همه، طبق قوانین ‌FDA، این محصولات نیازی به اخذ گواهی کنترل کیفیت پیش از عرضه در بازار را ندارند. باوجود خلاء قانونی در این زمینه، تولید‌کنندگان این مکمل‌ها راه‌های دور زدن قوانین را خوب می‌دانند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در پژوهشی که در سال 2016 موسسه‌ای تحقیقاتی در نیوجرسی آمریکا انجام داد، حداقل 15 ماده خطرناک در مکمل‌های موجود در فروشگاه‌های ایالت‌متحده شناسایی نمودند. استیو میستر - مسئول شورای تغذیه - اعلام نموده‌ است که مکمل‌های غیر‌استاندارد به طور گسترده در حال فروش هستند که عمده آنان تولیدی شرکت‌های نوپای خرده‌فروش است.

 

 

خیلی‌ها با این خیال که مکمل‌های ورزشی مانند اسفناج کار می‌کند و مانند ملوان زبل به‌طور ناگهانی قوی و خوش هیکل می‌شوند، رو به مصرف این مکمل‌ها می‌آورند اما واقعاً حقیقت چیز دیگری است. ادعای گزافی نیست که تقریبا همه سالن‌های بدن‌سازی کشور، یک اتاق تزریقات و انبار مکمل هم در پستوهای خود دارند. بسیاری از مکمل‌هایی که در دسترس ورزشکاران قرار می‌گیرد بیشتر در باشگاه‌های ورزشی با دوز‌‌های بالا به‌فروش می‌رسد و یکی از دلایل آن این است که خودشان فروشنده و ذی‌نفع هستند و خیلی از مربی‌ها کار اولشان بیزینس مکمل است به‌ویژه از نوع تقلبی!

کپسول‌های سراب

مکمل‌های ورزشی که با نام مواد نیروزا[1] نیز شناخته‌ می‌شوند موادی هستند که به بهانه افزایش توان ورزشی به ورزشکاران توصیه می‌شوند و اغلب بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند. تنها بخشی از مکمل‌های غذایی هستند که به شرط اصل بودن و تولید در کارخانه‌های معتبر، ضررهای حاد و آسیب زننده ندارند و به عنوان تامین کالری‌ وعضله سازی طبیعی، به کار می‌روند. از این دسته، می‌توان به پروتئین‌ها، آمینواسیدها، کربوهیدرات‌ها، گلوکوز، روغن‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد‌معدنی اشاره کرد که در بسته‌بندی‌های استاندارد و توسط شرکت‌های معتبر تولید می‌شوند. پروتئین، بتاآلانین، کراتین، آمینواسید‌های شاخه‌ای-زنجیره‌ای، آمینواسید‌های منفرد مانند گلوتامین و آرژنین، مولتی‌ویتامین، پروتئین وی،کافئین از مکمل‌های ضروری توصیه ‌شده توسط متخصصین تغذیه برای ورزشکاران می‌باشند.[2] زمانی که یک ورزشکار تحت فعالیت ورزشی سنگین است و به نوعی نمی‌تواند تمام نیازهای تغذیه‌ای‌ خود را در یک مدت کوتاه تامین کند، می‌توان استفاده از دو دسته مکمل ورزشی را به او توصیه کرد. یک دسته از این مکمل‌های تغذیه‌ای، ویتامین‌ها، منابع آهن، کلسیم، پتاسیم و روی، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها هستند. دسته دیگر، مکمل‌های نیروزا هستند که منشأ مغذی آن می‌تواند کافئین، جینسینگ، کراتین و کارتینین[3] باشد. هرچند مصرف بی‌رویه و نابه‌جا از این دسته مکمل‌ها می‌تواند اثرات منفی جبران‌ناپذیری را روی سلامت شخص به جا گذارد.[4] اما با افزایش آگاهی ورزشکاران، استفاده از مکمل‌های استروئیدی یا هورمونی، نسبت به گذشته کاهش یافته است و مکمل‌های ویتامینی و کربوهیدراتی و نیز مکمل‌های نیروزای مشتق از اسیدهای آمینه هم‌چون کراتین و کارتینین درصورت استفاده اصولی تحت نظر پزشک متخصص، در شرایط خاص تنها به ورزشکاران حرفه‌ای توصیه می‌شود.

متخصصان این حوزه، اغلب مکمل‌های موجود در بازار را تقلبی می‌دانند؛ و به وضوح نشانه‌های تقلبی بودن این محصولات را در ورزشکاران تازه‌کار این‌طور بیان می‌کنند. نشانه‌هایی نظیر: وجود دانه‌های رنگی، بوی نامطبوع، گلوله شدن پودر کف دست، شیرین بودن، شفافیت بسته‌بندی، دقیق نبودن وزن را دلیل بر تقلبی بودن آن می‌دانند.[5] تقلب در مکمل‌های بدنسازی دو نوع است. یک نوع از مکمل‌های تقلبی بدنسازی تنها حاوی 10درصد پروتئین است و بقیه مواد آن از شیرخشک و دیگر مواد تشکیل می‌شود اما نوع دیگر مکمل‌های بدنسازی پروتئینی تقلبی حاوی اجزای دارویی بسیار خطرناک است که بسیاری از باشگاه‌های ورزشی، ورزشکاران را به مصرف این مکمل‌ها ترغیب می‌کنند.

هرکول‌های پوشالی

مکمل‌های ورزشی از مکمل‌های رژیمی به‌شمار می‌آیند. برخلاف تصور همه، طبق قوانین ‌FDA، این محصولات نیازی به اخذ گواهی کنترل کیفیت پیش از عرضه در بازار را ندارند. باوجود خلاء قانونی در این زمینه، تولید‌کنندگان این مکمل‌ها راه‌های دور زدن قوانین را خوب می‌دانند. به عنوان مثال به‌وفور مشاهده شده است که نام همه مواد شیمیایی موجود در ترکیب در برچسب محصول ذکر نشده‌ یا میزانی کم‌تر از مقدار واقعی آن نوشته ‌شده‌ وحتی نام ماده ای مشابه به‌جای ماده ممنوعه در محتویات آمده‌است. در صورت مصرف داروهای استروئیدی و هورمون‌های رشد در ورزشکاران نوجوان، می‌تواند منجر به اختلال در رشد و افزایش خطر ابتلا به دیابت و حمله قلبی[6] شود.

بسیاری از محتویات مکمل‌ها، در ابتدا کاربرد پزشکی داشته‌اند و کسی نمی‌داند که چگونه سر از فرمول‌های مواد نیروزا درآورده‌اند. به‌عنوان مثال ماده‌ DMAA[7] که برای اولین بار در سال 1940 به عنوان داروی ضد احتقان از[8] FDA‌ مجوز گرفت[9] از سال 2006 وارد ترکیب مکمل ورزشی با برند " ژرانامین"[10] شد. بعد از فوت دو سرباز ارتش آمریکا بر اثر مصرف این مکمل، سازمان جهانی ضد دوپینگ[11] آن‌را در لیست ممنوعه قرار داد. سازنده تجاری این مکمل ادعا می‌کند DMAA، ماده‌ای ارگانیک است که ‌از گل شمعدانی تهیه می‌شود. درحالی‌که فرانک لامپ[12] -سخنگوی سازمان محصولات گیاهی آمریکا[13] اعلام نمود که طبق تحقیقات آن‌ها، این ماده هرگز منشا گیاهی ندارد.[14]

در پژوهشی[15] که در سال 2016 موسسه‌ای تحقیقاتی در نیوجرسی آمریکا انجام داد، حداقل 15 ماده خطرناک در مکمل‌های موجود در فروشگاه‌های ایالت‌متحده شناسایی نمودند.[16] پی‌گیری اثرات این مواد به دنبال شکایات متعدد مصرف‌کننده‌ها صورت گرفت. در 60 فروشگاه در 17 ایالت آمریکا با فروشنده‌های این مکمل‌ها مصاحبه انجام شد و دریافتند که آن‌ها به‌ندرت خطرات بی‌‌شمار این مکمل‌ها را به خریداران گوشزد می‌کنند. همین‌طور مشاهده شد که برخی از این محصولات خطرناک در مطب دکتر‌ها و بیمارستان‌ها به‌فروش می‌رسند. استیو میستر[17] مسئول شورای تغذیه -[18] اعلام نموده‌ است که مکمل‌های غیر‌استاندارد به طور گسترده در حال فروش هستند که عمده آنان تولیدی شرکت‌های نوپای خرده‌فروش است.

به گفته این پژوهش، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) موسسه‌ای که خیلی‌ها در کشور خودمان، آن‌را خدای استاندارد می‌دانند و تاییدیه آن‌را وحی منزل تلقی‌ می‌کنند، نظارت جدی را بر مکمل‌های ورزشی آن‌طورکه برای داروهای درمانی دارد اعمال نمی‌کند. چنان‌که شواهدی مبنی بر استفاده مشکوک برخی ترکیبات داروئی موجود است. در این مکمل‌ها بدون انجام تحقیقات مجدد بر روی اثرات ترکیب جدید، به آن‌ها تاییدیه داده شده‌است.[19]

استفاده از مکمل‌ها به صورت خودسرانه و نادرست به خصوص در ترکیبی با داروها می‌تواند مضر و حتی تهدید کننده حیات باشد.[20] بسیاری از این مکمل‌ها به واسطه منشأ استروئیدی و درواقع هورمونی، عوارض جبران‌ناپذیری را به‌جا می‌گذارند. از اصلی‌ترین عوارض این مکمل‌ها، تاثیراتش روی سیستم جنسی و در واقع غدد ترشح‌کننده تستوسترون-هورمون مردانه- است. افرادی که از این مکمل‌ها استفاده می‌کنند، به تدریج با کم شدن ترشح هورمون مردانه در بدنشان، دچار ناتوانی جنسی و حتی عقیمی می‌شوند.[21]

مکمل‌های مجاز تنها برای ورزشکاران حرفه‌ای و در مقاطعی که در اوج فعالیت‌های ورزشی و عضله‌سازی هستند، توصیه می‌شود. با این حال ورزشکاران نباید از یاد ببرند که مصرف بی‌رویه این داروها می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و نیز افزایش اوره و کراتین (دفع پروتئین) در خون شود و این عوامل نیز زمینه اختلال عملکرد در کلیه‌ها خواهد‌شد. به همین دلیل توصیه می‌شود، ورزشکارانی که مکمل‌هایی چون کراتین را مصرف می‌کنند، به صورت دوره‌ای- هر شش ماه یا یک سال -آزمایش خون بدهند تا متعادل بودن فاکتورهای خونی در آنها بررسی شود[22]

در میان مکمل‌های تغذیه‌ای، مکمل‌های پروتئینی پرمصرف‌ترین مکمل است که ممکن است با املاح و ویتامین‌ها غنی شده باشد. درصد پروتئین‌ها در مکمل‌های مختلف از 25 تا 97 درصد می‌باشد. نکته مهم این است که مصرف پروتئین بیش از نیاز بدن ضرورتا منجر به تولید ماهیچه نمی‌شود.[23] دریافت پروتئین ایجاد اوره می‌کند و ترکیبی سمی است و به دلیل اینکه اوره باید از طریق ادرار دفع شود توصیه می‌شود که در دریافت بالای پروتئین حتما دریافت مایعات نیز افزایش یابد. نکته دوم این است افرادی که قصد ورزش حرفه‌ای ندارند و صرفا برای سلامت و تناسب اندام ورزش می‌کنند اساسا ممکن است نیازی به دریافت مکمل‌ها نداشته باشند و یک رژیم غذایی منظم، نیازهای آنها را کاملاً برطرف می‌کند و تقریبا نیاز به هیچ گونه مکملی در مقایسه با افراد عادی نخواهند داشت.

بسیاری از ورزشکاران بدنسازی، هورمون مصرف می‌کنند اما یادمان باشد هورمون یک ماده تنظیم کننده است. هورمون رشد در زمان رشد یک افزایش ترشح دارد برای اینکه رشد طولی داشته باشیم و از بعد از بلوغ نیز ترشح آنها کاهش پیدا می‌کند چرا که صفحات استخوان بسته می‌شوند اما این هورمون بر متابولیسم قند خون و توزیع چربی در بدن اثر دارد و اگر فردی کمبود هورمون رشد در بدن نداشته باشد با مصرف اضافه آن یک نوع بیماری عامدانه‌ای در بدن خود ایجاد می‌کند.

بنابر گزارشات، برخی از ورزشکاران در باشگاه‌ها به خود انسولین تزریق می‌کنند که بسیار خطرناک است یا برخی از ورزشکاران به صورت هفتگی "ناندرولون" یا "سوما" تزریق می‌کنند. حتی برخی از داروهای استروئیدی که برای تزریق به اسب است، استفاده می‌کنند تا رشد ماهیچه‌ای داشته باشند که در بهترین حالت، منجر به تولید مصنوعی ماهیچه خواهد‌شد و از آن‌جا که ماهیچه تابع فعالیت بدنی است به سرعت تبدیل به بافت چربی می‌شود. چاقی مفرط خوشبینانه‌ترین اتفاقی است که ممکن است برای این افراد رخ دهد ولی جسته گریخته می‌شنویم که این افراد جان خود را نیز از دست می‌دهند.

میزان آهن موجود در برخی از مولتی ویتامین مینرال‌ها بالا است و مصرف آهن اضافی و تجمع آن در بدن می‌تواند شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی وعروقی و برخی از بیماری‌های بدخیم را افزایش دهد. مصرف زیاد مکمل‌های پروتئینی می‌تواند فشار را در دو طرف نفرون‌های کلیه افزایش دهد و گفته می‌شود پروتئین مازاد بر نیاز، ممکن است در درازمدت به کلیه آسیب برساند و بالاخره آسیب‌های کبدی نیز دراثر مصرف بی‌رویه مکمل‌های پروتئینی ناگزیر خواهد‌بود.‌[24] یادمان باشد در ورزش‌های قدرتی به دلیل واکنش‌های شیمیایی خاصی که در بدن رخ می‌دهد اندام‌ها تحت فشار پایین اکسیژن قرار می‌گیرند و به همین دلیل عروق شروع به رشد می‌کند و فاکتورهای رشد ترشح می‌شود و ماهیچه نیز به همین ترتیب رشد پیدا می‌کند در این شرایط اتفاقاً خون‌سازی نیز معمولا تحریک می‌شود لذا کم‌خونی در ورزشکاران شایع نیست و در بسیاری از مواقع نیز پرخونی دارند.

مطالعات زیادی بر روی مکمل کراتین انجام گرفته است که نشان داده مصرف کراتین باعث احتباس آب در بدن می‌شود.درباره اثرات مصرف طولانی مدت مکمل‌ها در مقادیر بالا مطالعه چندانی صورت نگرفته است لذا نمی‌توانیم قضاوت قطعی در این خصوص کنیم که آیا مصرف مکمل‌ها بی‌ضرر است و یا عوارضی در پی خواهد‌داشت. مصرف مکمل‌ها دوزی دارد و برمبنای فعالیتی که ورزشکار انجام می‌دهد باید دوز – با دقت نانو گرم- تعیین شود.[25] تعدادی از سازمان‌های ورزشی قوانینی سخت‌گیرانه برای شرکت‌کنندگان در‌نظر‌گرفته‌اند. لیگ فوتبال جهانی (NFL)، مجمع جهانی ورزشکاران دانشجو (NCAA) و کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) مصرف استروئید‌ها، افدرا[26]، آندروستندیون[27] را برای ورزشکارانشان ممنوع کرده و جرائمی را برای مصرف‌کنندگان در نظر گرفته‌اند.[28]

در ایران نیز مکمل‌های ورزشی که با پروانه وزارت بهداشت در داروخانه‌ها توزیع می‌شوند، فاقد هر گونه مواد دوپینگی هستند و وزارت بهداشت در صورت مشاهده هر گونه مواد دوپینگی در داروخانه‌ها، به شدت با آن برخورد می‌کند.[29] اما مکمل‌‌های ورزشی که به صورت غیرمجاز و قاچاق وارد کشور می‌شوند و در باشگاه‌های ورزشی و بین ورزشکاران توزیع می‌شوند، به احتمال زیاد حاوی مواد غیرمجاز هستند و اگر وزارت بهداشت با این نوع مکمل‌ها مواجه شود، به شدت با آن برخورد می‌کند و آنها را جمع‌آوری می‌نماید.[30]

این گروه از مکمل‌ها در صورتی که زیاد استفاده شوند، می‌توانند برای ورزشکار مشکل‌ساز و حتی دوپینگ محسوب شوند. مانند: دی‌هیدروکسی اپی اندروسترون –[31] افدرین- آندرواستندیون- سیبوترامین- متیل هگزامین- پرو هورمون‌ها- تریبولوسxاز منابع ایرانی آمار مرگ‌و‌میر ناشی از مصرف مکمل در دست نمی‌باشد. اما در مصاحبه‌های متعددی بر بالا رفتن تعداد آن بدون ذکر آمار صریح، اشاره شده است. در منابع خارجی تنها آمار محدودی که قطعاً از آمار واقعی بسیار کم‌تر است در رسانه‌ها اعلام شده‌است. لازم به ذکر است که به دلیل خاموش عمل کردن اثر تخریبی این مواد، بررسی اثر مستقیم آن‌ها به راحتی انجام نمی‌شود و تنها موارد اندکی که رابطه مصرف مکمل و فوت غیر قابل انکار است در رسانه‌ها منتشر شده‌اند.آمار مرگ و میر ناشی از مکمل‌های ورزشی که از منابع خارجی به‌دست آمده‌اند:

• مرگ ملوان نیروی دریایی 22 ساله استرالیایی بر اثر مصرف مکمل ورزشی خریداری شده از عمان (ژوئن 2016)[32]

  
  

  
  

  
  

  
  

• مرگ بازیکن هاکی 17 ساله آمریکایی بر اثر مصرف قرص‌های کاهش وزن با نام DNP (سپتامبر 2002)[33]

  
  

  
  

  
  

  
  

• مرگ یک استرالیایی، دو هفته پس از مصرف داروی لاغری، بر اثر عوارض شدید کبدی (فوریه 2016)[34]

  
  

  
  

  
  

  
  

• مرگ دونده ماراتن 23 ساله انگلیسی حین مسابقه بر اثر مصرف مکمل ورزشی (آوریل 2013)[35]

  
  

  
  

  
  

  
  

• مرگ دو سرباز ارتش آمریکا بر‌اثر مصرف مکمل‌های ورزشی منجر به ایست قلبی (فوریه 2012)[36]

  
  

  
  

  
  

  
  

  
  

• مرگ یک سرباز ارتش آمریکا بر اثر مصرف مواد نیروزا در افغانستان (مارس 2013)[37]

همیشه پای یک مافیا در میان است

صنعت مکمل‌های ورزشی تنها در ایالات‌متحده سالیانه 28 بیلیون دلار درآمد فروش داشته است.[38]  

در ایران نیز طبق آمارهای رسمی ۷۰ درصد مکمل‌های ورزشی که عرضه می‌شود دارای مواد تقلبی، غیرمجاز و مخدر است و کشورهایی که نظام توزیع ندارند از جمله کشور ما در معرض خطر آن قرار دارند.[39] سازمان‌دهی مکمل‌های ورزشی از سال گذشته از سوی وزارت بهداشت آغاز شده اما عملاً اقدامات کافی نیست. نظارت بر محل توزیع این مواد نیز ضروری می‌باشد چنان‌چه شاهد فروش این مکمل‌ها در عطاری‌ها و فروشگاه‌ها هستیم در حالی که تنها محلی که باید این مکمل‌ها به فروش برسد داروخانه‌ها هستند.[40]

اواخر تابستان سال گذشته بیش از هر زمانی هشدارهای وزارت بهداشتی‌ها نسبت به داروهای مکمل تقلبی و قاچاق افزایش یافت به حدی که شهریور ماه، رسول دیناروند، معاون وزیر و رئیس سازمان غذا و دارو، نسبت به وضعیت بد مکمل‌های تقلبی و قاچاق در حوزه مکمل، هشدار داد و گفت: «با همکاری وزارت ورزش، باشگاه‌های ورزشی را از مکمل‌های تقلبی پاک می‌کنیم.» اما این انتهای ماجرا نبود. میزان واردات مکمل‌ها به کشور که بنا بود محدود شود در سال ۹۳ به ۹۸ میلیون یورو رسید. هرچند که این آمار نسبت به سال‌های قبل بسیار پایین‌تر است، اما شاهد تنوع بیشتری در آن‌ها هستیم.

برخی سفر رونی کلمن به ایران[41]- اسطوره عضله‌سازی و دلال مکمل‌های بدنسازی - را مقدمه‌ای برای رسمی شدن مافیای مکمل‌های ورزشی دانستند. رونی کلمن حالا در دوران بازنشستگی‌اش مشغول فروش مکمل‌های بدنسازی به جوانان -عمدتاً شرقی- مشتاق بدنسازی است.با وجود این‌که تعرفه ورود مکمل‌ها به کشور بسیار پائین و حدود چهار درصد است اما قاچاق آن به کشور در سطح بسیار وسیعی انجام می‌گیرد. مکمل‌های قاچاق غالباً تقلبی بوده و از کیفیت پایینی برخوردار هستند. بزرگ‌ترین عامل گرانی این گونه مواد، دخالت واسطه‌ها و دلالان است چرا که تا این مکمل‌ها به دست مصرف کننده برسند معمولاً دو تا سه دست جا‌به‌جا شده و هر واسطه بین 10 تا 15 هزار تومان سود به جیب می‌زند. با یک حساب سرانگشتی می‌توان نتیجه گرفت که مکمل با دو تا سه برابر قیمت به دست مصرف کننده می‌رسد و دلالان سود هنگفتی را نصیب خود می‌کنند[42].

اخیراً یک سری افراد سودجو به صورت غیر قانونی در ایران و برخی از کشورهای همسایه شروع به تولید مکمل‌های ورزشی تقلبی کرده‌اند و این مواد را در بسته بندی‌هایی با مارک خارجی به دست مصرف کنندگان می‌رسانند.[43]تا دو سال گذشته، قاچاق این فرآورده‌ها 20 درصد بود اما به علت مصرف و تقاضای زیاد از این محصولات، قاچاق آن‌ها نیز افزایش یافته است. مصرف مکمل در ایران یک درصد مصرف مکمل دنیا را تشکیل می‌دهد و این در حالیست که رشد 40 درصدی مصرف مکمل غیرمجاز را سالانه در کشور شاهد هستیم. 25 درصد حجم مکمل‌ها در اروپا که به هورمون آغشته است از کشورهای هند و چین قاچاق شده و متاسفانه به ایران نیز قاچاق می‌شوند[44].

هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف مسئول در این زمینه، تنها راه مبارزه با افزایش داروهای مکمل قاچاق و تقلبی خواهد بود. وزارت ورزش و جوانان باید در این زمینه پیشقدم شوند و با همکاری سایر نهادها مانند نیروی انتظامی و اماکن اقدامات لازم را انجام دهند تا بتوان از این نظر یک امنیت نسبی ایجاد کرد. نبود همکاری لازم بین دستگاه‌ها و درست انجام ندادن وظایف، از دلایل اصلی به نتیجه نرسیدن تلاش‌های قبلی است. [45] هم‌چنین علاوه بر لزوم همکاری‌ بین سازمانی، لزوم کنترل کیفی و تشخیص اصالت ترکیبات موجود در مکمل‌ها در پیش از دریافت مجوز واردات به کشور ضروری می‌نماید. وجود آزمایشگاه مجهز مرجع، جهت شناسایی و تایید کیفیت محصولات از واجبات کشور ما است که در موارد دیگری هم‌چون داروها و واکسن‌های وارداتی[46] و محصولات تراریخته خلاء آن به شدت احساس می‌شود.

عدم توجه لازم از سوی مسئولین را می‌توان در صحبت‌های یک فروشنده مکمل‌های ورزشی در شهر تهران را دید[47]:

«بیش از 80 درصد محصولاتی که در مغازه‌ِی خود به فروش می رسانم مجاز هستند و سازمان غذا و دارو آ‌ن‌ها را تایید می‌کند اما جامعه ورزشکاری موارد غیرمجاز را هم از ما طلب می‌کند. شرایط سختی به وجود آمده از یک طرف با بازار مصرف روبه‌رو هستیم و از طرف دیگر اجازه فروش مکمل‌هایی مانند برخی از وزن دهنده‌ها یا هورمون‌های نیروزا را نداریم بنابراین این محصولات را به صورت قاچاقی وارد کرده و ما از آنها خریداری می‌کنیم تا به عنوان توزیع کننده به صورت زیرزمینی به دست مشتریان برسانیم. این فروشنده از واردکننده‌ها می‌گوید که تعداد وارد کنندگان مکمل‌های دارویی کم هستند شاید تعدادشان به تعداد انگشتان یک دست باشد اما با لابی‌های گسترده، محصولات خود را قاچاقی وارد کشور می‌کنند. برخی از این وارد کننده‌ها روزگاری خودشان ورزشکار بودند. ترکیبات این محصولات آزمایش نمی‌شوند و بعد از مصرف آن‌ها توسط ورزشکار اثرات آنها مشخص می‌شود اکثر آن‌ها تاریخ مصرف دارند اما گاهی ممکن است به خاطر مشکلات حمل و نقل تا مدت‌ها در انبارها احتکار شوند.»

وی در آخر برخی از واردکننده‌های کلان مکمل‌های ورزشی را نام برد که متاسفانه برخی از آنان از چهره‌های نام‌آشنا و موجه ورزش کشور و حائز سمت‌ در فدراسیون‌های بین‌المللی بودند که در این‌جا از ذکر نام آن‌ها معذوریم.

استفاده ایمن از مکمل‌ها؛ سخت ولی ممکن

با این همه، پیش از مصرف و خرید هرگونه مکمل، مشورت با یک متخصص تغذیه، ضروری است. بهانه‌هایی مانند "می‌خواهم قوی شوم " و " افزایش انرژی" دلایل پسندیده‌ای برای مصرف مکمل‌ها نیستند. حتی مصرف خودسرانه مکمل‌هایی باکیفیت بالا نیز چیزی جز اتلاف پول و ضرر جانی به همراه ندارد. پیش از روی آوردن به مصرف مکمل، سبک زندگی ناسالم خود را اصلاح نمایید. رژیم غذایی سالم، استراحت و خواب کافی و پرهیز از مصرف دخانیات و الکل در کنار تمرین‌های منظم و برنامه‌ریزی‌شده بهترین جایگزین برای مصرف مکمل‌های ورزشی خواهد بود.[48] -[49]