بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین

مراقبت های دوران بارداری(4)

مقالات تدابیر دوران بارداری شامل این مقالات می باشد:

تدابیر دوران بارداری(1):

تنش هاي روحي، وظايف مردانه!، انتخاب پزشك معالج، انتخاب بيمارستان، تغذيه، نزديكي،استحمام.

تدابیر دوران بارداری(2):

ترک خوردن پوست، مراقبت های دهان و دندان، یبوست، دخانیات و الکل، پیشگیری از زردی نوزاد، حجامت، تأمین کلسیم، مسافرت، ورزش، افزایش وزن، ترش کردن.

تدابیر دوران بارداری(3):

ویار (هوسانه های طبیعی، هوسانه های غیر طبیعی؛ تهوّع و استفراغ بارداری)، فشار خون بارداری، کهیر.

تدابیر دوران بارداری(4)(آداب معنوی بارداری)

آداب معنوی دوران بارداری

فرزندان، حاصل زندگی انسان ها هستند و اهتمام بی وقفه برای به ثمر نشاندن این «پاره های جگر»*، امری است سرشتی و فطری که از جانب حضرت حق؛ جلّ و علا؛ در محمل نورانی محبّت پدرانه و مهر مادرانه، در وجود والدین به ودیعت گذاشته شده است.

در دنیای امروز و به ویژه در کشور خودمان شاهد آن هستیم که در سطوح مختلف، تلاش بی وقفه ای برای ارتقای سطح سلامت جسمانی کودکان و نوزادان در حال انجام است؛ امّا متاسّفانه به نظر می رسد که علیرغم این همّت همه گیر، کمتر کسی به فکر آن است که برای ارتقای سطح سلامت روحانی و معنوی اطفال چاره ای بیاندیشد؛ به همین جهت هم هست که می بینیم والدین در مورد آن که در دوران مختلف زندگی فرزند خود – حتّی قبل از انعقاد نطفه او – چه باید بخورند و چه باید بخورانند اطّلاعات گسترده ای دارند؛ امّا از آن غافل هستند که اگر بهترین تغذیه و والاترین مراقبت جسمانی در فضایی غیر روحانی و در محملی غیر نورانی شکل بگیرد؛ غایت آمال والدین یعنی پرورش نسلی صالح که «روشنی چشم»(۱) باشند؛ به انجام و سرانجام نخواهد رسید.

پرواضح است امکان این که فرزندان ما با جسمی ناسالم، «همای اوج سعادت به دام اندازند»(۲) همواره وجود دارد؛ امّا با روح ناپاک هرگز کسی شاهد رستگاری را در آغوش نکشیده است. آنچه در این مقاله آمده است تلاشی است برای پرداختن به آنچه که در دوران بارداری بر شکل گیری شخصیت معنوی کودکان ما موثّر است.

در این باره تلاش های مختلفی صورت گرفته است و کتاب ها و مقالات گوناگونی نگاشته شده است؛ امّا حدّاقل خود من منبعی جامع و مانع در این مورد ندیده ام. طبیعتاً مقاله حاضر به نوشتار فعلی محدود نخواهد شد و به تدریج و بر اساس بضاعت مولّف، گسترده تر خواهد شد. بسیاری از آنچه که در این مقاله می آید تجربیات و شنیده های شخصی بنده در طول سالیانی است که افتخار داشته ام در محضر اهل علم، زانوی شاگردی بر زمین زنم. هر جا که مطلبی به طور مشخّص از منابع روایی یا گفته های بزرگان آورده شده است منبع آن نیز ذکر شده است. بار دیگر یادآوری می کنم که این مقاله به «آداب معنوی دوران بارداری» خواهد پرداخت و مسایل مربوط به قبل از انعقاد نطفه و پس از زایمان، در مقاله هایی مستقل مورد بحث قرار خواهند گرفت.

به جای مقدمّه: جنین؛ بینا، شنوا و آگاه

جنین؛ از همان زمان انعقاد نطفه، موجودی است زنده و از شمار بندگان خدای متعال؛ که دیگر بندگان، موظّف به حفظ شان و حقوق او هستند. بر اساس همین دیدگاه مترقّی اسلام، در قوانین فقهی ما، برای نطفه – در همان لحظه نخست انعقادش – نیز دیه تعیین شده است و هیچ کس حق ندارد او را از حقّ زندگی کردن محروم کند. این بینش متعالی را مقایسه کنید با دیدگاه غیرمنصفانه بسیاری از مکاتب غربی که هر گاه که بخواهند به خود اجازه می دهند این موجود بی دفاع را به دیار عدم راهی کنند. متاسّفانه این طرز نگرش – به ویژه از زمان اجرای برنامه های تنظیم خانواده – در کشور ما نیز رسوخ کرده است و به ویژه تا قبل از چهارماهگی، از منظر بسیاری از مردم، اقدام برای سقط جنین جایز شمرده می شود.

امّا باید توجّه داشت که اگر حتّی جنین را جماد، یعنی موجودی در حدّ سنگ و چوب هم فرض کنیم، طبق نظر قرآن، باز موجودی است که تسبیح حق تعالی می گوید و قابل احترام است. از سوی دیگر واضح است که حتّی جمادات نیز از محیط اطراف خود تاثیرات معنوی می پذیرند؛ و این مساله ای است که در تعلیمات اسلامی و قرآنی، امری بدیهی است و در علم جدید نیز تا حدّ زیادی مورد پذیرش قرار گرفته است.(۳) بنابراین اگر حتّی جنین را معادل سنگ و چوب هم فرض کنیم باید بدانیم که تمام حالات روحی و جسمی مادر و نیز محیط زندگی او بر کیفیت رشد معنوی او موثّر خواهند بود. بنابراین باید دقّت داشته باشیم که تمام آنچه که مادر می خورد، می پوشد، می شنود، می گوید، می بیند، لمس می کند، احساس می کند و نیز تمام کنش ها و واکنش های قلبی و روحی او و حتّی تمام اتّفاقات پیرامونی او – یعنی فضای زندگی، رفتار همسر، همنشینان و … – همه و همه بر تربیت روحی جنین موثّرند؛ بنابراین به عنوان یک اصل اوّلیّه: «هر چه کنی به خود و جنین خود کنی؛ گر همه نیک و بد کنی»

پس اگر فرزند صالح می خواهیم باید هم صالح باشیم و هم مصلح؛ یعنی هم خودمان به سمت اصلاح حرکت کنیم و هم اطرافیان و محیط زندگی و … را به سوی اصلاح مادّی و معنوی پیش ببریم.

تذکّر ۱: این امر که تربیت فرزند از دوران جنینی شروع می شود در علوم امروزی نیز امری پذیرفته شده است که به زودی و در مقاله ای مفصّل به آن خواهیم پرداخت.

تذکّر ۲: اعتقاد بسیاری بر این است که تاثیرپذیری جنین از عوامل تربیتی از ماه چهارم و پس از ولوج روح شروع می شود. بنده بر اساس استدلال های فوق الذّکر قویّاً معتقدم که علاوه بر تاثیرات گوناگون قبل از انعقاد نطفه، جنین از همان لحظه انعقاد نطفه نیز متاثّر از عوامل اطراف خود است و لذا تربیت کودک از همان لحظه تشکیل نطفه آغاز می شود. البته چنانکه گفتیم این مساله نیز با قدری مسامحه بیان می شود وگرنه تربیت کودک روندی است مستمر و دایمی که از مدّتها قبل از انعقاد نطفه او آغاز شده است.

نظر اسلام

پیامبر خدا (صلّی‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) می فرمایند:« اِنَّ الْوَلَدَ الصَّالِحَ رَیْحَانَهٌ مِنْ رَیَاحِینِ الْجَنَّهِ: فرزند صالح، ریحانه ای از ریاحین بهشت است.»(۴)

بدیهی است که پرورش چنین ریحانه ای که با ریاحین بهشتی هماوردی نماید نیاز به مراقبتی والا و آماده سازی تمام شرایط –پیش از افشاندن بذر تا زمان به ثمر نشستن آن – دارد. در واقع تمام پیامبران الهی(علی نبیّنا و آله و علیهم السّلام) آمده اند تا همین یک هدف، یعنی پرورش انسانی که لایق جنّت و لقای پروردگار باشد را تعقیب نمایند.

در این میان، خانواده و والدین به عنوان یکی از اصلی ترین محمل های رشد و بالندگی کودک، نقش اساسی در سعادت یا شقاوت آینده او دارند؛ امام صادق(علیه السّلام) می فرمایند: «مَا مِنْ مَوْلُودٍ یُولَدُ اِلَّا عَلَی الْفِطْرَهِ فَاَبَوَاهُ اللَّذَانِ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِهِ وَ یُمَجِّسَانِه: هر نوزادی به فطرت الهی به دنیا می آید؛ پس پدر و مادر، او را به دین یهود و نصرانی و زردشتی گرایش می دهند.»(۵)

بنابراین برای آنکه نسل های آینده، بنده باشند و بندگی کنند، والدین امروزی باید دست به مجاهده و تلاشی بزرگ بزنند و شاید آنچه که در برخی روایات از ثواب های بیشمار بارداری، شیردهی و … برای مادران بر شمرده شده است ناظر به همین مراقبت مجدّانه ای است که انتظار می رود در این دوران رعایت شود:

* پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «اِذَا حَمَلَتِ الْمَرْاَهُ کَانَتْ بِمَنْزِلَهِ الصَّایِمِ الْقَایِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاِذَا وَضَعَتْ کَانَ لَهَا مِنَ الْاَجْرِ مَا لَا تَدْرِی مَا هُوَ لِعِظَمِهِ فَاِذَا اَرْضَعَتْ کَانَ لَهَا بِکُلِّ مَصَّهٍ کَعِدْلِ عِتْقِ مُحَرَّرٍ مِنْ وُلْدِ اِسْمَاعِیلَ فَاِذَا فَرَغَتْ مِنْ رَضَاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلَی جَنْبِهَا وَ قَالَ اسْتَاْنِفِی الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکِ: هنگامی که زنی باردار می شود، مانند کسی است که[روزها] روزه بگیرد و [شبها در عبادت خدا] شب زنده دار باشد و با جان و مال خود در راه خدا جهاد کند؛ هنگامی هم که وضع حمل کند پاداشی به او تعلّق می گیرد که از عظمت نمی دانی به چه اندازه است؛ و زمانی که [به کودک] خود شیر می دهد؛ به ازای هر بار مکیدن کودک، معادل آزاد کردن فرزندی از فرزندان اسماعیل اجر می برد و وقتی از شیر دادن فراغت پیدا می کند فرشته ای بر پهلوی او می زند و به به او می گوید که عملت را از نو شروع کن که[تمامی گناهانت] بخشیده شد.»(۶)

* همچنین حضرتشان می فرمایند: « لِلْمَرْاَهِ مَا بَیْنَ حَمْلِهَا اِلَی وَضْعِهَا اِلَی فِطَامِهَا مِنَ الْاَجْرِ کَالْمُرَابِطِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاِنْ هَلَکَتْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ کَانَ لَهَا مِثْلُ مَنْزِلَهِ الشَّهِیدِ: زن از ابتدای بارداری تا وضع حملش و پس از آن تا از شیر گرفتن کودک، اجری به مانند رزمنده در راه خدا دارد و اگر در این دوران از دنیا برود منزلتی به مانند منزلت شهید دارد.»(۷)

به زبان ساده، در اسلام، فرزند، عین خود انسان است و هر چه که از صلاح و فساد در آینده او رقم بخورد عین صلاح و فسادی است که برای خود انسان رقم می خورد؛ بنابراین هر تلاشی برای به ثمر نشاندن «نسلی صالح»، عین تلاش برای اصلاح امور خود انسان خواهد بود: « اِنْ اَحْسَنْتُمْ اَحْسَنْتُمْ لِاَنْفُسِکُمْ وَ اِنْ اَسَاْتُمْ فَلَها: اگر نیکی کنید؛ به خود نیکی کرده اید و اگر بدی نمایید؛ به خودتان بدی کرده اید.»(۸)

توصیه های عمومی

۱- شاید بد نباشد که در ابتدای بارداری – و حتّی از آن زمان که تصمیم به بارداری می گیرید – از گناهان گذشته خود توبه کنید و از خدای متعال بخواهید که توفیق پرهیز از گناه را به شما عطا کند و نیز بخواهید که آثار گناهان گذشته شما بر نسل آینده را پاک کند. اگر در این دعا صادق باشید مطمین باشید که خداوند متعال نیز رحمت خاصّ خود را نصیب شما و فرزندتان خواهد کرد.

۲- مهمترین توصیه در دوران بارداری، همان مهمترین نیاز زندگی معنوی همه ما انسان ها یعنی ترک گناه است. «انجام واجبات و ترک محرّمات» در عین این که عبارات ساده ای هستند تمام آن چیزی که برای سلوک روحانی انسان ها نیاز است را در خود دارند. پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:«قالَ اللّه‏ُ عزّ وجلّ: ما تَقَرّبَ الیَّ عَبدٌ بشَیءٍ احَبَّ الیَّ مِمّا افْتَرَضْتُ علَیه: خداوند فرموده است: هیچ بنده‏ ای با چیزی محبوب‏تر از واجبات به من نزدیک نشده است.»(۹)

- شاید یکی از ساده ترین و عملی ترین راه ها برای وصول به این هدف، عادت به مطالعه روزانه رساله های عملیه و تنظیم اعمال بر اساس آنها باشد.

- نکته مهم آن است که این وظیفه اگر چه در دوران بارداری اهمّیتی دو چندان می یابد امّا تنها مختصّ این دوران نیست.

- تذکّر مهمّ دیگر این که همچنان که گذران امور عادّی زندگی، مشترکاً بر عهده زن و مرد است؛ مراقبت از سلامتی روحانی خانواده نیز همراهی هر دوی آنها را می طلبد و نباید تصوّر کرد که چون در مورد زمان بارداری صحبت می کنیم، مرد می تواند فارغ از این حسّاسیت ها باشد.

۳- در انجام اعمال مستحبّی، نشاط، شرط اصلی است. از تحمیل حجم زیادی از اعمال مستحبّی به خود که پس از مدّتی شما را خسته و آزرده می کند بپرهیزید. امیرالمومنین(علیه السّلام) می فرمایند: «قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیْهِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ:کار اندکی که ادامه پیدا کند بهتر از کار زیادی است که خستگی به بار بیاورد.»(۱۱)

بنا به شوق درونی خود، مقدار متناسبی از ادعیه و اوراد مستحبّی را – ترجیحاً با مشورت یک روحانی خبره – انتخاب کنید و در دوران بارداری بر آنها مداومت داشته باشید.

نماز و روزه

۱- مراقبت از نماز اوّل وقت را فراموش نکنید:

«آیت الله بهجت از مرحوم آقای قاضی رحمه اللّه نقل می کردند که ایشان می فرمود:«اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند!» … و همین که نمازگزار اهتمام داشته باشد و مقیّد باشد که نماز را اوّل وقت بخواند فی حدّ نفسه آثار زیادی دارد، هر چند حضور قلب هم نباشد.»(۱۰)

۲- اگر اوایل بارداری با ماه مبارک رمضان مصادف شد سعی کنید با وسواس بیشتری با مساله روزه داری برخورد کنید و اگر وضعیت جسمانی شما اقتضای روزه گرفتن حتّی به صورت متناوب را داشت از این رحمت بی دریغ محروم نشوید.

تلاوت قرآن

تلاوت قرآن باید جزء ثابت برنامه های دوران بارداری باشد:

* پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: «نَوِّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ … فَاِنَّ الْبَیْتَ اِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَهُ الْقُرْآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَ اتَّسَعَ اَهْلُهُ وَ اَضَاءَ لِاَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی‏ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِاَهْلِ الدُّنْیَا: خانه های خود را به تلاوت قرآن روشن کنید؛ … هر گاه در خانه ای، قرآن زیاد تلاوت شود، خیر و برکت آن خانه زیاد می شود و اهل آن به وسعت می رسند و آن خانه برای اهل آسمان درخشندگی پیدا می کند؛ چنانکه ستارگان آسمان برای اهل زمین می درخشند.»(۱۲)

امّا نکته مهم آن است که این برنامه باید به صورت منظّم و مداوم دنبال شود؛ به همین جهت بهتر است که روزانه تعداد صفحات نسبتاً ثابتی را متناسب با وضعیت روحی خود تلاوت کنید؛ به نحوی که نشاط روحی کافی برای ادامه کار داشته باشید و هرگز به هنگام خواندن قرآن احساس ملالت و خستگی نکنید. تداوم در تلاوت منظّم حجم کمی از قرآن بسیار بهتر از آن است که یک روز به مدّتی طولانی قرآن بخوانید و روز دیگر شوق چندانی به تلاوت نداشته باشید. شاید بهتر باشد که از ابتدای بارداری بنابر ختم قرآن بگذارید. به این ترتیب اگر هر روز ۲/۵ صفحه قرآن تلاوت شود – حدوداً معادل یک چهارم حزب از حزب های قرآن های عثمان طه – در طول بارداری حدّاقل یک بار قرآن را ختم خواهید کرد. طبیعتاً در صورت احساس توانایی، می توانید این مقدار را افزایش دهید. در مورد تلاوت بعضی سوره های خاصّ قرآن هم سفارش هایی از بعضی بزرگان صادر شده است که در صورت دستیابی به سند آنها، در آینده و در همین مقاله به آنها اشاره خواهیم کرد.

زیارت و شرکت در مجالس اهل بیت(علیهم السّلام)

۱- حتماً سعی کنید خود و کودکتان را از زیارت مشاهد شریفه، بهره مند کنید؛ به ویژه حدّاقل یک بار در طول بارداری سعی کنید به زیارت حضرت ثامن الحجج و خواهر مکرّمه ایشان حضرت معصومه(علیهما السّلام) شرفیاب شوید. اگر برایتان امکان دارد که به طور منظّم از این فیض یا فیض زیارت سایر امام زادگان عظام بهره مند شوید هرگز از آن غافل نشوید.

۲- بهره مندی از مجالس اهل بیت(علیهم السّلام) را از همین دوران جنینی به کودکتان بیاموزید. در انتخاب این گونه مجالس کمی دقّت کنید و سعی کنید در مجالسی شرکت کنید که معیارهای لازم  و مطلوب را دارا باشند امّا وسواس زیادی هم به خرج ندهید و خود را هرگز از این فیض محروم نکنید. در صورت امکان به طور منظّم در این گونه برنامه ها شرکت کنید و به ویژه اهتمام کنید که با اشک بر مصایب حضرت سیّد الشّهدا(علیه السّلام) روح کودکتان را از غبارهای دنیای مادّی شستشو دهید.

مرور عقاید

با کودک خود گفتگو کنید؛ سعی کنید در طول بارداری همه روزه وقتی را به گفتگو با کودکی که در رحم دارید اختصاص دهید و به تدریج، اصول عقاید خود را برای او مرور کنید. آنچه که از توحید و خداشناسی می دانید و می فهمید به زبان ساده برایش توضیح دهید؛ قرآن را به او بشناسانید و در مناسبت های مختلف، ایمّه اطهار و اولاد ایشان(علیهم السّلام) را به او معرّفی کنید؛ مفاهیمی چون مسلمانی، شیعگی، ولایت، تولّی، تبرّی، نماز، روزه، عبودیت، معاد و … را به زبان ساده با هم مرور کنید و وظایفی که در آینده به عنوان یک بنده خدا در دنیا به عهده اوست را برایش بیان کنید. سعی کنید در طول این ۹ ماه، نکته ای از عقاید شما باقی نماند که به او نیاموخته باشید.

وضــــو

۱- داشتن وضو همیشه امری است پسندیده تا آن حد که در آموزه های دینی ما، «دایم الوضو بودن» یک ارزش غیرقابل انکار به حساب می آید؛ برای مثال، حضرت ختمی مرتبت، محمّد مصطفی(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند:« اِنِ اسْتَطَعْتَ اَنْ تَکُونَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَی طَهَارَهٍ فَافْعَلْ فَاِنَّکَ تَکُونُ اِذَا مِتَّ عَلَی طَهَارَهٍ مِتَّ شَهِیداً : اگر می توانی که در تمام شبانه روز با وضو باشی این کار را بکن که اگر در حال طهارت بمیری، شهید از دنیا رفته ای.»(۱۳)

۲- وضو گرفتن نورانیت وجود انسان را می افزاید؛ در روایتی آمده است که: « اَنَّ الْوُضُوءَ عَلَی الْوُضُوءِ نُورٌ عَلَی نُورٍ وَ مَنْ جَدَّدَ وُضُوءَهُ مِنْ غَیْرِ حَدَثٍ آخَرَ جَدَّدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تَوْبَتَهُ مِنْ غَیْرِ اسْتِغْفَارٍٍ: وضو گرفتن بر روی وضوی قبلی نوری است بر روی نور؛ و هرکس بدون اینکه احتیاج به وضوی جدید پیدا کند وضوی خود را تجدید نماید خدای عزوجلّ نیز بدون طلب استغفار و بخشایش توبه او را تجدید می نماید.»(۱۴)

و این موضوع برای زن باردار به طریق اولی قابل اثبات است؛ چرا که انجام این مستحبّ، نورانیت وجود او و فرزندش را توامان به دنبال خواهد داشت. بنابراین بهتر آن است که زنان باردار همیشه با وضو باشند.

۳- علاوه بر این، در روایات تصریح شده است که زن و مرد به هنگام رابطه زناشویی در دوران بارداری حتماً باوضو باشند؛ امری که در دوران غیر بارداری نیز مستحبّ است؛ امّا در این دوران مورد تاکید قرار گرفته است:

* پیامبر گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) خطاب به امیرالمومنین(علیه‏السّلام) فرمودند:« یَا عَلِیُّ اِذَا حَمَلَتِ امْرَاَتُکَ فَلَا تُجَامِعْهَا اِلَّا وَ اَنْتَ عَلَی وُضُوءٍ فَاِنَّهُ اِنْ قُضِیَ بَیْنَکُمَا وَلَدٌ یَکُونُ اَعْمَی الْقَلْبِ بَخِیلَ الْیَدِ: یا علی! هنگامی که همسرت باردار است تنها با وضو آمیزش کن چراکه{اگر این کار را نکنید و} فرزندی به شما داده شود؛ کوردل و بخیل خواهد بود.»(۱۵)

۴- وضو گرفتن قبل از خواب نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد؛ چرا که نورانیت آن در طول زمان استراحت برقرار خواهد بود. این امر نزد حق تعالی آن قدر پسندیده است که در روایات شریف توصیه شده است که اگر به هنگام خوابیدن یادتان آمد که وضو ندارید می توانید بر همان رو انداز خود دست زده تیمّم کنید تا از ثواب وضوداری بهره مند شوید:

* امام صادق (علیه‏السلام) می فرمایند: « مَنْ تَطَهَّرَ ثُمَّ اَوَی اِلَی فِرَاشِهِ بَاتَ وَ فِرَاشُهُ کَمَسْجِدِهِ فَاِنْ ذَکَرَ اَنَّهُ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ فَلْیَتَیَمَّمْ مِنْ دِثَارِهِ کَایِناً مَا کَانَ فَاِنْ فَعَلَ ذَلِکَ لَمْ یَزَلْ فِی الصَّلَاهِ وَ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ: هر که وضو بگیرد و به بستر رود و بخوابد، آن شب، بستر او به منزله مسجد اوست و اگر یادش آمد که وضو ندارد به همان رو انداز خود -هر چه می خواهد باشد- تیمم کند که اگر چنین کرد پیوسته در نماز و ذکر خداوند خواهد بود.»(۱۶)

لـقـمـه

کمتر مساله ای است که بتواند به اندازه لقمه حرام یا شبهه ناک، انسان را از درک سعادت محروم کند و در عین حال-و متاسّفانه- در این روزها، شاید کمتر مساله شرعی باشد که به این اندازه مورد غفلت واقع شده باشد.

اهمّیت توجه به حلال و حرام لقمه و تاثیر آن بر تربیت معنوی انسان

۱- در تاریخ آمده است که امام حسین(علیه السلام) به لشکر عمر سعد فرمودند: «شکمهایتان از حرام پر شده و بر دلهایتان مهر خورده است. دیگر حق را نمی پذیرید و به آن گوش نمی دهید.»(۱۷)

به زبان ساده، تاثیر لقمه حرام بر روح آدمی تا آن حد است که کسی که به خوردن آن عادت کرده است از سخنان امام معصوم (علیه السلام) نیز متاثر نخواهد شد و سرنوشت چنین انسانی البته معلوم است.

۲- در حالات بعضی از اولیاء الله و بزرگان آمده است که گاه با خوردن یک لقمه شبهه ناک- و نه حرام- آنهم به صورت اتفاقی- و نه عمدی- تا مدتها از توفیق نماز شب محروم شده اند.

۳- علامه جعفری (رحمه الله علیه) می گوید:«لقمه حلال برای دل انسان، علم و حکمت و عشق و ظرافت ایجاد می کند و هنگامی که دیدی حسادت و جهل و غفلت تو روز افزون است بدان که نتیجه همان لقمه های حرامی است که خورده ای… لقمه حلال عالی ترین پدیده ای را که برای انسان ممکن است ایجاد می کند.»(۱۸)

۳- احادیث وارد شده در این زمینه بسیارند امّا تنها از باب تذکّر به دو نمونه بسنده می کنیم:

* پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند:« مَنْ اَکَلَ الْحَلَالَ قَامَ عَلَی رَاْسِهِ مَلَکٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ اَکْلِهِ … اِذَا وَقَعَتِ اللُّقْمَهُ مِنْ حَرَامٍ فِی جَوْفِ الْعَبْدِ لَعَنَهُ کُلُّ مَلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ مَا دَامَتِ اللُّقْمَهُ فِی جَوْفِهِ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ اِلَیْهِ وَ مَنْ اَکَلَ اللُّقْمَهَ مِنَ الْحَرَامِ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ فَاِنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ اِنْ مَاتَ فَالنَّارُ اَوْلَی بِهِ : هرکه از حلال غذا بخورد، فرشته ای بالای سر او می ایستد و تا هنگامی که دست از خوردن بکشد برایش استغفار می کند… اگر لقمه ای از حرام در شکم بنده وارد شود، تمامی فرشتگان آسمان و زمین او را لعنت می کنند و تا آن هنگام که آن لقمه داخل شکمش است خداوند به او نظر نمی کند و هر کس که لقمه حرامی بخورد غضب خدا را برای خود فراهم ساخته است؛ پس اگر توبه کند، خدا نیز به سوی او باز می گردد و اگر[در این حال] بمیرد پس اتش او را سزاوارتر است.»(۱۹)

* همچنین حضرتش (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند:« مَنْ اَکَلَ لُقْمَهَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاهٌ اَرْبَعِینَ لَیْلَهً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَهٌ اَرْبَعِینَ صَبَاحاً وَ کُلُّ لَحْمٍ یُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ اَوْلَی‏ بِهِ وَ اِنَّ اللُّقْمَهَ الْوَاحِدَهَ تُنْبِتُ اللَّحْمَ: کسی که لقمه حرامی بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی‌شود و تا چهل صبح دعایش مستجاب نمی‌گردد و هر گوشتی که در بدن او از حرام روییده شود، به آتش جهنّم سزاوارتر است و هر یک لقمه حرام، باعث روییدن گوشت در بدن می‌شود»(۲۰)

۴- در این جا بد نیست این ابیات زیبا از شیخ بهایی(علیه الرّحمه) را نیز مرور کنیم؛ ابیاتی که تاکید می کنند که لقمه اگر دارای بهترین شرایط باشد امّا از حرام تهیه شده باشد؛ دین آدمی را به تباهی خواهد کشاند:

اثر مال حرام بر نطفه

۱- نطفه‌ برآیند غذاهایی است که پدر و مادر مصرف می کنند؛ بنابراین بسیار بدیهی خواهد بود که درآمدهای حرام بر نسل انسان تاثیر منفی بگذارند:

* امام صادق(علیه السّلام) می فرمایند:«کَسْبُ الحَرامِ یُبینُ فی الذّرّیه: اثر درآمد حرام در فرزندان آدمی آشکار می شود»(۲۲)

۲- اگر درآمد خانواده از راههای نامشروع تامین شود راه بر دخالت شیطان در تشکیل نطفه باز می شود:

* خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

«اذهَبْ فَمَن تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَاِنَّ جَهَنَّمَ جَزَآوکُمْ جَزَاءً مَوْفُورًا… وَشارِکْهُمْ فِی الاَمْوَالِ وَالاَوْلادِ… : (ای شیطان) برو! هر کس از آنان که از تو تبعیّت کند، جهنّم کیفر شماست؛ کیفری فراوان…، و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوی…»(۲۳)

* بر اساس روایات، شراکت شیطان در فرزندان آدمی وقتی محقّق می شود که نطفه آنها از مال حرام منعقد شده باشد:

از امام محمّد باقر در مورد چگونگی شراکت شیطان در آیه «وَشارِکْهُمْ فِی الاَمْوَالِ وَالاَوْلادِ… : (ای شیطان) و در ثروت و فرزندانشان شرکت جوی…» پرسیده شد؛ فرمودند: « مَا کَانَ مِنْ مَالٍ حَرَامٍ فَهُوَ شِرْکُ الشَّیْطَانِ … وَ یَکُونُ مَعَ الرَّجُلِ حِینَ یُجَامِعُ فَیَکُونُ الْوَلَدُ مِنْ نُطْفَتِهِ وَ نُطْفَهِ الرَّجُلِ اِذَا کَانَ حَرَاماً: آنچه از مال حرام باشد شیطان در آن شریک است…   وقتی که شخص با همسر خویش نزدیکی می کند شیطان با او همراهی می کند و اگر مال از حرام باشد، قسمتی از فرزند از نطفه شیطان و قسمتی، از نطفه خود شخص خواهد بود.»(۲۴)

۳- بدیهی است که نطفه ای که با مشارکت شیطان منعقد شود؛ فرزندی به بار خواهد نشاند که گرایشش به گناه، بیشتر و تربیت او سخت‌تر است و راه رسیدن او به مدارج عالیه اخلاقی طولانی تر خواهد بود. این تاثیر تا حدی است که در بزرگسالی نیز نشانه هایی آشکار در رفتار و کردار این گونه افراد دیده می شود:

* امام صادق(علیه السّلام) می فرمایند: « من لم یبال ما قال و لا ما قیل فیه فهو شرک شیطان و من لم یبال ان یراه الناس مسییا فهو شرک شیطان و من اغتاب اخاه المومن من غیر تره بینهما فهو شرک شیطان، و من شغف بمحبه الحرام و شهوه الزنا فهو شرک شیطان: کسی که پروایی ندارد که چه بگوید یا چه درباره اش بگویند، شراکت شیطان است؛ و کسی که ابایی نداشته باشد از این که مردم او را در حال گناه ببینند، شراکت شیطان است؛ و کسی که غیبت برادر مومنش را بکند بدون آن که بین آنها نفرتی وجود داشته باشد، شراکت شیطان است وکسی که دلباخته محبت حرام و شهوت زنا است، شراکت شیطان است»(۲۵)

۴- عالم بزرگ مرحوم شیخ علی اکبر نهاوندی می گوید: «چون غذای حرام به شکم وارد شد مصداق آیه: «و الذی خبث لا یخرج الا نکداً: از خبیثت چیزی جز خبیث خارج نشود» و مصداق آن در ضرب المثلها این بیت است که: «از کوزه همان تراود که در اوست …» و قوت یافتن و بسته شدن نطفه ای که با لقمه حرام بسته و رشد یافته چیزی جز خباثت نمی باشد و چگونه می توان به چشم او امیدوار بود که به نامحرم نگاه نکند؟ و یا با زبان غیبت نکند؟ و این چنین است حال سایر اعضاء به نسبت به معاصی که صادر شده از شخص»(۲۶)

۵- عالم ربانی مرحوم ملّا احمد نراقی در کتاب معراج السعاده می نویسد: «دلی که از لقمه‌حرام روییده باشد، کجا و قابلیت انوار عالم قدس کجا و نطفه ای که از مال حرام هم رسیده باشد به مرتبه‌رفیع انس با پروردگار چکار، چگونه پرتو عالم نور بدلی تابد که غذای حرام آن را تاریک کرده و کی پاکیزگی و صفا برای نفسی حاصل می شود که کثافات مال شبهه ناک آنرا آلوده و چرک آلود نموده باشد.»(۲۷)

۶- حضرت آیت الله مظاهری نیز در مورد تاثیر غذا می فرمایند: «غذای حلال در آن وقت [انعقاد نطفه]تاثیر عجیبی روی بچه دارد چنانچه غذای حرام در شقاوت اولاد تاثیر عجیبی دارد… غذای حرام، مال حرام، از هر آتشی بدتر است؛ اگر نطفه بچه منعقد شود از غذای حرام، رستگار شدن او کاری است بس مشکل.»(۲۸)

۷- نکته آخر را نیز از کلام شیرین حاج آقای قرایتی(دام ظلّه) نقل می کنیم:« به یک بزرگی گفتند بچه‌ی شما بی‌ادب است. گفت: چه کرده است؟ گفت: سقایی مشک آبی روی دوشش بود و می‌رفت؛ بچه‌ی شما یک سوزن به مشک آب فرو کرد و این آب‌هایش خالی ‌شد. خیلی ناراحت شد، رفت به مادرش گفت، مادر شروع کرد به منقلب شدن و گفت: باید اینطور باشد، گفت: چرا؟ گفت: من وقتی حامله بودم، از کنار درخت اناری گذشتم، انار مردم بود. دهنم پر آب شد، یک سوزن در انار فرو کردم و از این سوراخ، آب انار را خوردم. آن آب انار خلافی که خوردم، باید… من سوزن به انار زدم، باید بچه‌ام به مشک سوزن بزند.»(۲۹)

نکته های کاربردی

راه های ورود لقمه های ناپاک به زندگی، بسیارند و مقابله با آنها، همّتی والا و دقّتی عمیق را می طلبد که صد البتّه امید داشتن نسلی صالح، آنها را بر انسان آسان می کند. البته باید توجّه داشت که تاثیر لقمه حرام بر زندگی انسان بسیار عمیق و ماندگار است ولذا صرف مراقبت چندماهه در طول بارداری نمی تواند ضامن رفع و دفع آثار وجود این مشکل در زندگی در زمان های قبل و پس از بارداری باشد. همه ما باید در تمام طول زندگی نسبت به این مساله حسّاس باشیم و راه های ورود اموال ناپاک به زندگی را مسدود نماییم و با همه این مراقبت ها، متضرّعانه از خداوند کریم بخواهیم که ما را از ابتلا به این گناه عظیم حفظ فرماید. آن چه که در دوران بارداری مورد توصیه است، افزایش سطح این مراقبت و داشتن حسّاسیت ویژه نسبت به آن است. در این زمینه چند نکته به طور خلاصه ذکر می شود:

۱- زن باردار باید در طول دوران بارداری – و البته دوران قبل و بعد از آن – با حفظ ادب و احترام، فعّالیت های کاری و اقتصادی همسر خود را مورد مداقّه قرار دهد و هر کجا مشکلی مشاهده کرد آن را تذکّر دهد. طبیعتاً اگر خود زن هم در معیشت خانواده سهیم است باید همین حسّاسیت را نسبت به خود نیز اعمال کند.

۲- شاغلین خانواده – چه زن و چه مرد – باید در انجام وظایف قانونی و شرعی در محیط کار، اهتمام کنند تا به واسطه کم کاری، درآمد حاصله از دایره حلّیت خارج نشود.

۳- اگر هر یک از شاغلین خانواده، شغل آزاد دارد، با مردم طریق انصاف در پیش بگیرد و از انواع گناهانی که مال حرام را به همراه می آورند(دروغ، تقلّب، کم فروشی، گران فروشی، غشّ در معامله، معاملات حرام و …) بپرهیزد.

۴- پسندیده است که شاغلین خانواده نسبت به یادگیری مسایل فقهی مربوط به کار و تجارت اهتمام ویژه ای داشته باشند؛ چرا که بسیاری از مال های حرام به علّت همین ندانستن ها و نیاموختن ها وارد زندگی ما می شوند.

۵- در این دوران بهتر است تا حدّ امکان از ورود در انواع معاملات با نهادهای مالی مثل بانک(از جمله گرفتن انواع وام ها) خودداری شود؛ چرا که بسیاری از این معاملات شبهه ربوی بودن دارند.

۶- بهتر است علاوه بر صدقات روزانه که نباید از آنها غفلت شود، به صورت روزانه یا ماهانه مبلغی نیز به عنوان «ردّ مظالم» پرداخت شود. ردّ مظالم کاربردی مانند صدقه دارد و برای آن پرداخت می شود که اگر احیاناً انسان، ندانسته یا ناخواسته مرتکب ظلمی شده است و خود از آن اطّلاع ندارد، به این وسیله جبران مافات شود.

۷- توصیه اکید می شود که در این دوران، حقوق شرعی مال – از جمله خمس و احیاناً زکات – ادا شود. اگر از قبل هم نسبت به آنها بی توجّهی شده است می توان با مشورت یک روحانی امین و عالم، به روش مناسب آنها را جبران کرد. توصیه اخلاقی آن است که علاوه بر خمس معمول که به طور سالیانه پرداخت می شود، هر ماه نیز به صورت تقریبی مقدار غذایی که زن باردار مصرف می کند محاسبه و خمس آن پرداخت شود. مطمین باشید که پرداخت این پول ها ذرّه ای مشکل مالی برایتان به وجود نخواهد آورد؛ بلکه روز به روز برکت و وسعت زندگی شما را افزون خواهد نمود.

۸- اگر به کسی بدهی دارید بدهی او را پرداخت کنید یا حدّاقل با او در مورد بازپرداخت آن به توافق برسید.

۹- تفحّص در زندگی مردم از نظر اسلام جایز نیست؛ ولی اگر مطمین هستید که شخصی حلال و حرام را در زندگی خود رعایت نمی کند یا خمس نمی دهد و یا مواردی از این دست؛ حدّاقل در این دوران، رفت و آمد با او را قطع کنید. طبیعتاً وضعیت جسمانی زن باردار، می تواند بهانه مناسبی برای طفره رفتن از این رفت و آمدها باشد. اگر به هر دلیل هم مجبور به این کار شدید با مشورت یک روحانی خبره نسبت به انجام کارهایی که اثرات سوء این رفت و آمد را به حدّاقل می رسانند اقدام کنید.

تذکّر بسیار مهم: استفاده از ترکیب «لقمه حرام» با عنایت به شیوع عرفی و معنای اصطلاحی آن صورت می گیرد و بدیهی است که تنها شامل مال حرامی که وارد دهان می شود نخواهد بود بلکه هر گونه تصرّف نامشروعی در حیطه آن قرار می گیرد برای مثال اگر شخصی زمینی را به ناحق غصب کرده باشد، حتّی اگر آن را بایر رها کند و هیچ گونه انتفاعی از آن نبرد؛ باز هم بسیار طبیعی خواهد بود که اثر چنین فعلی در نسل او آشکار شود.

فضای معنوی و آرام خانواده

یکی از مهمترین عوامل در آرامش روحی فرزندان در زندگی آینده، آرامش روحی مادر در دوران بارداری است. در واقع هر گونه استرس مادر در دوران بارداری، تنش های روحی فرزند در زندگی آینده اش را به دنبال خواهد داشت و این امری است هم مورد تایید شرع مقدّس و هم دارای پشتوانه در علم امروز. از سوی دیگر هر قدر فضای خانه در دوران بارداری از آلودگی گناه و اشتغالات غیر معنوی به دور باشد؛ جنین نیز که در چنین بشری رشد می کند در آینده، انس و الفت بیشتری با این مسایل خواهد داشت؛ بنابراین توصیه می کنیم:

۱- تنش های روحی بین اعضای خانواده به حدّاقل برسد. اندکی گذشت و کمی محبّت، این زمینه را فراهم خواهد کرد. بسیاری از استرس ها در خانواده ها بر سر مسایل مادّی است. کم کردن سطح توقّعات طرفین و افزایش اعتماد و توکّل به خدای متعال در اداره امور مادّی زندگی، هم زندگی را زیباتر می کند و هم شما و فرزندتان را به خدای تعالی نزدیک تر می سازد. به ویژه توصیه اکید می کنیم که در این دوران و در صورت بروز تنش، مرد سعی کند که از همسر خود کدورتی به دل نگیرد و اگر هم از دست همسر خود ناراحت شد، فوراً آن را از دل خود بیرون کند. کمی لبخند، چند کلمه محبّت آمیز و در آغوش گرفتن همسر، معمولاً اثری خارق العاده در دفع آنی کدورت بین طرفین دارند.

۲- مادر باید در همه حال از جنین خود رضایت داشته باشد. نارضایتی مادر از جنین تاثیر منفی زیادی در روحیات آینده کودک و به ویژه ارتباط عاطفی او با مادر دارد. بیشترین دلیل این نارضایتی ها معمولا به دلیل ناخواسته بودن جنین است. در این مواقع بهتر است پدر و مادر به این نکته ظریف توجّه کنند که فرزندان قبلی را خود آنها خواسته اند و این فرزند را خدا! برای قبلی ها خود آنها برنامه ریزی کرده اند و برای این یکی خدا! توجّه به همین نکته لطیف کفایت می کند تا مادر اتّفاقا به این فرزند توجّه و لطف ویژه ای داشته باشد؛ درواقع اگر به جای واژه«ناخواسته» عبارت«خداخواسته» را در ذهنتان جایگزین کنید همه چیز حل می شود.

دغدغه های دیگری همچون مطابق میل نبودن جنسیت جنین و مواردی از این دست نیز با اتّکا به حق تعالی و رضایت به خواست حضرتش به آسانی از ذهن ما دور خواهند شد.

۳- سعی شود که جوّ غالب خانواده، جوّی معنوی باشد و حتّی المقدور از ورود در بحث ها و گفتگوهایی که متضمّن گناه هستند(مثل غیبت، شکایت از زمانه و …) خودداری شود.

۴- در این دوران، راه را بر ورود امواج گناه آلود انواع فیلم ها و موسیقی های نامناسب به خانه مسدود کنید. پخش ملایم قرایت قرآن در خانه در ساعات مناسبی از روز، شاید بیش از هر کسی جنین را خوشحال و مسرور کند.

۵- زن باردار برای ساعات فراغت خود باید فعّالیتی مناسب در نظر بگیرد. مطالعه نشریات روزمرّه به ویژه انواع زرد آن، اشتغال افراطی به رسانه های دیداری و شنیداری به خصوص انواع غیرشرعی آن، مطالعه رمان های کم محتوی به خصوص انواع عشقی و غیر اخلاقی اش، گپ و گفت های معمولاً پر از گناه با سایر زنان و … جنین محترم را آزرده خاطر می سازند. مطالعه کتب و نوشتارهای ارزشمند به ویژه در مورد مسایل دینی، انس با سخنرانی های مفید علمی، دینی و …، شرکت در مجالس شادی یا غم اهل بیت(علیهم السلام) و بسیاری اشتغالات صحیح دیگر، کار تربیت فرزند در آینده را برایتان آسان خواهد کرد.

هـمـنـشـیـن

یکی از موثّرترین اتّفاقات در مورد سلامت روحی فرزند؛ همنشینی های مادر در دوران بارداری است. هر «هم صحبتی» و «هم نفسی»، به اندازه خود، جنین را تحت تاثیر قرار خواهد داد. همان گونه که همنشینی با خوبان، در سعادت انسان تاثیر شگرفی دارد؛ هم صحبتی با اهل گناه یا حضور در مجلس گناه هم می تواند عاقبت ناخوشایندی برای فرزند رقم زند:

* پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند:« مثل الجلیس الصالح مثل الداری ان لم تجد عطره علقک ریحه و مثل جلیس السوء مثل صاحب الکیر ان لم یحرقک شرار ناره علقک من نتنه: حکایت همنشین صالح، مثل عطّار است که اگر از عطر خود، تو را بهره مند نسازد؛ بوی خوش آن در تو آویزد؛ و حکایت همنشین بد، مثل آهنگر است که اگر شعله آتش آن تو را نسوزاند، بوی بد آن در تو آویزد.»(۳۰)

در این زمینه:

۱- زن باید مسایل شرعی مربوط به ارتباط با نامحرم را به دقّت رعایت کند و تا می تواند با نامحرم به جز در حدّ ضرورت، تماس و گفتگو نداشته باشد.

۲- زن، بیشترین همنشینی را با همسر خود دارد. باید سعی شود مکالمات زوجین خارج از موضوعات گناه آلود باشد.

۳- متاسّفانه مجلس زنانه ای که در آن گناه نشود کم پیدا می شود. زن باید در دوران بارداری تا می تواند از ورود در گفتگوهای زنانه پرهیز کند. اگر هم به هر دلیل مجبور به این کار شد، سعی کند قلباً به گناهی مثل غیبت که دیگران مرتکب آن می شوند راضی نباشد و اگر توانست با زیرکی خود، بحث را به سمت و سویی دیگر ببرد.

۴- تلویزیون، رادیو، ماهواره، سینما و امثال آنها – حدّاقل با وضعیت فعلی – معمولاً مصداق هم نشینان بد محسوب می شوند؛ لذا بهتر است در دوران بارداری، انس با این رسانه ها به حدّاقل برسد.

۵- بسیاری از پیامک ها مصداق گفتگوی گناه آلود هستند؛ پس در دوران بارداری «اس ام اس بازی» را به حدّاقل برسانید.

۶- توصیه بنده این است که حتّی در انتخاب پزشک یا مامای معالج خود نیز به دنبال کسی باشید که صاحب ایمان و نفَس پاکی باشد.

۷- مشکلات بارداری بهانه بسیار خوبی را برای شما فراهم می کند تا از حضور در مجالس و میهمانی هایی که می دانید در آنها مجبور به معاشرت های ناخواسته هستید پرهیز کنید.

دعــــا

۱- دعا و درخواست از محضر حق تعالی از والاترین مصادیق بندگی است تا آنجا که در قرآن کریم آمده است که:« قُلْ ما یَعْبَوُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاوُکُمْ: بگو اگر دعاهای شما نبود پروردگارم به شما اعتنا نمی کرد.»(۳۱)

۲- یکی از آثار دعا به خصوص اگر با نیاز واقعی درونی، تضرّع و استمرار همراه باشد آن است که پیش آمدهای ناخوشایند آینده را تغییر می دهد:

* حضرت صادق(علیه السّلام) فرمودند:« الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا اُبْرِمَ اِبْرَاماً فَاَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَاِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَهٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَهٍ وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ اِنَّهُ لَیْسَ بَابٌ یُکْثَرُ قَرْعُهُ اِلَّا یُوشِکُ اَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ: دعا، قضای مبرم شده(حتمی) را بر می گرداند؛ پس بسیار دعا کن که دعا، کلید هر رحمت و پیروزی در هر حاجت است و آنچه که نزد خداوند عزّوجلّ است جز با دعا به دست نمی آید و هیچ دری نیست که زیاد کوبیده شود مگر آن که به روی کوبنده آن باز می شود.»(۳۲)

بنابراین همیشه برای داشتن نسلی صالح دعا کنید و از این کار هیچ گاه خسته نشوید. در این زمینه توجّه به اوقات استجابت دعا بسیار کمک کننده است. به هنگام دعا برای فرزندان فعلی و آینده خود، اصرار، جدّیت و استمرار داشته باشید؛ در عین حال که باید تسلیم امر حضرت حق «جلّ و علا» بود و نهایتاً امور را به او تفویض کرد. فراموش نکنید که در دعا برای فرزندی که در رحم مادر است علاوه بر خواسته های معنوی و روحانی، بر سلامتی جسمی او نیز تاکید کنید. دعاهای قرآنی ذیل، بهترین دعاها در این زمینه هستند و توصیه می کنیم که با آنها انس داشته باشید:

* « رَبِّ هَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ: پروردگارا؛ از نزد خودت به من نسلی پاکیزه عطا فرما؛ همانا تنها تویی که شنونده خواسته هایی.»(۳۳)

* «رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ اَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ اَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ اِماماً : پروردگار ما؛ از همسران و فرزندانمان به ما روشنی دیدگانمان را عطا فرما و ما را پیشوای پرهیزگارانت قرار ده.»(۳۴)

تذکّر مهم: بنا به تصریح روایات شریف؛ زمان تعیین قطعی جنسیت جنین، ۴ ماه پس از انعقاد نطفه است. این مساله اگر چه در ظاهر با یافته های علوم امروزی مخالفت دارد امّا به نظر بنده قطعاً درست است؛ لذا حدّاقل تا پایان ۴ ماهگی بارداری می توانید برای آن که فرزندتان دختر یا پسر باشد دعا کنید؛ اگر چه رضایت به خواست خدای متعال شیرینی دیگری دارد.

صدقه

یکی از آثار موکّد صدقه، دفع انواع بلا و شرور است:

* پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله و سلّم) فرمودند: «الصَّدَقَهُ تَسُدُّ سَبْعِینَ بَاباً مِنَ الشَّرِّ: صدقه هفتاد باب شر را مسدود می کند.»

و چه بلایی بالاتر از داشتن فرزند ناصالح و یا چه ابتلایی سخت تر از دیدن معلولیت جسمی جگرگوشه هایمان؟ بنابراین به صدقه دادن روزانه اهتمام ویژه ای داشته باشید و آن را ترک نکنید. البته بهتر آن است که اگر بتوانید با رعایت شرایط، صدقه را شخصاً به نیازمندان واقعی برسانید.(۳۵)

نــــذر

در روایات وارد شده است که امام حسن و امام حسین‏(علیهما السلام) بیمار شدند. پیامبر اکرم‏(صلی الله علیه وآله و سلّم) با مردم به عیادت آنان آمدند و به حضرت علی‏(علیه السلام) پیشنهاد کردند که برای سلامتی دو کودک عزیز خود نذر کنند که روزه بگیرند. پس از آن که حسنین ‏(علیهما السلام) بهبود یافتند، حضرت علی و حضرت فاطمه‏‏(علیهما السلام) سه روز روزه گرفتند (۳۶)

از این واقعه می توان نتیجه گرفت که ما هم می توانیم برای فرزندی که در راه داریم نذر کنیم تا انشاءالله خداوند کودکی صحیح و سالم به ما عنایت نماید. این که نذر چه باشد بر عهده خود ماست. اگر در نیت خود خالص باشیم می توانیم مطمین باشیم که خداوند کریم بهترین مصلحت را برای ما رقم خواهد زد.

عــهــد

در ابتدای بارداری یا زمانی که تصمیم به بارداری می گیرید با خداوند متعال عهد کنید که تلاش خواهید کرد که این فرزند را به سوی مسیر بندگی او رهنمون شوید و از او بخواهید که یاریگر شما باشد. چه خوب است که علاوه بر این عهد، فرزند خود را به طور خاصّ به یکی از حضرات معصومین(علیهم السّلام) بسپارید و از ایشان بخواهید که او را در پناه محبّت و حمایت خود گیرد و به سمت و سویی که صلاح می داند رهنمون کند.

******************************

پی نوشت ها:

1- «رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ اَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ اَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ اِماماً : پروردگار ما؛ از همسران و فرزندانمان به ما روشنی دیدگانمان را عطا فرما و ما را پیشوای پرهیزگارانت قرار ده.» وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ اَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ اَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ اِماماً (فرقان، 74)

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ e اَوْلَادُنَا اَکْبَادُنَا صُغَرَاوُهُمْ اُمَرَاوُنَا وَ کُبَرَاوُهُمْ اَعْدَاوُنَا فَاِنْ عَاشُوا فَتَنُونَا وَ اِنْ مَاتُوا اَحْزَنُونَا: فرزندان ما، جگرهای ما هستند؛ کوچک هایشان، امیر مایند و بزرگ هاشان،‌ دشمن ما؛ اگر زنده باشند ما را به فتنه دچار می کنند و اگر بمیرند، محزونمان می کنند. (مستدرک‏الوسایل، ج 15، ص 170)

2- اشاره به غزلی از جناب حافظ با این مطلع: «همای اوج سعادت به دام ما افتد  اگر تو را گذری بر مقام ما افتد.»

3- مشهورترین این تحقیقات، یافته های «دکتر ایموتو» ژاپنی در مورد واکنش مولکول های آب به محیط اطراف است که به فراوانی در اینترنت قابل دسترسی است.

4- عَلِیُّ بْنُ اِبْرَاهِیمَ عَنْ اَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) اِنَّ الْوَلَدَ الصَّالِحَ رَیْحَانَهٌ مِنْ رَیَاحِینِ الْجَنَّهِ (الکافی؛ ج 6؛ ص 3 )

5- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِاِسْنَادِهِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ الْاَعْوَرِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السّلام) اَنَّهُ قَالَ مَا مِنْ مَوْلُودٍ یُولَدُ اِلَّا عَلَی الْفِطْرَهِ فَاَبَوَاهُ اللَّذَانِ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِهِ وَ یُمَجِّسَانِه(وسایل‏الشیعه، ج 15، ص 125)

6- [الامالی للصدوق‏] ابْنُ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ ابْنِ اَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ اَبِی خَالِدٍ الْکَعْبِیِّ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) اَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قَالَ اَیُّمَا امْرَاَهٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ زَوْجِهَا شَیْیاً مِنْ مَوْضِعٍ اِلَی مَوْضِعٍ تُرِیدُ بِهِ صَلَاحاً نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ اِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ فَقَالَتْ اُمُّ سَلَمَهَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا ذَهَبَ الرِّجَالُ بِکُلِّ خَیْرٍ فَاَیُّ شَیْ‏ءٍ لِلنِّسَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ فَقَالَ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بَلَی اِذَا حَمَلَتِ الْمَرْاَهُ کَانَتْ بِمَنْزِلَهِ الصَّایِمِ الْقَایِمِ الْمُجَاهِدِ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاِذَا وَضَعَتْ کَانَ لَهَا مِنَ الْاَجْرِ مَا لَا تَدْرِی مَا هُوَ لِعِظَمِهِ فَاِذَا اَرْضَعَتْ کَانَ لَهَا بِکُلِّ مَصَّهٍ کَعِدْلِ عِتْقِ مُحَرَّرٍ مِنْ وُلْدِ اِسْمَاعِیلَ فَاِذَا فَرَغَتْ مِنْ رَضَاعِهِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلَی جَنْبِهَا وَ قَالَ اسْتَاْنِفِی الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَکِ(بحارالانوار، ج 101، ص 107)

7- وَ فِی رِوَایَهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَایِهِ ع عَنْ عَلِیٍّ (علیه السّلام) قَالَ ذَکَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْجِهَادَ فَقَالَتِ امْرَاَهٌ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَا لِلنِّسَاءِ مِنْ هَذَا شَیْ‏ءٌ فَقَالَ بَلَی لِلْمَرْاَهِ مَا بَیْنَ حَمْلِهَا اِلَی وَضْعِهَا اِلَی فِطَامِهَا مِنَ الْاَجْرِ کَالْمُرَابِطِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَاِنْ هَلَکَتْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ کَانَ لَهَا مِثْلُ مَنْزِلَهِ الشَّهِیدِ (من‏لایحضره‏الفقیه، ج 3، ص 561)

8-  سوره مبارکه اسراء، آیه 7

9- عِدَّهٌ مِنْ اَصْحَابِنَا عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ اَبِی جَمِیلَهَ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی مَا تَحَبَّبَ اِلَیَّ عَبْدِی بِاَحَبَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ (الکافی؛ ج 2، ص 82 )

10- منبع: کتاب « برگی از دفتر آفتاب» به نقل از پایگاه http://shiabooks.ir

11- وَ قَالَ (علیه السّلام)  قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیْهِ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ (وسایل‏الشیعه، ج 1، ص 118)

12- عِدَّهٌ مِنْ اَصْحَابِنَا عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ لَیْثِ بْنِ اَبِی سُلَیْمٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ النَّبِیُّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نَوِّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَهِ الْقُرْآنِ وَ لَا تَتَّخِذُوهَا قُبُوراً کَمَا فَعَلَتِ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی صَلَّوْا فِی الْکَنَایِسِ وَ الْبِیَعِ وَ عَطَّلُوا بُیُوتَهُمْ فَاِنَّ الْبَیْتَ اِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَهُ الْقُرْآنِ کَثُرَ خَیْرُهُ وَ اتَّسَعَ اَهْلُهُ وَ اَضَاءَ لِاَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی‏ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِاَهْلِ الدُّنْیَا (الکافی؛ ج2؛ ص610 )

13- مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْاَمَالِی بِاِسْنَادِهِ عَنْ اَنَسٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم)  یَا اَنَسُ اَکْثِرْ مِنَ الطَّهُورِ یَزِیدُ اللَّهُ فِی عُمُرِکَ وَ اِنِ اسْتَطَعْتَ اَنْ تَکُونَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَی طَهَارَهٍ فَافْعَلْ فَاِنَّکَ تَکُونُ اِذَا مِتَّ عَلَی طَهَارَهٍ مِتَّ شَهِیداً  (وسایل‏الشیعه؛ ج 1؛ ص 383)

14- وَ رُوِیَ فِی خَبَرٍ آخَرَ اَنَّ الْوُضُوءَ عَلَی الْوُضُوءِ نُورٌ عَلَی نُورٍ وَ مَنْ جَدَّدَ وُضُوءَهُ مِنْ غَیْرِ حَدَثٍ آخَرَ جَدَّدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ تَوْبَتَهُ مِنْ غَیْرِ اسْتِغْفَارٍ (من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 41 )

15- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِاِسْنَادِهِ عَنْ اَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ فِی وَصِیَّهِ النَّبِیِّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) لِعَلِیٍّ (علیه السّلام) قَالَ یَا عَلِیُّ اِذَا حَمَلَتِ امْرَاَتُکَ فَلَا تُجَامِعْهَا اِلَّا وَ اَنْتَ عَلَی وُضُوءٍ فَاِنَّهُ اِنْ قُضِیَ بَیْنَکُمَا وَلَدٌ یَکُونُ اَعْمَی الْقَلْبِ بَخِیلَ الْیَدِ (من‏لایحضره‏الفقیه؛ ج 3؛ ص 553)

16-) قَالَ الصَّادِقُ (علیه السّلام) مَنْ تَطَهَّرَ ثُمَّ اَوَی اِلَی فِرَاشِهِ بَاتَ وَ فِرَاشُهُ کَمَسْجِدِهِ فَاِنْ ذَکَرَ اَنَّهُ عَلَی غَیْرِ وُضُوءٍ فَلْیَتَیَمَّمْ مِنْ دِثَارِهِ کَایِناً مَا کَانَ فَاِنْ فَعَلَ ذَلِکَ لَمْ یَزَلْ فِی الصَّلَاهِ وَ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ (بحارالانوار؛ ج 73 ؛ ص 182)

17- نفس المهموم، شیخ عباس قمی، قم، مکتبه بصیرتی، ص 245

18- شرح مثنوی، علامه جعفری، ج1، ص 719 به نقل از  www.al-shia.org

19- روْضَهُ الْوَاعِظِینَ، وَ الْمَکَارِمُ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مَنْ اَکَلَ الْحَلَالَ قَامَ عَلَی رَاْسِهِ مَلَکٌ یَسْتَغْفِرُ لَهُ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ اَکْلِهِ وَ قَالَ اِذَا وَقَعَتِ اللُّقْمَهُ مِنْ حَرَامٍ فِی جَوْفِ الْعَبْدِ لَعَنَهُ کُلُّ مَلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْاَرْضِ وَ مَا دَامَتِ اللُّقْمَهُ فِی جَوْفِهِ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ اِلَیْهِ وَ مَنْ اَکَلَ اللُّقْمَهَ مِنَ الْحَرَامِ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ فَاِنْ تَابَ تَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ اِنْ مَاتَ فَالنَّارُ اَوْلَی بِهِ (بحارالانوار، ج 63، ص 314)

20- الْفِرْدَوْسُ، عَنِ النَّبِیِّ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قَالَ مَنْ اَکَلَ لُقْمَهَ حَرَامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلَاهٌ اَرْبَعِینَ لَیْلَهً وَ لَمْ تُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَهٌ اَرْبَعِینَ صَبَاحاً وَ کُلُّ لَحْمٍ یُنْبِتُهُ الْحَرَامُ فَالنَّارُ اَوْلَی‏ بِهِ وَ اِنَّ اللُّقْمَهَ الْوَاحِدَهَ تُنْبِتُ اللَّحْمَ (بحارالانوار، ج 63، ص 314)

21- به نقل ازwww.hawzah.net

22- اَحْمَدُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَهَ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ(علیه السّلام)‏ قَالَ کَسْبُ الْحَرَامِ یَبِینُ فِی الذُّرِّیَّهِ (الکافی، ج 5، ص 124)

23- سوره مبارکه اسراء؛ آیات63 و64

24- [تفسیر العیاشی‏] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ اَبِی جَعْفَرٍ (علیه السّلام) قَالَ سَاَلْتُهُ عَنْ شِرْکِ الشَّیْطَانِ قَوْلِهِ وَ شارِکْهُمْ فِی الْاَمْوالِ وَ الْاَوْلادِ  قَالَ مَا کَانَ مِنْ مَالٍ حَرَامٍ فَهُوَ شِرْکُ الشَّیْطَانِ قَالَ وَ یَکُونُ مَعَ الرَّجُلِ حِینَ یُجَامِعُ فَیَکُونُ الْوَلَدُ مِنْ نُطْفَتِهِ وَ نُطْفَهِ الرَّجُلِ اِذَا کَانَ حَرَاماً (بحارالانوار؛ ج101؛ ص136)

25- قال الصادق (علیه السلام): من لم یبال ما قال و لا ما قیل فیه فهو شرک شیطان و من لم یبال ان یراه الناس مسییا فهو شرک شیطان و من اغتاب اخاه المومن من غیر تره بینهما فهو شرک شیطان، و من شغف بمحبه الحرام و شهوه الزنا فهو شرک شیطان.(تفسیر نور الثقلین، ج3، ص183)

26- خزینه الجواهر، ص 430، موعظه در تاثیر اغذیه از حدیث حلیت و حرمت در انسان؛ به نقل از  www.al-shia.org

27- معراج السعاده، انتشارات مطبوعاتی حسینی، ص 313، چاپ 1375؛ به نقل از  www.al-shia.org

28- تربیت فرزند از نظر اسلام، انتشارات ام ابیها، سال 78، صص 43 و 50 به نقل از  www.al-shia.org

29-  www.gharaati.ir

30- و قال (صلّی الله علیه و آله و سلّم) مثل الجلیس الصالح مثل الداری ان لم تجد عطره علقک ریحه و مثل جلیس السوء مثل صاحب الکیر ان لم یحرقک شرار ناره علقک من نتنه (جامع‏الاخبار؛ ص183)

31- سوره مبارکه فرقان، 77

32- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ اَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) یَقُولُ الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا اُبْرِمَ اِبْرَاماً فَاَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَاِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَهٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَهٍ وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ اِنَّهُ لَیْسَ بَابٌ یُکْثَرُ قَرْعُهُ اِلَّا یُوشِکُ اَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.(الکافی؛ ج2؛ ص470)

33- هُنالِکَ دَعا زَکَرِیَّا رَبَّهُ قالَ رَبِّ هَبْ لی‏ مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهً اِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ (سوره مبارکه آل عمران، آیه 38)

34- وَ الَّذینَ یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ اَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّهَ اَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ اِماماً (سوره مبارکه فرقان، آیه 74)

35- دَعَوَاتُ الرَّاوَنْدِیِّ، قَالَ النَّبِیُّ ‏(صلی الله علیه وآله و سلّم)  الصَّدَقَهُ تَسُدُّ سَبْعِینَ بَاباً مِنَ الشَّرِّ (بحارالانوار، ج 93، ص 132)

36-  www.gharaati.ir