Please make sure the local NETWORK SERVICE user (ASPNET user in Windows XP) has full permission on UltimateSearchInclude\Index and UltimateSearchInclude\Log directories under your web application, and then check the UltimateSearch.event.log file under the Log directory.

کبوترخانه: جایگزینی ساده برایِ کودهای شیمیایی

سلام و خسته نباشید من غیر از مواد غذایی به قرص ژلوفن و ناپروکسن حساسیت دارم آیا میشه این قرص هارو به واکسن خانگی اضافه کرد و اگر میشود به چه مقدار باید اضافه کنم؟؟؟ و یک سوال دیگه داشتم اینکه دقیقا چقدر باید آب جوش به محلول اضافه کرد؟؟؟


علی

سلام و وقت بخیر من قصد انجام حجامت آلرژی دارم و در یکی از شهرستان های استان کرمانشاه هستم جایی رو پیدا نمیکنم که حجامت آلرژی انجام بدن خواستم بدونم میشه پیش کسی که حجامت عادی انجام میده برم و همین مراحل حجامت آلرژی رو بگم که برام انجام بده و اگر نمیشه جایی رو معرفی میکنین که برم حجامت رو انجام بدم لطفاً راهنمایی کنید ممنون
علی

سلام. ببخشید من 52 روز هست زایمان طبیعی داشتم و مشکلی هم الحمدلله در شیردهی نداشتم. اطرافیانم میگن به نوزاد شیرخشک بدم تا بدن خودم ضعیف نشه. دچار سردرگمی شدم.میشه هم شیر داد و هم در اینده دچار ضعف نشم؟ بچه اول هست و 30 سالمه
شهریار

سلام. دخترم ۷ ماهشه. هم الرژی تنفسی داره هم الرژی به بعضی مواد غذایی. همیشه هم بدنش کهیر داره و کم و زیاد میشه. واسه بچه توی این سن هم میشه حجامت الرژی انجام داد یا همون حجامت ساده کافیه. لطفا راهنمایی کنین
مریم

سلام علیکم پیام به دست بنده نرسیده ( نمیدانم به چه علت) ولی محبت بفرمایید پاسخ را مجدد برایم ارسال بفرستید..
محمدجواد

سلام واحترام دکتربزرگواربه تازگی متوجه شدم باردارم الحمدلله اما موهایم وپوستم چرب میشودو سرهمراه شوره وخارش قبلااز شامپوهای قوی استفاده میکردم خوب بودم الان نمیتونم چی جایگزین کنم البته من امپول رقیق کننده خون هم میزنم،التماس دعا ازشمابزرگوار🙏
زینب

سلام و عرض ادب برای کبد چرب چه روزی مناسب حجامت است و از کدام ناحیه بدن؟
مجید

سلام و درود من دانشجو هستم و میخام مطالب یکی از مقالتتون رو pdf کنم و تو کلاس ارائه بدم از نظر شرعی شما مخالف نیستید؟
محمد رجبیان

سلام و ادب شش ماهی هست گاهی سوزش درسمت چپ قفسه سینه نزدیک به زیر بغل دارم .پس از مدتی کار مداوم منزل احساس سنگینی در ناحیه سمت چپ قفسه سینه و چپ پشت کتف دارم این چند ماه تجت فشار عصبی بوده ام.حالت رفلاکس معده هم گاهی دارم.چه درمانی پیشنهاد میفرمایید؟
بامداد

سلام علیکم بزرگوار در دو پیام ارسال شده قبلی سوالی مطرح کردم که هنوز منتظر پاسخ شما هستم احساس میکنم که رغبتی برای پاسخ نداشتید و یا به دلیل مشغله کاری وقت جواب دادن ندارید بحرحال اگر تمایلی ندارید که پاسخگوی پیام های بنده باشید به من اطلاع بدهید تا مُصَدّع اوقات شریفتان نشوم و بنده انتظار نکشم سپاسگزارم
محمدجواد
کد : 33623
تاریخ انتشار : ۲۳ تير ۱۳۹۸
خبرها و نظرها
Share Email
کبوترخانه: جایگزینی ساده برایِ کودهای شیمیایی

 

 

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم 

و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين  و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين

 

 

 

 

کبوترخانه: جایگزینی ساده برایِ کودهای شیمیایی

 

 

 

 

کبوترخانه‌ راه‌کاری ساده‌، ارزان، مؤثر و کم‌عارضه است که نیاکانِ ما به کمکِ آن کشاورزیِ بومیِ ایران را رونق بخشیدند و هزاران سال ادامه دادند. در این نوشتهٔ کوتاه با این راهِ حلِ هوشمندانه و زیبا آشنا می‌شویم. نوشتهٔ اصلی را که با اندکی اصلاحات ترجمه شده می‌توانید این‌جا مطالعه کنید.

 

 

در طول تاریخ، جوامعِ مختلف برای تأمینِ نیتروژن و فسفرِ تثبیت شده—یعنی به صورتِ قابلِ استفاده توسطِ گیاهان—موردِ نیازِ مزارع‌شان به روش‌هایِ خلاقانه‌ای دست یافته‌اند. نیتروژن و فسفرِ تثبیت‌شده دو مادهٔ کلیدی برایِ رشدِ گیاهان هستند و افزودنِ آن‌ها به عنوانِ کودْ بهره‌وریِ کشاورزی را افزایش می‌دهد. تناوبِ زراعی[۱]Crop rotationتناوب زراعی، چرخش کشت، کشت تناوبی یا چرخش کشت" class="glossaryLink " target="_blank">‌ یکی از این روش‌هاست که بر اساسِ آن گیاهانِ مصرف کنندهٔ نیتروژن[۲]  و گیاهانِ تثبیت کنندهٔ نیتروژن[۳]—گیاهانی که می‌توانند نیتروژنِ معدنیِ‌ موجود در جو را دریافت کنند و آن‌را به صورتِ نیتروژنِ آلی در خاک تثبیت کنند—به صورتِ متناوب در یک مزرعه کشت می‌شوند. مزرعه‌داران در نقاطِ مختلفِ جهان ماکیان، اردک یا غاز پرورش می‌دهند و فضولات یا چلغوزِ[۴] تازهٔ آن‌ها را به عنوانِ کود به کار می‌گیرند. روشِ دیگر استفاده از کودِ گاوی است؛ اگر چه این نوع کود معمولاً از نظرِ فسفر چندان غنی نیست. این روش‌ها البته به مراتب از به کار بردنِ کودهایِ شیمیاییِ نفت‌محور بسیارکارْبَرتر[۵]Labor intensiveبسیارکارْبَر، کارگَرا، کارطلب" class="glossaryLink " target="_blank"> هستند، اما این حسن را دارند که خاک را تقویت می‌کنند، انتشارِ گازهایِ گلخانه‌ای را محدود می‌کنند و در نهایت منجر به کاهشِ هدررفتِ موادِ مغذیِ خاک از طریقِ روان‌آب‌ها[۶] و پخش شدنِ آن‌ها در رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها می‌شوند.

 

 

کبوترخانه‌ٔ ایرانی : که به آن برج‌‌ِ کبوتر، کفترخان، وَردِه یا برجِ حَمام نیز می‌گویند—یکی از این راه‌کارهای زیبا برایِ تأمینِ نیتروژن و فسفرِ موردِ نیاز در مزارع است. کبوترخانه به واقع کاخی است که برایِ اقامتِ هزاران هزار کبوترِ وحشی ساخته شده و به صورتِ استراتژیک در میانِ مزارع قرار گرفته است. سالی چندبار، فضولاتِ جمع شده در کبوترخانه با بیل جمع می‌شود و به مزارعِ نزدیک فروخته می‌شود. اغلبِ این کبوترخانه‌ها امروز در وضعیتِ نامناسبی به سر می‌برند، با این‌حال برخی از آن‌ها که قدمت‌شان به پانصد—یا هزار سال—پیش می‌رسد هنوز سرپا هستند. کبوترخانه‌ها نقشی کلیدی در تولیدِ صیفی‌جات، محصولاتِ جالیزی، گندم‌ و رونقِ باغستان‌های مشهور ایران داشتند.

 

 

اصولِ طراحیِ کبوترخانه ساده است. شکلِ اصلیِ آن به صورتِ مخروطی است که با خشت‌هایِ گلی ساخته شده و در مرکزِ آن استوانهٔ بزرگی وجود دارد که توسطِ چندین ستونِ کوچک‌ترِ آجری محاط شده است. هدفِ این نوع طراحی بیشینه‌سازی سطحِ داخلیِ دیوارهاست به گونه‌ای که برخی کبوترخانه‌ها می‌توانند ده هزار—یا بیشتر—کبوتر در خود جای دهند. در داخلِ کبوترخانه، آجرها به صورتِ دندانه‌دار نصب ‌شده‌اند تا سکو و فضاهایی برای لانه‌سازی کبوترها ایجاد شود. در بالاترین قسمتِ برجِ کبوترخانه، سوراخ‌هایِ متعددی برای ورود و خروجِ کبوترها تعبیه شده است. محلِ استقرارِ این سوراخ‌ها و شکلِ آن‌ها به گونه‌ای است که مارها و سایر مهاجمان زمینی به آن‌ها دسترسی ندارند و پرندگانِ شکاری نیز نمی‌توانند از آن عبور کنند. ورودِ مار به کبوترخانه—اگر علی‌رغمِ این تمهیدها رخ دهد—تجربهٔ ترسناکی برایِ کبوترهاست که رعشه‌هایِ ناشی از آشفتگیِ هزاران کبوتر می‌تواند منجر به ترک خوردنِ دیوارهای کبوترخانه شود.

 

 

استوانهٔ مرکزی دارایِ پلکانِ دسترسی است و بیشترِ برج‌ها دارایِ چند درب هستند که کشاورزان از طریقِ آن‌ها به کبوترها سر می‌زنند و فضولاتِ جمع شده را خارج می‌کنند. در برخی موارد، آب و دانهٔ کبوترها نیز تأمین می‌شود و کبوترخانه به مهمان‌سرایی واقعی بدل می‌گردد. در مواردِ دیگر، آب و دانه به کبوترها داده نمی‌شود و در عوض آن‌ها از محصولاتِ کشاورزیِ تولید شده در منطقه تغذیه می‌کنند. رابطهٔ بینِ کشاورزان و کبوترها، حقیقتاً نوعی اقتصادِ شراکتی[۷] است!

 

 

کبوترخانه‌ها نمونه‌هایِ خوبی از معماریِ بومی-خانگی[۸] هستند. هر کدام از این ساختمان‌ها دارای شکل و مشخصاتِ منحصر به فرد هستند، اما هیچ معمارِ معینی آن‌ها را نساخته است. کبوترخانه‌ها محصولِ همکاریِ خانوادگی و موروثی هستند و هر نسل مسئولیت نگهداری و تعمیرِ آن‌‌ها را از نسل‌های پیش از خود تحویل گرفته و به نسل‌های بعد از خود واگذار کرده است.

 

 

طراحیِ کبوترخانه‌ها همگن نیست و در مناطقِ مختلف متفاوت است. یکی از خصوصیت‌هایِ ویژهٔ کبوترخانه‌هایِ ایرانی طاقچه‌هایِ آجریِ داخلیِ آن‌هاست. آن‌ها دارایِ الگویی تکرار شونده و خاص هستند که تأثیرشان شبیهِ یک کندوی زنبورِ عسل است: در آن کل از مجموعِ اجزأ بیشتر است. علاوه بر این، این طراحی بسیار مبتکرانه است، چرا که اجازه می‌دهد تعدادِ لانه‌های داخلِ کبوترخانه بیشینه باشد. در نمایِ بیرونیِ کبوترخانه‌ها معمولاً از نوارهایِ گچی استفاده می‌شود. اما این نوارها صرفاً تزئینی نیستند، بلکه کارکردِ مهمی نیز دارند: برخلافِ قسمت‌هایِ آجری، مارها نمی‌توانند از این قسمت‌هایِ صاف که اصطکاکِ کمی ایجاد می‌کنند صعود کنند.

 

 

برای قرن‌های متمادی، کبوترها نقشِ مهمی در نظامِ اقتصادی و سیاسیِ ایران بازی کردند. سابقهٔ کشاورزی در ایران به حدودِ ده هزار سال می‌رسد و طبیعی است که این سنتِ دیرین بر پایاییِ بهره‌وری تمرکز کرده و از روش‌هایِ پرسود ولی ناپایا پرهیز کرده باشد. نقشِ کبوترخانه‌ها در اقتصادِ کشاورزیِ ایران از آن‌رو کلیدی بود که می‌توانست نیتروژنِ موردِ نیازِ جالیزها، صیفی‌جات و سایرِ محصولاتِ کشاورزی را تأمین کند؛ محصولاتی که از مهم‌ترین عناصرِ تشکیل دهندهٔ سفرهٔ ایرانی هستند. نقشِ کبوترخانه‌ها آن‌چنان پررنگ بود که حاکمان گاه برای آن‌ها مالیات وضع می‌کردند که معادلِ مالیاتِ نمک یا سوخت‌هایِ فسیلی در برخی جوامعِ معاصر است.

 

 

علاوه بر این، کبوترها نقشی مهم در فرهنگِ ایرانی بازی می‌کردند. این نقش به حدی بارز بود که مارکوپولو و سایرِ جهان‌گردانِ اروپایی که بعد از او به ایران آمدند در سفرنامه‌هایشان به آن اشاره کردند. علاوه بر کاربردشان در کشاورزی، فضولاتِ کبوترها در تولیدِ باروت نیز کاربرد داشت. باروت—که در چین اختراع شده بود—مدت‌ها قبل از رایج شدن مواد منفجره در اروپا، در ایران به کار برده می‌شد.

 

 

اغلبِ کبوترخانه‌هایی که هنوز سرپا هستند را می‌توان در نواحیِ اطرافِ اصفهان مشاهده کرد که از مناطق پر جمعیتِ ایران محسوب می‌شود؛ با این‌حال وضعیتِ آن‌ها چندان خوب نیست و رو به ویرانی هستند. کبوترخانه‌ها در مناطقِ شرقیِ ترکیه نیز مشاهده می‌شوند، اما طراحی‌شان با نمونه‌های‌ِ ایرانی کاملاً متفاوت است. از دور به کلبه‌هایی کوچک می‌مانند که در سرازیریِ تپه‌ها ساخته شده‌اند؛ اما در واقع ورودی‌هایِ غارهایی بزرگ هستند که درونِ بسترِ آهکی تپه حفاری شده‌اند و فضای وسیعی را برای لانه‌سازیِ کبوتران فراهم می‌کنند. روستاییان برای تسهیلِ لانه‌سازیِ کبوترها در داخلِ غارها سبدهایی آویزان می‌کنند. از این نوع کبوترخانه‌ها هنوز هم در ترکیه استفاده می‌شود، اما آن‌ها نیز، همچون نمونه‌هایِ ایرانی‌‌شان، روز‌به‌روز ویران‌تر می‌شوند.

 

 

ایران تقریباً تا دههٔ ۱۹۶۰ میلادی از لحاظِ تولیدِ غذا خودکفا بود. اما افزایشِ استفاده از کودهایِ شیمیایی عملاً منجر به کاهشِ بهره‌وریِ غذا شد؛ چرا که به تدریج خاکِ نازکِ سطحی را سوزاندند. [فرایندهایِ مربوط به شیمی و زیست خاک متکثر و پیچیده هستند. در این‌جا مؤلف احتمالاً به این نکته اشاره می‌کند که استفادهٔ زیاد از کودهایِ نیتروژنه می‌تواند سرعت تجزیهٔ موادِ آلیِ خاک—که پیش از این به خاطرِ کمبودِ نیتروژن به آهستگی انجام می‌شد—را افزایش دهد و به فقیر شدنِ خاک منجر گردد. م.] مشکلِ کمبودِ آب در بسیاری از مناطقِ ایران—از جمله اصفهان—پررنگ‌تر می‌شود و کشاورزیِ زودبازده آن‌چه باقی مانده را نیز به سرعت می‌بلعد.

 

 

این تلاقیِ نامیمونِ مشکلات نشانهٔ این است که باید سراغِ راه‌کارهای دیگری رفت و به تدریج از کشاورزیِ زودبازده و پرعارضه دست کشید. اگر چه کاربردِ کبوترخانه‌ها به شدت کاهش یافته است، اما آن‌ها نسبت به برخی گزینه‌هایِ پایین‌فنانهٔ[۹]Low Techپایین‌فنانه، پایین‌فَن، فن‌آوری پایین‌سطح، لوتِک" class="glossaryLink " target="_blank"> دیگری که امروزه نیزرایج هستند برتری‌هایی دارند. مثلاً کشاورزانِ اُرگانیکْ از فضولاتِ ماکیان به عنوانِ کود استفاده می‌کنند؛ یا در برخی مناطقِ آسیا کشاورزانْ گله‌هایِ اردک‌ِ دوندهٔ هندی[۱۰] را مزرعه رها می‌کنند تا آفت‌ها را بخورند و فضولاتشان را به عنوانِ کود در مزرعه بپراکنند.

 

 

کبوترهای وحشی، برخلافِ ماکیان و اردک‌ها، به مراقبتِ بسیار اندکی احتیاج دارند. کافی است آب و سرپناه در اختیارشان قرار دهید و آن‌ها خود به خود می‌آیند. کبوترخانه ساکن است و نیازی به گله‌داری ندارد. مانندِ مرغ‌ها، می‌شود از کبوترها یا تخم‌هایشان تغذیه کرد. اگرچه دهقانانِ ایرانی چندان رغبتی به خوردنِ کبوترها نداشتند، که تا حدی به جایگاهِ مهمِ کبوترها در فرهنگِ اسلامی مربوط می‌شود. اما مهم‌ترین مزیتِ کبوترخانه‌ها سادگی و استحکامِ آن‌هاست. آن‌ها به شدت پایین‌فنانه هستند: نه چرخی در کار است و نه به برق و تراکتور نیاز است؛ اصلِ ماجرا در آجر و بیل خلاصه می‌شود و تعمیراتی که هر چند دهه یا قرن یک‌بار لازم می‌شوند.

 

درست است که در حالِ حاضر کبوترخانه‌ها در وضعیتِ اسف‌باری قرار دارند، اما آن‌ها نشان دهندهٔ ماندگاری و اهمیتِ راه‌حل‌هایِ پایین‌فنانه هستند. آن‌ها به ما یادآوری می‌کنند که راهِ خروج از بحرانِ کنونی استفاده از روش‌هایِ ساده و امتحان‌پس‌داده است. عجیب نیست که منطقه‌ای که زادگاهِ کشاورزی است[آ]، به تدریج به روش‌هایِ مبتکرانه و پایایِ کشاورزی نیز دست یافت که هزاران سال کار کردند. کبوترخانه‌ها یکی از این ابتکارها هستند که کشاورزانِ ایرانی را قادر ساختند که انواعِ محصولاتِ کشاورزی را در مناطقی که پیش از آن خشک بودند یا خاکِ نازک و نامناسبی داشتند بکارند.

 

هدف ما در مجلهٔ یوتوپیا افزایش دانایی عمومی دربارهٔ مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی است. مطالب مجله با عشق انتخاب، ترجمه و منتشر می‌شوند. بهترین و تنها دلگرمی برای ما این است: مطالب ما را بخوانید، درباره‌شان فکر کنید، با ما حرف بزنید! توجه داشته باشید که انتشار مطالب در یوتوپیا به معنای تأییدِ بی‌قید‌ و شرطِ محتوای آن‌ها و یا حمایت از سوابق اجتماعی-سیاسی-فکری به‌وجودآورندگان‌شان نیست.



  1. crop rotation ↩

  2. nitrogen-exhausting ↩

  3. nitrogen-fixing ↩

  4. guano ↩

  5. labor intensive ↩

  6. run-off ↩

  7. sharing economy ↩

  8. vernacular architecture ↩

  9. low-tech ↩

  10. Indian runner duck ↩


  1. آ) اشاره به منطقهٔ جنوبِ غربیِ آسیا، به ویژهٔ هلالِ حاصل‌الخیز در بین‌النهرین و بخش‌هایی از ایران. م. ↩

منبع :

مجلهٔ یوتوپیا



نظرات
نظر خود را ثبت کنید

کاربر گرامی؛ سلامٌ علیکم

 

لطفا پیش از ثبت نظر خود توجه داشته باشید:


تجویز دارو و پیچیدن نسخه برای بیماری و مشکلات شخصی و موردی، نیاز به شرح حال کامل و معاینه بالینی دارد که طبیعتاً از طریق ارتباط مجازی، قابل حصول نیست.

 

 

لذا خواهشمندیم از تقاضای نسخه و دارو برای بیماری های موردی، اجـتناب فرمایید.

 

سایر نکات:


❶از اعلام نشانی و تلفن درمانگاه معذوریم. درصورت تمایل از طریق پایگاه «طبیب شهر»، پزشک مورد نظر خود را جستجو کنید.

ابتدا مقالات مربوطه را مطالعه کنید و پس از اطمینان از نبود اطّلاعات مورد نظرتان، نسبت به طرح سؤال اقدام کنید. از پاسخگویی به سؤالاتی که در متن مقاله پاسخ داده شده اند معذوریم.

❸از طرح سؤال هایی که نیاز به پاسخ های خصوصی و ارسال به پست الکترونیک دارد خودداری فرمایید.

❹پاسخگویی به سؤالاتِ کلّی و نیازمند پاسخ های مفصّل در توان پایگاه نیست.

❺نشانی پست الکترونیک شما در نزد پایگاه طبّ شیعه محفوظ است.

❻هرنظر را تنها یک بار ارسال کنید و از تکرار ارسال نظرات خودداری کنید.

❼حتّی المقدور از ارسال نظرات به صورت «فینگیلیش» خودداری کنید.

❽پاسخ هاي ارائه شده، كلّي و عمومي هستند و پاسخ دقيق و تخصّصي، تنها با ويزيت بيمار امكانپذير است

 

 

با سپاس و امتنان        

دکتر وحید علیان نژادی

نام :  
ایمیل :
* نظر شما
 

آخرین مقالات

داروی گیاهی کرونای مدبر غدیر[12259بازدید]
ارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل[14948بازدید]
اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه حسن زاده آملی (مقاله انتخابی)[29410بازدید]
انتفاع مؤمنین از توسل به روایات طبی ائمه (علیهم‌السّلام) (مقاله انتخابی)[20392بازدید]
مرض عقوبت(مقاله انتخابی)[19633بازدید]
غذا درمانی از دیدگاه قرآن و علم(مقاله انتخابی)[35124بازدید]
نظام بهداشت و سلامت در اسلام(مقاله انتخابی)[46096بازدید]
بهداشت روانی اعتقادی در اجتماع(مقاله انتخابی)[17212بازدید]
بررسي ناهمخوانی آيات طبّي با علوم پزشكي(مقاله انتخابی)[23068بازدید]
قرآن و بهداشت روان(مقاله انتخابی)[63514بازدید]
فطانت و هوشمندی با پرخوری جمع نمی شود!(مقاله انتخابی)[25192بازدید]
چند نکته ساده در مورد از شیر گرفتن کودک[535647بازدید]
زردی نوزادان[493637بازدید]
ارتباط عطر و اسباب بازی با چاقی کودکان (مقاله انتخابی)[11359بازدید]
علم، سنّت، مدرنیته(مقاله انتخابی)[11529بازدید]
پزشکی نوین و تردید های پیش رو(مقاله انتخابی)[11204بازدید]
آشنایی با ابعاد آشکار و پنهان ترویج همجنس بازی در جهان(مقاله انتخابی)[16081بازدید]
توصیه های طبی از مرحوم آقا فخر تهرانی [50762بازدید]
نقد طب مدرن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی(مقاله انتخابی)[17672بازدید]
وقتی پیامبران غرب دروغ می گویند (تبارشناسی علوم جدید)(مقاله انتخابی)[15144بازدید]

از میان مقالات

ما در میانه یک انفجار فرهنگی به سر می بریم که با «شکیل شدن» بدن پیوند دارد (مقاله انتخابی)
چه مقدار از غذای شما پرتو دهی شده است؟(مقاله انتخابی)
«با لبخند کارکردن» چگونه به زنان آسیب می‌رساند؟ (مقاله انتخابی)
ساده‌زیستی نه‌فقط زیبا بلکه ضروری است (مقاله انتخابی)
بیماری دیابت و نقش صنعت هله هوله در گسترش آن (مقاله انتخابی)
بهداشت جنسی کودک
درسنامه مزاج شناسی- مقاله هفتم: راه کارهای عملی و کاربردی مزاج شناسی- آزمون های مزاج شناسی
شلوار جین عقیم می کند !؟(مقاله انتخابی)
برای خواهرم
"یادداشت ویژه"؛ بیایید کمی غیر بهداشتی زندگی کنیم!
میکروتراشه‌های ضد بارداری؛ جدیدترین روش کنترل جمعیت (مقاله انتخابی)
استفاده از علف کش ها و آفت کش ها در سراسر دنیا باید ممنوع گردد (مقاله انتخابی)
بیوتروریسم؛ یک جنگ نابرابر (مقاله انتخابی)
تدابیر فصل بهار
کرونا، مردن از ترس مرگ!!
مَـــرهَـــم؛ توصیه‌هایی از طبّ سنّتی ایران به راهیان سفر اربعین (ویراست سوّم)
کاربران موبایل دقت کنید!
استعمار نوین در سایه آموزش زبان انگلیسی (مقاله انتخابی)
خواص تاثیرگذاری قارچ گانودرما تا چه حد واقعیت دارد؟ (مقاله انتخابی)
جایگاه ضوابط شرعی مرتبط با آموزش، پژوهش و درمان در طب سنتی ایران (مقاله انتخابی)