بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين
پاسخ روانشناسان به این ۱۳ پرسش چیست؟ ❗️
روانشناسی و گرایش‌های آن، امروزه یکی از پرطرفدارترین رشته‌های علوم انسانی در کشور هستند. گرایش‌های متعدد این علم در مراکز علمی و آموزشی، از دانشگاه‌ها و مراکز حوزوی بنیاد تا رسانه‌های جمعی، مجلات، شبکه‌های اجتماعی و غیره در گسترهٔ پژوهشی و ترویجی انتشار می‌یابند. عموم خانواده‌های چه متدین و چه غیر متدین در غالب مسائل مهم زندگی از ازدواج تا طلاق، تربیت فرزند تا شیوه تعامل با کهن سالان، از وسواس و استرس تا بی خوابی و افسردگی برای مشاوره به روانشناسان فراخوانده می‌شوند پس از همه روان شناسان سخت کوش سؤال میکنم:
🔻۱- دین اسلام به همراه توصیه‌های اخلاقی، فقهی و عرفانی به معرفی الگوهای عملی و کامل خود می‌پردازد. به صورت واضح می‌خواهیم بدانیم که انسان طراز یا اسوهٔ روانشناسان چه کسانی هستند. به عبارت ساده‌تر روانشناسان عزیزمان می‌خواهند شخصیت ما را شبیه به چه کسی بسازند؟ واتسون، فروید، اسکینر، ژان پیاژه یا …؟
🔻۲- مکاتب روانشناسی، دین را یک پدیدهٔ اجتماعی ساخته دست بشر می‌دانند یا برای آن جایگاه آسمانی قائل اند؟
🔻۳- با توجه به این که علوم رفتاری، ظنّی هستند و قرآن مجید در آیه «إِنَّ الظَّنَّ لاَ یغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیئاً» مسلمانان را از تبعیت ظنون نهی می‌کند، التزام به این آموزه‌های کاربردی چه حجتی برای یک فرد مذهبی خواهند داشت؟
🔻۴- اگر واقعیت را آنچه که هست و حقیقت را آنچه که باید باشد بدانیم، آنگاه سؤالی که مطرح میشود این است که در نسبت حق و باطل که مهمترین دغدغه دینی را تشکیل می‌دهد، نسبت روانشناسی و گرایش‌های آن با حق و حقیقت چیست؟ و اساساً روانشناسی که در غالب موارد، به دنبال کشف رابطه بین متغیرها است، توانایی اظهار نظر دربارهٔ حق و حقیقت را دارد؟
🔻۵- مبنای انسان‌شناسی مکاتب مطرح روانشناسی، همچون شناخت گرایی، رفتار گرایی و انسان گرایی که در دانشکده‌های روانشناسی کشورمان تدریس میشود، بر بنیان داروینیسم بنا شده‌است یا کریشینیسم؟
🔻۶- در روش تحقیق علمی، گزاره‌هایی علمی خوانده می‌شوند که تکرار پذیر، مشاهده پذیر و آزمون پذیر باشند. سؤالی که مطرح میشود این است که آیا همه یا حتی بخشی از گزاره‌های روانشناسی که در کتاب‌های درسی دانشگاه تدریس میشود، توسط دانشجو یا حتی اساتید ایشان مشاهده، تکرار یا آزموده شده‌است؟ یا ایشان این گزاره‌ها را به عنوان نقل قول تاریخی آموخته و به آن‌ها اعتقاد خدشه ناپذیر پیدا کرده‌اند؟
🔻۷- آیا مراد از «روان» همان «روح» است؟ اگر پاسخ منفی است که باید پرسید اساساً روانشناسان مطرح همچون فروید، ژان پیاژه و دیگران اعتقادی به حقیقت روح به عنوان اشرف مخلوقات دارند؟
🔻۸- آیا اصطلاح «ذهن» که به کرّات در روانشناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد، وجود عینی دارد یا خیالی؟ به عبارت دقیق تر بخشی از جسم است یا کارکردی از کارکردهای روح؟ در صورت جسمانی بودن، دقیقاً محدوده فیزیکی آن کجاست؟ و اگر کارکردی از کارکرد روح است، چه معانی مترادفی در لغتنامه فارسی برای آن می‌توان یافت؟
🔻۹- با توجه به تناقضات فراوان در بین مکاتب روانشناسی و اذعان به این نکته که روانشناسی همچون سایر علوم انسانی، علمی فرهنگی محسوب میشود و به کار بستن آن در جوامع مختلف، نتایج متنوع در پی خواهد داشت، چگونه یک دانشجوی کارشناسی می‌تواند از تلفیق این تناقضات و تفاوت‌ها به راهکار واحد رسیده و درمانگر موفقی برای یک مُراجع ایرانی باشد.
🔻۱۰- آیا روانشناسان عزیز کشورمان به عنوان یک درمانگر، در مشکلات روزافزون دنیای معاصر، مشکلات شخصی، خانوادگی و اجتماعی کمتری دارند؟ و به عبارت صریح تر، طلاق، افسردگی، اعتماد به نفس و کج روی‌های اجتماعی به صورت معنا داری در بین آن‌ها در مقایسه با توده مردم متفاوت است. به عبارت دیگر معلومات ایشان شمشیر بذم است یا رزم؟
🔻۱۱- موضع‌گیری علم روانشناسی در برابر رذائل اخلاقی مانند حرامخواری، رباخواری، اشتغال به لغو، لهو و غفلت که مورد نهی شدید دین مبین اسلام واقع شده‌اند تا چه میزان دغدغه مند است؟
🔻۱۲- روانشناسان برای درمان بسیاری از مشکلات روانی، مراجعه کننده را وادار به اعتراف به اسرار و مشکلات و گناهان خود می‌کنند. با توجه به این که اعتراف به گناه از دیدگاه مسیحیت تحریف شده امری مقدس، اما از دیدگاه اسلام گناه مضاعفی محسوب میشود، مراجعه کننده متدیّن چه حجّت شرعی برای اعتراف دارد؟
🔻۱۳- آیا تبدیل متغیرهای کیفی همچون هوش بهر، میزان استرس، هوش اجتماعی و … به متغیرهای کمّی که به دلیل ساده‌سازی آن‌ها در تفاهمات علمی صورت می‌گیرد، به تحریف واقعیت‌ها یا فروکاست نمی‌انجامد؟
✍️حجت الاسلام علی ارجمند عین الدین