بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین

کیست پیلونیدال

کیست پیلونیدال که عموما در بین مردم به کیست مویی مشهور است؛ به زبان ساده، ایجاد یک حفره عفونی در گودی کمر، یعنی تقریبا در پایین ترین قسمت ستون فقرات می باشد. این کیست معمولا به صورت یک منفذ پوستی کوچک نمایان شده؛ گاهی چیزی بیش از یک فرورفتگی حاوی چند موی پیچیده نیست.

این بیماری که مردان را بیش از زنان گرفتار می کند؛ اغلب برای اولین بار در دوران بلوغ و هنگاهی که رشد مو و فعالیت غدد چربی افزایش می یابد؛ بروز می کند. این عارضه در افراد چاق، پرمو، کسانی که زیاد عرق می کنند، کارهای نشسته دارند یا لباس های تنگ می پوشند، بیشتر دیده می شود.

به دلیل افزایش کارهای نشسته و تغییر نحوه لباس پوشیدن مردم(استفاده از لباس های تنگ و حاوی الیاف مصنوعی) و گسترش چاقی، شیوع این بیماری به نحو انفجاری در حال گسترش است.

 علل ایجاد کیست پیلونیدال

در مورد مادرزادی یا اکتسابی بودن کیست پیلونیدال اختلاف نظر وجود دارد ولی مهم ترین دلایل احتمالی ایجاد کیست پیلونیدال عبارتند از: عفونت به دلایل مختلف، آسیب دیدگی ناحیه بر اثر ضربه یا موارد دیگر و  یا فرو رفتن تدریجی مو در پوست. 

نشانه ها

معمولا کیست پیلونیدال تا زمانی که به صورت حاد دچار عفونت نشده باشد؛ نشانه ای ندارد. در این حالت، تنها تظاهر بیماری، وجود حفره ای زیر پوستی در فاصله دو باسن و کمی بالاتر از مقعد است که ممکن است اندازه ای به قطر یک تا چند سانتی متر داشته باشد؛ حاوی مقادیری مو باشد و توسط چند سوراخ ریز به سطح پوست راه داشته باشد. در این وضعیت، تنها در معاینه، سوراخهای ریز پوست در فاصله بین دو باسن قابل مشاهده است.

با ایجاد عفونت، علایم زیر بروز می کند:

درد خود به خودی یا احساس درد با لمس، قرمزی، تورم ناحیه مبتلا، تب و لرز و ترشح چرک یا خونابه. اگر مجرای این سوراخها بسته شود؛ ترشحات چرکی داخل حفره تجمع پیدا می کنند و باعث ایجاد آبسه می شوند که با درد شدیدی همراه است. 

تشخیص

تشخیص این بیماری به صورت بالینی و توسط پزشک، به راحتی قابل انجام است. اگر به هردلیل نمی توانید یا نمی خواهید به پزشک مراجعه کنید می توانید مطمئن باشد که حتی در صورتی که در تشخیص شخصی خود هم دچار خطا شده باشید، با انجام دستورات درمانی این مقاله دچار عارضه یا آسیبی نخواهید شد.

درمان

درمانهای علامتی و تسکینی، استفاده از آنتی بیوتیک و تخلیه چرک با برش روی کیست یا تخلیه کامل کیست از طریق جرّاحی، از درمانهای رایج مورد استفاده هستند؛ اما تجربه سالیان گذشته به من نشان داده است که تقریباً هیچ گاه نیاز به انجام درمان پرعارضه، پرخرج و پرزحمت کیست از راه جرّاحی نیست. مراحل درمان این عارضه به شیوه طب سنّتی در ادامه آمده است.

كيست پيلونيدال از منظر طبّ سنّتي

به نظر مي رسد كه مهم ترين دليل ايجاد كيست مويي، تجمّع سودا در اين ناحيه است. سودا كه خلطي است سنگين، تمايل به رسوب در نواحي تحتاني بدن دارد(مثل واريس در پاها يا واريكوسل در بيضه ها). از آنجا كه از سويي در اين روزگار، هم تجمّع سودا در بدن ما زياد شده است(به دلايل متعدد و از جمله تغذيه نامناسب) و از سويي عموم ما پشت ميزنشين شده ايم، سوداي موجود در سر و تنه تمايل دارد كه در انتهاي ستون فقرات رسوب كنيد و اگر بدن نتواند اين رسوب را پاك كند، بروز كيست پيلونيدال اجتناب ناپذير خواهد بود. براي داشتن اطلاعات بيشتر در مورد خلط سودا مي توانيد اين مقاله را بخوانيد:

درسنامه مزاج شناسی- مقاله پنجم؛ مزاج شناسی انسانی؛ مزاج سودا

درمان کیست پیلونیدال به شیوه طبّ سنّتی

۱-    در صورتی که بیمار یبوست دارد؛ با شیوه های مناسب، باید یبوست وی را درمان کرد. می توانید در این زمینه با یک پزشک یا عطار حاذق تجربه کنید یا این مقاله را بخوانید:

امّ الامراضی به نام یبوست

۲-    استفاده خوراکی از داروهای ضدّ عفونت گیاهی مثل بید، خطمی، زنیان، آویشن، بابونه و … بسته به وضعیت مزاجی بیمار. در این زمینه نیز می توانید از یک پزشک سنتی یا عطار حاذق مشورت بگیرید.

یک پیشنهاد ساده که شاید به همه افراد بسازد این است که هر روز یک قاشق غذاخوری آویشن آسیاب نشده و یک قاشق غذاخوری گل خطمی را با یک و نیم لیوان آب نیم ساعت روی شعلم کم جوشانده صاف و شیرین و میل کنید. افراد گرم مزاج می توانند 5 عدد عنّاب و افراد سردمزاج هم  یک قاشق مرباخوری بابونه به این ترکیب اضافه کنند.

۳-  ضمادهای تخلیه کننده کیست: ساده ترین راه که در عین حال تقریبا همیشه از آن پاسخ مثبت گرفته ام، این است که مقداری اسپرزه را آسیاب کرده با مرهم سیاه(كه در عطّاري ها معمولا به نان پماد اكتيول شناخته مي شود)، مخلوط و روی کیست، ضماد کنید. این ضماد را روزی ۲ بار(صبح و شب) عوض کنید، بعد از چند روز استفاده، کیست، سَر باز کرده، شروع به تخلیه می کند. ضماد فوق را تا تخلیه کامل کیست، یعنی تا وقتی خروج چرک ادامه دارد، ادامه دهید. بعد از تخلیه کامل کیست، بیماری درمان شده محسوب می شود؛ به همین سادگی. بهترین نشانه برای درمان بیماری، از بین رفتن علائم بالینی مانند خروج چرک و خون، درد و قرمزی است.

نکته 1: باقی ماندن سوراخ های ریز کیست، نیاز به اقدام خاصی ندارد و معمولا خود به خود بسته می شوند.

نکته 2: با همین ضماد، معمولا موهای داخل کیست هم تخلیه می شوند. گاهي اين تخليه خود به خود است اما در موارد ديگر هرقدر از نوك موها كه از سوراخ بيرون مي آيد را با موچين يا وسيله اي مشابه بيرون بكشيد اما در صورت عدم تخلیه موها هم نیاز به اقدام درمانی خاصی نیست.

نکته 3: محل دقیق کیست برای گذاشتن ضماد از روی درد، تورّم یا قرمزی محل معلوم می شود. برای اطمینان بیشتر می توانید منطقه وسیع تری را ضمادگذاری کنید.اگر سوراخ های کیست باز هستند، می توان روی آنها و اطرافشان را ضماد گذاشت.

نکته 4: استفاده از ضمادهای دیگری نیز که خاصیت تخلیه غدّه ها را دارند و باعث خروج چرک کیست خواهند شد(و در کتب طبّ سنّتی به فراوانی ذکر شده اند؛) نیز بلامانع است که بسیاری از آنها را می توانید از افراد مسن تر فامیل یاد بگیرید یا با مراجعه به یک عطّار باتجربه از آنها آگاه شوید؛ امّا نسخه فوق، ارزان، آسان و قابل دسترسی در همه جاست.

برای مثال ضماد کردن مغز حرام گوسفند یک راه حلّ مناسب است. خيلي از مواقع ضماد مرهم سياه يا روغن سياه به تنهايي هم مشكل را حل مي كند.

برای کیست هایی که عفونت زیادی دارند و به اصطلاح به نظر می رسد که رسیده اند یک راه حلّ جالب وجود دارد به این ترتیب که یک ظرف چینی را کاملا ریز خرد کنید و با خرما مخلوط کنید و روی کیست ضماد کنید. این ضماد بسیار سریع عمل می کند و کیست را تخلیه می کند.

4- زالواندازی و حجامت: استفاده از حجامت یا زالواندازی اطراف کیست، درمان هایی کمکی و درعین حال بسیار موثّرهستند؛ به ویژه زمانی که کیست دچار عفونت حادّ شده باشد و با علایمی مثل درد و قرمزی محلّ و تب همراه باشد؛ حجامت یا زالواندازی حتّی می توانند به عنوان گزینه اوّل، قبل ازشروع سایر اقدامات، مدّنظر قرار گیرند.

اگر بخواهيم روشي علمي را در اين مورد پي بگيريم بايد به اين روش عمل كنيم:

اگر بيمار دچار غلبه عمومي سودا باشد بايد ابتدا حجامت عام، سپس حجامت ساكرال(چهاربند) و در نهايت و در صورت ضرورت، زالواندازي روي كيست انجام شود. اما اگر بيمار دچار غلبه سودا نيست و تنها دچار رسوب سودا در ناحيه كيست است، مي توانيد از ابتدا به سراغ زالواندازي برويد. به هرحال بهتر است با یک طبیب حاذق مشورت کنید.

معمولا انداختن 7-8 عدد زالو در اطراف دهانه کیست (و در صورت ضرورت، تکرار این کار در یک هفته بعد)، مشکل را حل می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد زالودرمانی این مقاله را بخوانید:

زالو؛ جرّاح کوچک

گاهی و علیرغم اقدامات فوق، کیست، سر باز نمی کند که معمولا این موارد در بیمارانی دیده می شود که یا کیست، بسیار کوچک است و یا بدون چرک یا حاوی مقادیر اندک و ناچیز عفونت است. در این بیماران اگر علامت دیگری وجود نداشته باشد؛ می توانید مطمین باشید که غیر از اقدامات پیشگیرانه و نیز یک بار زالواندازی یا حجامت محلّ کیست، نیاز به اقدام دیگری نیست.

۴-  اگر کیست خیلی بزرگ بود، پس از تخلیه کامل، برای پر شدن سریعتر آن به طور مرتّب مقداری عسل(یا ترکیب دو قسمت روغن زیتون خام و 5 قسمت عسل) را داخل آن بریزید. کیست های کوچکتر معمولاً نیازی به این کار ندارند.

نکته مهم: اگر از کسانی هستید که کیست را جرّاحی کرده اند؛ پانسمان فوق الذّکر در پر شدن محل عمل جراحی بسیار مفید است.

پیشگیری

برای پیشگیری از این عارضه، توجّه به چند نکته ساده کفایت می کند:

۱-    کوتاه نگه داشتن موهای ناحیه بین دو باسن(ترجیحاً با استفاده ازداروی نظافت سنّتی).

۲-  شستشوی منظّم: حمام کردن یا دوش گرفتن روزانه برای تمیز نگه داشتن ناحیه کیست توصیه می شود اگرچه به نظر می رسد استفاده از وان آب گرم در پیشگیری از عفونت کیست موثرتر از دوش گرفتن باشد.

۳-    خشک نگه داشتن ناحیه به ویژه استفاده از لباس هاس زیر نخی و جاذب رطوبت.

۴-    پرهیز از نشستن طولانی مدت روی صندلی.

۵-    در افرادی که تعریق زیادی دارند، کم کردن تعریق در این ناحیه نیز می تواند تا حدّی کمک کننده باشد.

۶-    پوشیدن لباس سبک و گشاد.

۷-    جلوگیری از اضافه وزن. 

8- با توجه به آن چه در سطور فوق گذاشت، ايجاد تعادل در سوداي بدن مي تواند ما را از ابتلا به اين بيماري نجات دهد؛‌ لذا مجددا توصيه مي كنم  اين مقاله را بخوانيد:

درسنامه مزاج شناسی- مقاله پنجم؛ مزاج شناسی انسانی؛ مزاج سودا

چند سوال:

- آیا ممکن است این ضایعه بدخیم شود؟ عفونت های پیلونیدال درمان نشده ممکن است باعث ایجاد سینوس های ترشح کننده متعدد( و گاهی باعمق زیاد) شوند ولی به ندرت در آنها تغییرات بدخیمی گزارش شده است.

- آیا کیست پیلونیدال از طریق لیزر قابل درمان است؟ در مورد درمان با لیزر باید گفت که متاسفانه استفاده این عنوان به روشی برای جلب مشتری تبدیل شده است. لیزر وسیله ای است که پزشک در حین جراحی خود می تواند از آن استفاده کند ولی به خودی خود، یک روش جدید جراحی نیست که بتواند مزایای خاصی نسبت به روش های دیگر داشته باشد . بنابراین این کلمه نباید شما را فریب دهد.