بیماری پرفشاری خون اولین عامل خطر مرگ و میر در جهان و ایران است. از همین رو از تاریخ 27 اردیبهشت 98 مصادف با روز جهانی فشار خون به دستورمقام عالی وزارت " بسیج ملی کنترل فشار خون" آغاز شده و دانشگاه علوم پزشکی ایران و واحدهای تابعه فعالیت همگانی خود را در این زمینه آغاز نموده‌اند. به همین مناسب روابط عمومی دانشکده طب ایرانی، مصاحبه‌ای با دکتر روشنک قدس، عضو هیأت علمی این دانشکده در خصوص علل و پیشگیری از فشار خون برگزار نموده است. در ادامه این مصاحبه را می‌خوانید.
- خانم دکتر قدس لطفا بفرمایید چه افرادی با چه پیش‌زمینه هایی مستعد ابتلا به پرفشاری خون میباشند؟
از دیدگاه طب رایج یکسری عوامل به عنوان ریسک فاکتور در ایجاد پرفشاری خون شناخته شده و در منابع وارد شده اند. این عوامل شامل افزایش سن، استرس، افسردگی، نژاد سیاه، جنس مرد، چاقی، مصرف نمک و الکل، کم تحرکی، دیس لیپیدمی و کاهش تعداد نفرونها و نارسایی کلیه می باشند. از دیدگاه طب ایرانی، پرفشاری خون از دسته امراض امتلاییه محسوب می شود و عموماً به دلیل درصد بیشتر ورودی مواد در برابر خروج فضولات از بدن که منجر به احتباس مواد زاید برای مدت طولانی در بدن می گردد، پدید می آید. در بررسی های کلینیکی نیز، دیده شده که فشارخون بالا در افرادی که یبوست دارند شایعتر هست و این اهمیت توجه به تناسب بین ورودی و خروجی مواد از بدن را می رساند. طی چند مطالعه که برای تعیین شایع ترین مزاج در بین افراد مبتلا به فشارخون انجام شده مشخص گردیده که افراد دارای مزاج گرم (عموماٌ افراد دموی) در صورت مواجهه با ریسک فاکتورهای شناخته شده پرفشاری خون که پیشتر به آنها اشاره شد، بیشتر احتمال دارد که پرفشاری خون را تجربه کنند. هر چند که فشارخون در افراد سرد مزاج (بلغمی یا سوداوی) هم امکان دارد پدید آید.
- از چه سنی و در کدام جنسیت باید اقدامات پیشگیرانه و کنترلی روی فشار خون باید صورت گیرد؟
همانطور که اشاره شد فشارخون بالا در جنس مرد شایعتر هست. فشارخون در مردان جوان عمدتاً بالاتر از زنان جوان بوده و بیشتر از نوع سیستولیک می باشد. احتمال ابتلا به پرفشاری خون با افزایش سن بالا می‌رود و در بین افراد بزرگ‌تر یا مساوی 60 سال تا 4/65 درصد افزایش می‌یابد. لذا با توجه به اهمیت انجام اقدامات پیشگیرانه و تشخیص زودرس و به موقع فشارخون که عموماً بی علامت هست، توصیه می شود که افراد بالای 40 سال به ویژه در صورت وجود سابقه ژنتیکی این بیماری در اقوام نزدیک و یا قرار داشتن در معرض فاکتورهای مستعد کننده که بدانها اشاره شد، حتی از سنین پایین تر (35-30 سالگی) مرتب فشارخون خود را چک کرده و از تغییرات آن آگاه باشند.
- پرفشاری یا کم فشاری؛ بنظر شما کدام یک خطرناک تر است و باید جدی بگیریم؟
هر دو در صورت عدم کنترل و توجه به عوارضشان خطرناک هستند اما به نظر می رسد پرفشاری خون خطر بیشتری داشته باشد چون عموماً بی علامت هست و نهایتا بیمار، سردرد را تجربه می کند که ممکن هست با سردردهای عصبی اشتباه گرفته شود و فرد بیمار، به کنترل فشارخون خود نپردازد. پرفشاری خون به دلیل همین بی علامت بودن در اکثریت موارد، به عنوان "قاتل خاموش" شناخته می شود چون به طور موذیانه و مخفیانه ایجاد شده و عوارض خود را در طی زمان بر سیستم های مختلف بدن می گذارد.
- لطفا برای ما توضیح دهید طب ایرانی چه اقدامات و درمان هایی برای کنترل فشار خون دارد؟
در طب ایرانی نیز مشابه طب نوین بر رژیم غذایی و تحرک معتدل نظیر پیاده روی تاکید می شود تا بین ورودی و خروجی مواد از بدن، تعادل و تناسب برقرار شود. درمان یبوست از اولین مواردی هست که پس از رژیم به آن توجه می شود. البته در صورت عدم کنترل فشارخون بالا با درمانهای غیردارویی، از گیاهان دارویی به صورت مفرد یا در ترکیب با هم نیز استفاده خواهد شد. انتخاب این گیاهان توسط متخصص طب ایرانی با توجه به شرایط مزاج فرد، عادات غذایی قبلی وی، سابقه بیماری های همراه، سایر داروهای مصرفی و قوت یا ضعف بیمار پس از معاینه و اخذ شرح حال کامل صورت خواهد پذیرفت.
- خانم دکتر توصیه شما به عنوان یک متخصص طب ایرانی که عموماً بیماران مبتلا به پرفشاری خون و دیابت را ویزیت می نمایید، برای مصرف یا عدم مصرف نمک در بیماران مبتلا به فشارخون بالا چیست؟
بر اساس تجربه شخصی و آنچه از مبانی طب ایرانی می دانم در بیماران فشارخونی که به دلیل سردی مزاج عضوی معده یا امعاء، عموما از احساس سنگینی و پری معده حتی پس از خوردن غذای کم حجم و نفخ زیاد شاکی هستند؛ مصرف آن را چندان برای بیمار محدود نکرده و با استناد به خواص نمک در منابع طبی قدیم می گویم در حدی که طعم غذا حفظ شود اما در طی سرو غذا از نمک اضافه استفاده نشود مصرف نمک مجاز می باشد؛ البته همراه با مصلحات آن نظیر آویشن. . قطعا در موارد فشارخونهای حساس به نمک، مصرف آن را به میزان بیشتر محدود می نمایم. در منابع طب ایرانی اشاره شده که مزاج نمک گرم و خشک هست و در حالت طبیعی برای افرادی که مزاج گرم دارند و یا اختلالاتی در کلیه و مثانه دارند توصیه نمی شود. از همین اصل در هنگام درمان پرفشاری خون می توان کمک گرفت و در بیماران مبتلا به فشارخون بالا از نوع ثانویه ناشی از درگیری کلیه آن را کاملا محدود کرد و بر کاهش شدید مصرف آن تاکید نمود.
با توجه به تبلیغات غلط صورت گرفته در مورد نمک دریا لازم به توضیح می دانم بگویم بر اساس منابع طب ایرانی، بدترین نوع نمک، نمک به دست آمده از آب دریا هست و از عوارض مصرف آن تاری دید، آسیب به مغز در افراد دارای مزاج گرم مغزی، خارش بدن و در صورت اصرار بر مصرف مکرر آن، کاهش منی می باشد. لذا توصیه می شود از مصرف نمک دریا، چه در صورت ابتلا چه در صورت عدم ابتلا به پرفشاری خون، جداً اجتناب شود.