به مناسبت هفته جمعیت
مادری؛ اکسیر جوانی (فرزند آوری و سلامت مادر)
سلامت باروری محور اصلی تداوم و پایداری ازدواج، پویایی و بالندگی جمعیت و خانواده است.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا و سیما: خانواده نخستین نهاد اجتماعی است و حفظ زندگی خانوادگی نشان از اهمیت ویژه آن دارد. سلامت جسمی، روحی روانی و عاطفی خانواده با محوریت سلامت باروری به ویژه با رعایت ارزش‌ها و کرامت انسانی همچون احترام و مسئولیت پذیری در زوجین شکل می‌گیرد.
سلامت باروری محور اصلی تداوم و پایداری ازدواج، پویایی و بالندگی جمعیت و خانواده است. در بسیاری از کشورها، سلامت باروری، از محور‌های کلیدی در سیاست گذاری‌های سلامت و رفاه به شمار می‌آید.یکی از موارد مهم در بحث سلامت باروری سن مناسب باروری و فاصله گذاری مناسب بین فرزندان است که سلامت مادر و فرزند را تضمین می‌کند. اما برخی نگرانی‌ها و باور‌های غلط در این خصوص در میان زنان و خانواده‌ها وجود دارد که در کنار سایر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، از دلایل کاهش فرزندآوری در سال‌های اخیر است. افزایش سن ازدواج و اولین بارداری و تحقق سن ایمن بارداری (۲۰ تا ۳۵ سال) یکی از آن موارد است.
طبق نظر سازمان بهداشت جهانی سن باروری زنان ۱۵ تا ۴۹ سال است که به گفته کارشناس دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت اعلام سن ایمن برای باروری بین۲۰ تا ۳۵ سال از سوی سازمان بهداشت جهانی با توجه به شرایط دهه ۶۰ ایران بوده است. در حالی که بر اساس استاندارد‌های سازمان بهداشت جهانی سن باروری در کشور‌هایی که از سطح مراقبت‌های بهداشتی بالایی برخوردارند بین ۱۵ تا ۴۹ سال تعیین شده است. بر اساس منابع تخصصی زنان و زایمان، هیچگونه ممنوعیتی برای بارداری زیر ۱۸ و بالای ۳۵ سال با هر تعداد فرزند وجود ندارد. بعلاوه این که بارداری و فرزند آوری کیفیت سلامت جسمی و روحی روانی مادر را نیز ارتقا می‌بخشد.
در کشورمان از ســال ۱۳۶۴ به بعد میزان باروری روند کاهشی پیدا کرد. چنانکه از سال ۱۳۷۹ به ســطح جانشینی حدود ۱ /۲ و در سال ۱۳۹۰ به ۸/ ۱ رسید. یعنی اکنون کمتر از دو فرزند جایگزین یک زوج می‌شوند و پیش بینی می‌شود در حدود سال‌های ۱۴۲۰ رشد جمعیت به صفر برسد و پس از آن منفی خواهد شد. برای پیشگیری از این امر، علاوه بر برنامه ریزی برای گروه‌های دارای باروری پایین، مانند زنان شاغل و تحصیل کرده، توسعه بازار کار و اشتغال و تسهیل ازدواج، افزایش آگاهی‌ها در خصوص مزایای فرزند دار شدن و تاثیر آن بر سلامت جسمی و روحی والدین نیز می‌تواند به رفع مشکل باروری پایین در ایران کمک کند.
تحلیل مستند
بارداری و فرزند آوری به هنگام همان قدر اهمیت دارد که تاخیر در آن می‌تواند سلامت زنان را به خطر اندازد. فاصله گذاری مناسب و وجود فرزندان در خانواده آثار و فواید جسمانی، روحی و روان شناختی فراوانی برای والدین به دنبال دارد. خانواده‌های دارای فرزند بیش از خانواده‌های بدون فرزند از زندگی لذت می‌برند. فرزند در خانواده ایرانی اهمیت فوق العاده‌ای دارد و زینت و آبروی خانواده است. در نگاهی کلان، فرزند، که از یک سو موجب تشخّص و هویت خانواده می‌شود و از دیگر سو، وجود فرزند یا فرزندان، زمینه‌ای برای تداوم زندگی مشترک زوجین و سپری ستبر در برابر فروپاشی خانواده به شمار می‌آید.
به نظر می‌رسد توصیه به فرزندآوری و تبیین برکات آن در زندگی از نگاه اسلام، فرهنگ ایران و یافته‌های دانش تجربی، به نوعی اشاره به بخش مهمی از جنبه‌های کیفیت زندگی افراد در خانواده دارد. وجود فرزندان در خانواده بر ساحت‌های مختلف زندگی اثر می‌گذارد، از جمله، رفع مشکلات و نگرانی ها، سلامت جسمی و شادکامی والدین، استحکام بنیان خانواده، ارتقای شخصیت انسانی و درجات معنوی پدر و مادر را در پی دارد.
مادری اکسیر جوانی (تاثیر فرزندآوری بر سلامت مادران)
وقتی به موضوع آفرینش و سیر خلقت خداوند نگاه می‌کنیم می‌بینیم که همه چیز به سمت تکامل پیش می‌رود و انسان با فرزند آوری به سمت همین تکامل سوق داه می‌شود. این موضوع منجر به افزایش انرژی، هدف داری و اثر بخشی مادر می‌شود و مولد بودن و احساس جوانی و نشاط را در وی تقویت می‌کند. از بعد شخصیتی مادران دارای فرزند احساس قدرت و اعتماد به نفس بیشتری دارند.
بارداری بخش بسیار مهمی از زندگی هر زنی را تشکیل می‌دهد و باعث ایجاد تغییراتی در بدن مادر می‌شود که به تبع این تغییرات مراقبت‌هایی باید صورت گیرد و نکاتی رعایت شود، اما جالب است بدانید این تمام ماجرا نیست، بارداری اثرات بسیار مثبتی هم دارد. حاملگی همچون بلوغ و یائسگی با خصوصیت‌هایی که در بدن ایجاد می‌کند، برای خانمی که ازدواج می‌کند یک فرایند تعریف شده و فیزولوژیک است.
نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که ازدواج به موقع و فرزند آوری در سن مناسب می‌تواند بر سلامت جسم زنان نیز تاثیر مثبت داشته باشد. احتمال بروز بعضی از سرطان‌ها و نازایی در زنانی که هرگز مادر نشدند یا با تاخیر باردار شدند بسیار بیشتر است. در بعضی افراد نابارور ترس از بروز مشکلات و ترس از شکست مهمترین دلیل افسردگی و استرس است. این میزان از استرس، در بسیاری از موارد از اضطراب افراد مبتلا به سرطان و ایدز هم بیشتر است.
پس اهمیت پایین آمدن سن ازدواج و تصمیم گیری برای فرزند آوری به موقع معلوم است. مادر شدن تاثیر زیادی بر سلامت زنان دارد و به اندازه موقعیت اجتماعی و اقتصادی افراد اهمیت دارد. علاوه بر آن از نظر علمی پرهیز از باروری و فرزندآوری، شیردهی و .. بر سلامت جسم و روح بانوان تاثیرگذار است همان‌طوری که فاصله کم باروری نیز بر سلامت تاثیر می‌گذارد پیشگیری غیر منطقی هم تاثیر می‌گذارد.
ازدواج یکی از فضایل سنتی تقویت خانواده و تحکیم بنیان آن است که با فرزند آوری به هنگام و وجود وابستگی‌های عاطفی همراه با نظارت بر رفتار فرزندان توسط والدین، می‌تواند باعث تکامل و ارتقا عزت نفس و سلامت روان والدین از جمله مادران شود.
ثمرات پنجگانه فرزندآوری برای والدین
* فرزندان، عامل اقتدار و نیرومندی والدین
روایات اسلامی و سبک زندگی ایرانی نشان می‌دهد که فرزند، عامل اقتدار و بازوی توانایِ والدین در شرایط سخت زندگی است. امام رضا (علیه السلام) فرمود: «.. تَوْفِیرِ الْوَلَدِ لِنَوَائِبِ الدَّهْرِ وَ حَوَادِثِ الْأُمُورِ... (از برکات ازدواج) اندوختن فرزند برای (رویارویی با) سختی‌های روزگار و پیامد‌های زمانه است».
* سلامت و شادکامی والدین
خانواده‌های دارای فرزند، بیش از خانواده‌های بدون فرزند از زندگی لذت می‌برند و احساس خوشبختی بیشتری دارند. نتایج تحقیقات دانشگاه «بریگهام یانگ» آمریکا نشان می‌دهد که داشتن فرزند، موجب کاهش فشار خون والدین، افزایش تمایل به یادگیری، استفاده بیشتر از قدرت تعقل، افزایش اعتماد به نفس، امکان بهتر درک زیبایی ها، دقت بیشتر در کارهای جزیی و افزایش شادی والدین می‌شود. تحقیقات جدید نیز نشان می‌دهد که پدر و مادر شدن، آن‌ها را از خطر ابتلا به سرطان و بیماری‌های قلبی محافظت می‌کند. بارداری زنان موجب بهبود عملکرد مغزی و تقویت حافظه آن‌ها می‌شود.
* عامل امنیت و استحکام خانواده
فرزندآوری در تأمین نیروی امنیتی خانه و جامعه، نقش چشم گیری دارد، افزون بر این، وجود فرزندان در خانه نیز موجب امنیت بنیان خانواده از فروپاشی می‌شود. مطالعات جامعه شناسی و علوم اجتماعی نیز نشان می‌دهد که: طلاق میان افراد متأهّل بدونِ فرزند، بیش از متأهّلین دارای فرزند است.
* رشد شخصیت والدین
مطالعات تجربی نشان می‌دهد که سازمان روانی انسان با پذیرفتن نقش پدر و مادری به کمال می‌رسد، چراکه پذیرفتن این نقش، تعهد، فعالیت، مسئولیت و خلاقیت را در انسان به بار می‌نشاند.
* سرمایه معنوی والدین
در متون اسلامی، از فرزند به عنوان وسیله آمرزش پدر و مادر یاد شده است. از جمله، پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) به امّ سلمه فرمود: زن باردار مانند روزه دارِ شب بیدار و سربازی است که جان و مال را در راه پیشرفت اسلام نثار کند. چون کودک متولّد شود، چندان اجر به مادر دهند که جز خدا کسی نداند و، چون به او شیر دهد، برای هر مکیدن، ثواب آزاد کردن بنده‌ای از نسل اسماعیل دارد و، چون دوران شیرخوارگی کودک پایان یابد، فرشته‌ای بزرگوار دست به پهلوی مادر زند و گوید: عملت را از سر بگیر که تمام گناهان تو آمرزیده شد..
از روایات معلوم می‌شود که فرزندان، سرمایه معنویِ والدین در دنیا و آخرت به شمار می‌آیند، به گونه‌ای که وجود آن‌ها موجب جلب آمرزش و نزول رحمت الهی می‌شود.
پژوهشگر: مریم بیگ پور