بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین
زونـا
تعریف
زونا به زبان ساده همان آبله مرغان آدم بزرگهاست. به این معنا که اگر ویروس آبله مرغان(یعنی واریسلازوستر یا VZV) در انسان بالغ ظهور پیدا کند، دیگر مثل کودکان، تمام بدن، دچار بثورات پوستی تاول مانند آبله مرغان نمی شود بلکه این بثورات محدود به نقاط خاصی از بدن می شوند.
در مورد زونا مطالب زیر قابل ذکر است:
1- منطقه ای که درگیر زونا می شود گاهی از مدتها قبل(حتی یکی دو ماه قبل) دچار درد، سوزش و یا خارش می شود بدون آنکه علامت خاصی در آن ناحیه مشهود باشد. این مشکل، بسیاری از مواقع باعث اقدامات تشخیصی و درمانی متعددی می شود که معمولاً فایده ای برای بیمار ندارند؛ به خصوص که بسیاری از مواقع با تشخیص اشتباه مشکلاتی مثل التهاب دیسک و مانند آن، ممکن است کار بیمار به نزدیکی اتاق عمل هم برسد.
در این زمینه یک خاطره جالب دارم: یکی از اساتید مجرّب ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی تهران-که هر کجا هست؛ خدایا به سلامت دارش- نقل می فرمودند:«مدتها بود که مرحومه سرکار خانم مصطفوی، همسر مکرمه حضرت امام(ره) دچار کمردرد بودند و پزشکان مختلفی اقدام به معالجه ایشان کرده بودند که نتیجه بخش نبود تا آنکه از اینجانب خواسته شد که بر بالین ایشان حاضر شوم. وقتی در بیت امام(ره) حضور پیدا کردم متوجه نکته جالبی شدم و آن این که پزشکان محترم قبلی، به واسطه شرم و حیا از معاینه آن بانوی مکرمه خودداری کرده اند. لذا مبادرت به معاینه ایشان نمودم که نتیجه جالبی حاصل شد. آنچه که در این مدت طولانی باعث کمردرد شدید ایشان شده بود و پزشکان متخصص مختلف از تشخیص آن باز مانده بودند؛ چیزی نبود جز زونا که به دلیل عدم معاینه، مغفول مانده بود که پس از انجام اقدامات درمانی لازم، آن بانوی مکرمه بهبودی حاصل نمودند.»
رحمت خدا بر آن بانو و همسر بزرگوارش، حضرت روح الله که حیات معنوی خویش را مدیونش هستیم.
2- چنانکه گفتیم زونا قبل از بیرون ریختن از پوست، یک معضل تشخیصی محسوب می شود. اگر در این دوران، بیمار گذرش به یک پزشک سنتی بیفتد و او هم دستور انجام حجامت محل درد را صادر کند، اغلب نتیجه جالبی حاصل می شود و آنهم بیرون ریختن تاول های زونا از پوست است. در این حال، بیمار فکر می کند که این مشکل، عارضه انجام حجامت است و اگر پزشک، کم تجربه باشد ممکن است متوجه نشود که ناخواسته چه خدمت بزرگی به بیمار نموده است.
3- تشخیص زونا پس از بیرون ریختن از پوست کار پیچیده ای نیست. این ضایعه به صورت تاول هایی در یک منطقه محدود بدن خودنمایی می کند که می تواند با درد، گزگز یا خارش شدید همراه باشد. بسیاری از مواقع، پوست زیر تاولها، قرمزرنگ و ملتهب است. نکته مهم در تشخیص زونا این است که زونا چون در مسیر مناطق عصب رسانی پوستی بروز می کند معمولاً در یک نیمه(راست یا چپ) بدن است و به سمت مقابل تجاوز نمی کند.
درمان زونا
بنده روشهای مختلف درمانی را در کتابها خوانده ام یا از افراد مختلف شنیده ام و بسیاری از آنها را نیز امتحان کرده ام؛ اما حاصل این تجربیات این بود که بهترین، سریعترین و موثرترین روش درمان زونا، انجام حجامت است.
به این ترتیب که در طول مسیر بروز تاول های زونا چند نقطه را به طورهم زمان حجامت می کنیم؛ البته در حجامت زونا لازم نیست خونگیری سنگینی انجام شود؛ بلکه بهتر است حجامت با خراشهای بیشتر اما ظریفتر صورت گیرد. حجامت ها در فواصل یک هفته ای یا کمتر(بسته به وضعیت جسمانی بیمار) یکی دو بار تکرار می شوند تا وقتی که تمام علایم و عوارض زونا از بین بروند. البته اکثر موارد زونا بعد از حجامت اوّل بهبود پیدا می کنند.
به تجربه به این نتیجه رسیده ام که سایر روشهای کنترل درد و خارش - و به خصوص روشهای شیمیایی- در کنترل عوارض طولانی مدت زونا تا حد زیادی ناموفق هستند و گاه بیمار تا 2-1 سال از خارش یا درد محل بیماری رنج می برد؛ اما حجامت، یک درمان قاطع برای تمام این مشکلات است.
چند نکته:
1- اگر بیمار به سبب وجود بلغم زیاد، کم خونی یا ضعف شدید و مانند آن، قادر به تحمل حجامت نبود؛ باید از سایر اقدامات کمک گرفت(که البته این حالت که اصلا نتوان بیمار را حجامت کرد کمتر پیش می آید)؛ این اقدامات به طور خلاصه عبارتند از:
1-1- یبوست بیمار باید برطرف شود.
2-1- به عنوان درمان موضعی و برای تسکین درد و خارش، از ضماد گیاه خرفه یا گشنیز به صورت کوبیده استفاده کنید. دود دادن عنبرنسارا هم برای کاهش خارش و درد زونا خیلی خوب است.
3-1- برای داروهای خوراکی بهتر است از مخلوطی از داروهای آرامبخش(مثل اسطوخدوس، گل گاوزبان، بادرنجبویه و ...) و داروهای خنک و ضد خارش(مثل کاسنی، شاهتره، همیشه بهار و...) استفاده کنید. البته مزاج بیمار در هنگام تجویز دارو باید مد نظر باشد. البته معمولا در تجویز این داروها باید غلبه با داروهای خنکی باشد.
4-1- البته با توجه به این که گفتیم در حجامت زونا ایجاد خراش های ظریف با خونگیری کم هم کفایت می کند اکثر افراد بلغمی را نیز می توان با احتیاط حجامت کرد.
2- در بعضی پایگاه ها، زنبوردرمانی به عنوان یکی از روشهای موثر در درمان زونا ذکر شده است که در صورت علاقه می توانید به آنها مراجعه فرمایید.