بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین  و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین

پرفشاری خون؛ نبرد پیروزمندانه با قاتل خاموش!

مقدّمه

«پرفشاری خون» یا همان فشار خون بالا، که درا ین مقاله به عادت عامه مردم، اغلب از آن به عنوان«فشار خون» یاد خواهیم کرد از مشکلات مهمّ طبّی زندگی مدرن است؛ مشکلی که هم تعداد افراد درگیر با آن بسیار زیادند (و روز به روز هم زیادتر می شوند تا آنجا که گفته می شود که از هر 3 فرد بزرگسال 1 نفر مبتلا به پر فشاری خون می باشد)؛ هم مدت زمان درمان آن در طبّ جدید بسیار طولانی است (از هنگام تشخیص تا آخر عمر!)؛ و هم عوارض آن بسیار گسترده و خطرناک است؛ امّا با این حال باز هم مجبورم که همین ابتدای کار این یادآوری تکراری را عنوان کنم که فشار خون درمان می شود، به راحتی درمان می شود و برای همیشه هم درمان می شود.

تعریف پر فشاری خون

به زبان ساده، برای اینکه خون در رگها جاری شود و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند نیاز به نیرویی دارد که این نیرو فشار خون نام دارد و قلب آن را تولید می کند. به عبارت دقیق تر، قلب، خون را به داخل سرخرگها پمپاژ می کند؛ سرخرگها به مانند هر لوله دیگری در مقابل جریان عبوری از خود مقاومت نشان می دهند؛ بنابراین قلب باید خون را با فشار به داخل سرخرگها براند تا بتواند بر این مقاومت غلبه کرده و راه عبور خود را باز کند. این فشار تولید شده از سوی قلب، فشار خون نامیده می شود.

فشار خون حدّاکثر(ماکزیموم)، فشار خون حدّاقل(مینیموم)

چون ماهیت کار قلب به صورت ضربانی است، بنابراین فشار خون ایجاد شده هم نوسان خواهد داشت. در لحظه اولی که خون از قلب به داخل سرخرگها پمپاژ میشود این فشار در حدّاکثر میزان خود است. این فشار به تدریج تا شروع ضربان بعدی افت می کند و به پایین ترین سطح(قبل از ایجاد فشار پمپاژ بعدی) می رسد. فشار اول که بیشترین میزان فشار خون است به فشار حدّاکثر (Maximum) یا سیستولیک و فشار آخر که کمترین میزان فشار خون است به فشار حدّاقل (Minimum) یا دیاستولیک معروف است. در واقع اگر مثلاً می گوییم فشار خون فلانی 12 روی 8 است؛ عدد 12، فشار حدّاکثر (به قول عامّه مردم فشار بالا) و عدد 8، فشار حدّاقل (به قول عامه مردم فشار پایین) است. اعدادی مثل این اعداد که عموم مردم از آن استفاده می کنند بر حسب سانتی متر جیوه هستند ولی در بحث های علمی، واحد سنجش فشار خون، میلیمتر جیوه است. یعنی فشار 12 روی 8 به زبان علمی می شود 120 میلیمتر جیوه فشار حدّاکثر و 80 میلیمتر جیوه فشار حداقل.

برای اینکه خون به خوبی به تمام نقاط بدن برسد باید فشار خون، میزان مناسبی داشته باشد. اگر این فشار کمتر از حدّ لازم باشد خونرسانی به خوبی انجام نمی شود و فرد دچار علایم افت فشار (مثل سرگیجه، سبکی سر، غش کردن و ...) خواهد شد و اگر فشار خون هم بیشتر از حد باشد، این فشار بیش از حد به تدریج باعث فرسودگی سیستم قلب و عروق خواهد شد.

تعریف عملی فشار خون بالا

اگر بخواهیم به زبانی کاملا ساده پرفشاری خون را بعریف کنیم معمولا هنگامی بحث پرفشاری خون بالا برای یک فرد مطرح می شود که فشار خون وی در چند نوبت ارزیابی از 90/140 (14 روی 9) بیشتر باشد.

تقسیم بندی فشار خون

1- فشار خون مطلوب: فشار ماکزیموم کمتر از 120 میلیمتر جیوه و فشار مینیموم کمتر از 80 میلیمتر جیوه.

2-  فشار خون طبیعی: فشار ماکزیموم کمتر از 130 میلیمتر جیوه و فشار مینیموم کمتر از 85 میلیمتر جیوه.

3-  فشار خون کمی بالاتر از طبیعی: فشار ماکزیموم بین 130 تا 140 میلیمتر جیوه یا فشار مینیموم بین 85 تا 90 میلیمتر جیوه.

4- فشار خون بالا: فشار ماکزیموم 140 میلیمتر جیوه و بیشتر یا فشار مینیموم 90 میلیمتر جیوه و بیشتر.

تذکّر: این اعداد در افراد مختلف و بر اساس شرایط سنی، تغذیه ای، روانی و خصوصیات ژنتیکی و فردی می توانند متفاوت باشند.

علایم پرفشاری خون

پر فشاری خون درواقع یک «قاتل تدریجی و آرام» است و بسیاری از افراد، از ابتلای خودشان به این عارضه آگاه نیستند. متاسفانه اکثر موارد پرفشاری خون بدون علامت واضحی هستند و سایر موارد هم معمولا دارای علایم غیر اختصاصی هستند. سردرد به ویژه سردرد پشت سر و سنگینی سر از شایع ترین علایم هستند. همچنین می توان به علایمی مثل درد قفسه سینه، سرگیجه، وزوز گوش، ضربان نامنظم قلب، خونریزی از بینی، خستگی زودرس، تاری دید و ... اشاره کرد. به هر حال، توجّه به علایمی از این دست شاید نتواند کمک چندانی به تشخیص و درمان فشار خون کند.

عوارض پرفشاری خون

درک علت ایجاد عوارض پرفشاری خون ساده است. طبیعی است که وقتی فشار خون زیاد شود، فشار وارد به دیواره رگ ها و قلب هم بیشتر می شود و روند فرسوده شدن آنها سرعت می گیرد. تمام عوارض بعدی فشار خون بالا ناشی از همین استهلاک تسریع شده قلب و عروق است. مثلا:

1- با ایجاد فرسودگی در دیواره رگ ها، امکان ایجاد لخته های سرخرگی افزایش می یابد که مهمترین نتیجه آن سکته های مغزی یا قلبی است.

2- پاره شدن جداره عروق و خونریزی های داخلی به ویژه در فشار خون های بالا هم به همین دلیل است.

3- گشاد شدن موضعی سرخرگها یا گشاد شدن قلب در طولانی مدت ممکن است به وجود بیاید.

4-  نارسایی‌ کلیه،  آسیب های چشمی و عوارضی از این دست هم به همان دلیل ذکر شده ایجاد می شوند.

شرایط گرفتن فشار خون

یکی از تاسف آورترین اتفاقات که به طور روزمره در مطب ها و درمانگاه ها تکرار می شود آن است که بدون رعایت شرایط علمی، فشار خون بیمار گرفته می شود و به راحتی به او گفته می شود که مبتلا به فشار خون است و او را تا آخر عمر وارد دنیای پراسترس درمان فشار خون می کنند. در واقع بسیاری از افرادی که حتی سالهاست تحت درمان فشار خون هستند را کسانی تشکیل می دهند که اصلاً از ابتدا دچار این بیماری نبوده اند و به جهت عدم رعایت شرایط گرفتن فشار خون، تهمت ناروای ابتلا به این بیماری را به جان خریده اند. بنابراین بهتر است قبل از ادامه بحث مروری بر شرایط گرفتن فشار خون داشته باشیم. این شرایط به این شرح است:

- به هنگام اندازه گیری فشار خون، فرد باید به لحاظ روحی در آرامش کامل باشد. هرگونه استرس و اضطراب می تواند بر فشار خون او تاثیر بگذارد.

- هرگونه استرس جسمی به خصوص درد (حتی در حد درد ناشی از تزریق یک آمپول)  هم بر فشار خون تاثیر می گذارد. بنابراین مثلاً اگر کسی سردرد داشت و فشار خون او بالا بود نباید بلافاصله نتیجه گرفت که سردرد، ناشی از فشار خون است؛ به عکس ممکن است فشار خون او بر اثر درد بالا رفته باشد.

- لباس بیمار باید گشاد و راحت باشد. اگر لباس بیمار تنگ است و هنگام بالا زدن لباس از روی بازو به بازو فشار می آورد بهتر است بیمار لباس خود را در بیاورد. آستین تنگ باعث اعمال فشار روی سرخرگ بازویی شده و در نتیجه به طور کاذب فشار خون پایین تر از آنچه هست خوانده می شود.

- بیمار نباید به هنگام گرفتن فشار خون حرف بزند. پزشک نیز  باید از گفتگوهای مهیج و شوخی با فردی که فشار خون او اندازه گیری میشود، خودداری کند.

- چون هر گونه فعالیتی باعث افزایش ضربان قلب می شود؛ بهتر است فرد چند دقیقه(15دقیقه) پیش از اندازه گیری فشار خون در حالت نشسته استراحت کند و از حداقل نیم ساعت قبل از آن نباید فعالیت شدید بدنی داشته باشد.

- معده بیمار نباید خیلی پر باشد؛ گرسنه بودن او نیز بر میزان دقیق فشار خون تاثیر می گذارد. مثانه پر و یا نیاز به دفع مدفوع هم باید قبل از اندازه گیری فشار خون پاسخ مناسب را دریافت کنند.  

- بیمار حداقل از یک ساعت قبل از گرفتن فشار خون نباید چای، قهوه و سایر نوشیدنی های کافیین دار، سیگار، قلیان و مانند آن استفاده کرده باشد چرا که اینها باعث بالا رفتن فشار خون می شوند. خوردن و نوشیدن خوراکی های بسیار گرم یا سرد، استحمام(به ویژه با آب خیلی سرد یا خیلی گرم) اگر با فاصله نزدیکی از گرفتن فشار خون انجام شوند ارزیابی را متاثر خواهند کرد.

- بلافاصله پس از برخواستن از خواب اقدام به گرفتن فشار خون نکنید و حداقل یک ساعت بین این دو کار فاصله بیاندازید. با توجه به اینکه در ساعات مختلف شبانه روز، فشار خون نوسان مختصری دارد لذا بهتر است اندازه گیری فشار خون در ساعات مختلف شبانه روز تکرار شود.

- اتاق معاینه باید ساکت، آرام و دارای دمای مناسب باشد. حرارت محیط باید متعادل باشد. گرما یا سرمای زیاد، فشار خون بیمار را دچار نوسان می کنند. حتی سایر عواملی که باعث ناراحتی بیمار می شوند(مثل نورهای تند محیط یا سر و صدای بیش از حد و ...) می توانند ارزیابی را دچار خطا کنند.

- بهترین حالت برای گرفتن فشار خون، حالت خوابیده و بعد از آن حالت نشسته است. گرفتن فشار خون در حالت ایستاده به طور معمول انجام نمی شود و تنها محدود به موارد خاصّی است در عین حال در افراد سالم نباید بین فشار خون در این سه حالت تفاوتی وجود داشته باشد. دست بیمار به هنگام اندازه گیری فشار خون باید کاملاً راحت و آزاد باشد و از مشت کردن دست با فشار و انقباض عضلات دست و بازو پرهیز شود. همچنین به هنگام اندازه گیری فشار خون، بازو باید تقریباً هم سطح قلب باشد؛ یعنی اگر فرد خوابیده است، دست خود را در کنار بدن خود قرار دهد و اگر نشسته است دست خود را آویزان نکند بلکه آن را روی لبه صندلی یا تخت تکیه دهد تا عضلات دست شل باشد. عضلات سفت و منقبض شده باعث می شود که فشار خون به طور کاذب بیش از اندازه واقعی نشان داده شود. در حالت ایستاده می توان با یک دست بازوی دست فرد معاینه شونده را گرفت تا تکیه گاه ایجاد شود. اگر فشار خون فرد به حالت نشسته اندازه گیری می شود باید محل نشستن وی تکیه گاه مناسبی داشته باشد تا در وضعیتی راحت و با کمر صاف و تکیه داده روی صندلی بنشینید. فرد در این حالت بهتر است  پاها و قوزک پاها را روی هم نیندازید.

- به هنگام گرفتن فشار خون لوله های فشارسنج نباید گره یا پیچ یا تاب بخورند. فاصله بین معاینه کننده و معاینه شونده نباید بیش از یک متر باشد و ارتفاع محل نشستن آنها نیز یکی باشد. اگر از فشارسنج جیوه ای استفاده می شود باید ستون جیوه در وضعیت عمودی و در مقابل چشم معاینه کننده باشد. اندازه کاف فشارسنج باید متناسب با دور بازوی بیمار باشد. لذا گرفتن فشار خون کودکان با فشارسنج بزرگسالان یا گرفتن فشار خون افراد بسیار چاق یا ورزشکار با فشارسنج های معمولی ما را به اشتباه خواهند انداخت. در حالت دوّم یعنی حالتی که بازوبند برای بازو کوچک است به اشتباه فشارخون بالاتر از حدّ واقعی نشان داده می‌شود. بازوبند باید محکم به دور بازو بسته شود اما نه خیلی محکم؛ طوری که دو انگشت را بتوان میان بازوبند و بازو قرار داد. بازو باید لخت باشد و لباس(هر چند نازک) بالا زده شود. محل بستن بازوبند باید به نحوی باشد که لبه پایین آن دو سه سانتی متر بالاتر از چین آرنج باشد. بازوبند طوری بسته می شود که وسط کیسه هوا روی شریان بازویی قرار گیرد. قبل از باد کردن بازوبند باید مطمین شد که عقربه فشارسنج (یا ستون جیوه آن) دقیقاً روی صفر باشد؛ به عبارت دیگر باید از خالی بودن بازو بند مطمین شد. باد کردن بازوبند فشار سنج نباید خیلی آهسته انجام شود؛ میزان باد کردن بازوبند نباید از حد بیشتر باشد و وقتی که به اندازه کافی باد شد باید بلافاصله خالی کردن آن شروع شود. سرعت خالی شدن باد هم نباید زیاد تند یا کند باشد. اگر در ارزیابی فشار خون دچار تردید شدید نباید بلافاصله بازوبند را دوباره باد کنید بلکه باید حداقل 5 دقیقه صبر کرد.

- بین فشار خون دست چپ و راست، ممکن است به طور طبیعی اختلاف اندکی وجود داشته باشد. به طور معمول ترجیح داده می شود فشار خون از دست راست گرفته شود.

- برای ارزیابی دقیق و نهایی فشار خون شخص باید نکات متعدّد دیگری هم درنظر گرفته شود از جمله این که: بسیاری از داروها بر روی فشار خون فرد تاثیر می گذارند؛ میزان طبیعی فشار خون کودکان و زنان باردار با افراد عادی متفاوت است( مثلا فشار خون طبیعی در کودکان کمتر از ده سال 90 روی 60 است)؛ بعضی بیماری های فرد ممکن است باعث کاهش یا افزایش فشار خون شوند و ....

- یک بار بالا بودن فشار خون دلیل بر ابتلای بیمار به پرفشاری خون نیست. لذا باید چند بار و به فواصل دو سه روزه ارزیابی فشار خون تکرار شود و اگر همه نتایج یکسان بود آنگاه تشخیص پر فشاری خون مطرح شود.

- و نهایتا این که همه آنچه که تا اینجا گفته شد نکات عمومی در مورد گرفتن فشار خون بود وگرنه نکات تخصصی به هنگام گرفتن فشار خون و به خصوص نکات مربوط به سمع صداها در این کار مطالبی است که خارج از بحث این مقاله است.

تعجب کردید؟ اما باور کنید که این شرایط باید در گرفتن فشار خون رعایت شوند. بنابراین اگر بدون رعایت این شرایط به شما گفته شده است که فشار خون دارید، باید از پزشک خود بخواهید که در تشخیص خود تجدید نظر کند. راستی فشار خون کدام یک از ما با رعایت این شرایط گرفته شده است؟ به عنوان یک راهکار عملی به شما توصیه می کنم که اگر فشار خو ن شما بدون رعایت این شرایط گرفته شد و طبیعی بود که هیچ، و اگر غیر طبیعی بود از پزشک بخواهید که فشار خون شما را با رعایت این شرایط ارزیابی کند. حداقل این که اگر پس از گرفتن فشار خون، مقدار آن غیر طبیعی بود باید با رعایت این شرایط آن را تکرار کرد.

تذکّر: با توجه به نکات فوق الذکر به نظر می رسد بهترین روش، ارزیابی فشار خون در منزل در ساعات و روزها و حالات مختلف است. بنابراین آموزش روش صحیح گرفتن فشار خون به مردم می تواند نتایج خوبی را به همراه داشته باشد.

علل پرفشاری خون از دیدگاه طبّ جدید

علل بروز این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی برخی عوامل، فرد را مستعد ابتلا به فشار خون می کنند از جمله:

- سن‌: با افزایش سن احتمال بروز فشار خون افزایش می یابد.

- چاقی و اضافه وزن

- کشیدن سیگار یا سایر اشکال مصرف دخانیات

-  مصرف الکل

- رژیم‌ غذایی‌ حاوی‌ نمک‌ زیاد یا چربی‌ اشباع‌ شده‌ و کم مصرف کردن میوه و سبزی

- کم تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی کافی و پشت میزنشینی

- استرس

- عوامل‌ ژنتیکی: وجود پرفشاری خون در پدر و مادر و یا هر دوی آنها و یا سایر خویشاوندان نزدیک، خطر ابتلای فرد به فشار خون بالا را بیشتر می کند.

- نژاد : سفید پوستان در مقایسه با سیاه پوستان کمتر به پرفشاری خون مبتلا می گردند.

- مصرف‌ بعضی داروها: ازجمله قرصهای‌ ضد حاملگی‌، داروهای کورتونی، بعضی‌ از انواع‌ داروهای‌ مهارکننده‌ اشتها و ....

- بعضی بیماری های زمینه ای: مثل دیابت، نقرس، بیماری های مزمن کلیوی، سابقه فشار خون حاملگی و ....

- جنس: در سنین جوانی و میانسالی، مردها معمولاً بیشتر از زن ها در معرض ابتلا به پرفشاری خون قرار دارند ولی بعد از یایسگی خطر ابتلا در هر دو جنس برابر می شود.

علل پرفشاری خون از دیدگاه طبّ سنّتی

برای داشتن درکی ساده از علل پرفشاری خون از دیدگاه طبّ سنّتی، تصور وضعیت قلب و عروق و خونی که در آنها جریان دارد کفایت می کند؛ بر این اساس:

1- علل قلبی: اگر به هر دلیل پمپاژ قلب قوی تر یا ضربان آن سریعتر شود، چون میزان خون ورودی به رگها بیشتر میشود، فشار آن نیز افزایش پیدا می کند. مثال ساده این حالت، هیجانات و استرس های روزمره است که با افزایش تعداد و قدرت ضربان قلب، باعث افزایش موقّتی فشار خون می شوند. در موارد عادی، این افزایش فشار خون با واکنش های دفاعی مثل گشاد شدن رگها جبران می شود؛ اما در صورت ادامه پیدا کردن این وضعیت کم کم منجر به پرفشاری خون می شود. بر این اساس، افرادی که طبع گرمی دارند؛ چون عملکرد قلبی قوی تری دارند به طور عادی ممکن است فشار خون بالاتری نسبت به سایر افراد داشته باشند.

2- علل خونی: اگر به هر دلیل حجم خون یا غلظت آن زیاد شود هم ممکن است فشار خون افزایش پیدا کند. این مساله هم می تواند به صورت طبیعی(مثلاً در افراد دموی مزاج که خون غلیظ تر و بیشتری دارند) یا غیر طبیعی(سوء مزاج هایی که باعث افزایش میزان یا غلظت خون می شوند) اتفاق بیافتد.

3- علل عروقی: اگر رگهای بدن به هر دلیل تنگ شوند، میزان مقاومت آنها در مقابل جریان خون بیشتر می شود و ممکن است فشار خون، بالا برود. برای مثال یک فرد بلغمی به طور طبیعی دارای رگ های کوچک و تنگی است ولی چون خون او رقیق است و قدرت طپش قلبش نیزکم است فشار خونش در حالت عادّی بالا نمی رود؛ حالا اگر به هر دلیل غلظت یا حجم خون چنین فردی زیاد شود یا قدرت و تعداد ضربان قلبش افزایش پیدا کند؛ دچار پر فشاری خون خواهد شد.

فشار خون گرم؛ فشار خون سرد

در یک تقسیم بندی کلّی تر فشار خون به دو دسته گرم و سرد تقسیم می شود. فشار خون های گرم عمدتاً ناشی از قدرت زیاد پمپاژ قلب یا غلظت خون گرم یا سفتی جداره عروق هستند. فشار خون های سرد هم معمولاً ناشی از تنگی عروق، غلظت خون سرد، یا سفتی دیواره رگ ها هستند. سفت شدن دیواره رگها که باعث افزایش فشار خون می شود معمولاً ناشی از رسوب مواد زاید در دیواره عروق است و در انواع مزاج ها ممکن است دیده شود.

پیشگیری و درمان فشار خون

برای درمان فشار خون باید سوء مزاجی که باعث افزایش فشار خون شده است را درمان کرد. این رویکرد، یک رویکرد تخصّصی است که باید از سوی پزشک حاذق دنبال شود. اما آنچه در ادامه می آید توصیه هایی ساده و عملی هستند که در صورتی که آنها را جدی بگیرید می توانید نسبت به درمان خود مطمین باشید؛ همچنین عمل به این توصیه ها از ابتلای افراد سالم به فشار خون نیز پیشگیری خواهد کرد.

الف- تغذیه

بدون شک، مشکلات تغذیه ای مهمترین عامل ایجاد پر فشاری خون هستند. برای درمان، نکات ساده ذیل را مد نظر قرار دهید:

1- آیا مصرف گوشت قرمز برای مبتلایان به فشار خون ممنوع است؟

به طور ساده باید گفت که نه، اما با توجه به دو نکته:

الف- ضوابط خوردن گوشت رعایت شود؛ از جمله این که حداکثر هفته ای 3-2 بار مصرف شود، سرخ نشود بلکه به روش هایی مانند آب پز یا کبابی طبخ شود؛ از مصرف دنبه و چربی همراه گوشت حتی المقدور پرهیزشود؛ بیشتر، گوشت گوسفند(و گاهی گوشت شتر) مصرف شود و از مصرف گوشت گاو و گوساله خودداری شود؛ ازخوردن کله پاچه، سیراب شیردان وامعاء واحشاء حیوان خودداری شود.

ب- عده کمی از افراد هستند که واضحاً با خوردن گوشت قرمز دچار افزایش علایم بیماری خود می شوند. این گونه افراد بهتر است گوشت قرمز نخورند اما مصرف گوشت سفید به صورت فعلی موجود در بازار هم چندان مطلوب نیست و باید به این نکات توجّه کرد:

- مصرف مرغ های پرورشی به هیچ وجه توصیه نمی شود. در صورت ضرورت از مرغ های خانگی که با دانه تغذیه شده اند استفاده شود.

- ماهی، حتی المقدور باید دریایی و تازه باشد و از سرخ کردن آن پرهیزشود. در افراد گرم مزاج هفته ای یک یا دو بار ماهی خوردن منعی ندارد ولی در افراد سرد مزاج مصرف آن باید به حدّاقل برسد و همراه گرمی هایی مثل سیر و خرما مصرف شود.

- از مصرف میگو هم خودداری کنید.

2- زندگی بی نمک فشارخونی ها!

یکی از توصیه های اکید طب نوین برای افراد دچار پرفشاری خون، کم کردن مصرف نمک است. این توصیه به قدری مریض را می ترساند که وقتی به آنها توصیه می کنیم که عمل مستحب خوردن کمی نمک در قبل و بعد غذا را رعایت کنند مضطرب و نگران می شوند و به ما یادآوری می کنند که فشار خون دارند. در این رابطه باید توجه داشت که:

- به لحاظ علمی کم کردن نمک در افراد مبتلا به فشار خون به این شکل است که اولاً غذای مصرفی آنها نباید پرنمک و شور باشد و در ثانی به هنگام مصرف غذا نمکدان سر سفره نباشد؛ به عبارت دیگر بیمار نباید اضافه بر نمک موجود در غذا به آن نمک بزند. بنابراین، این عقیده که در افراد مبتلا به پرفشاری خون مصرف نمک باید به کلّی قطع شود؛ بنابر عقیده طبّ جدید هم مردود و غیر علمی است.

- به عقیده ما نمک طعام با نمک های تصفیه شده فعلی که مورد تایید وزارت بهداشت هستند تفاوت عمده ای دارد. علم جدید، نمک طعام را تنها منحصر به «کلرید سدیم» می داند اما به نظر ما، نمک طعام یک مجموعه یونی مشتمل بر یونهایی مثل کلر، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیوم، ید و ... است که بسیاری از نیازهای الکترولیتی ما را تامین می کنند. این مجموعه یونی در نمک های تصفیه نشده مثل نمک های معدنی یا نمک دریا موجود است اما نمک های تصفیه شده بهداشتی فاقد آن هستند. نمک های تصفیه نشده در صورت مصرف منطقی نه تنها باعث افزایش فشار خون نخواهند شد بلکه در طولانی مدت بر درمان آن نیز تاثیر مثبت خواهند گذاشت. بنابراین توصیه می کنیم، به جای مصرف نمک های تصفیه شده از نمک های معدنی یا نمک دریای تصفیه نشده استفاده کنید.

-  قطع یا کم کردن بیش از حد نمک باعث بروز عوارض مختلفی از جمله خستگی مزمن خواهد شد. لذا این کار به عنوان راه درمان فشار خون توصیه نمی شود.

-  با این حال توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد نمک هم حتماً مضر است. بنابراین نمک تصفیه نشده را به میزان منطقی مصرف کنید اما شورش را در نیاورید.

3- حذف وعده ناهار

ناهار بر خلاف تصور عموم مردم، در طب اسلامی و ایرانی وعده ای بسیار مضر است. یکی از آثار مهم نخوردن ناهار، تنظیم سطح فشار خون است. بنابراین سعی کنید ناهار را از برنامه غذایی خود حذف کنید. اگر ابتدا به ساکن برای این کار آمادگی ندارید می توانید مقدار مصرف ناهار را کم کنید یا از غذاهای نپخته استفاده کنید و یا لااقل ساعت ناهار خوردنتان از دو ساعت قبل تا دو ساعت بعد از اذان ظهر نباشد.

4- رعایت شرایط مطلوب تغذیه

علاوه برموارد فوق، رعایت سایر شرایط مطلوب تغذیه و به ویژه آن چه که به عنوان مستحبّات تغذیه در دستورات اسلامی آمده است برای در مان هر نوع بیماری و از جمله فشار خون موثّر است. دستوراتی که در ادامه می آید بعضی از ساده ترین و درعین حال از مهم ترین این دستورات هستند؛ لذا آنها را جدّی بگیرید و مطمین باشید که اگر به تدریج آنها را در زندگی خود اجرا کنید نیازتان به طبیبانی مثل بنده به حدّاقل خواهد رسید و اکثر بیماری های جسمی و روحی شما مسیر بهبودی را خواهند پیمود. اگر بعضی از دستورات به نظرتان سخت می آید عجله نکنید و به تدریج و گام به گام خود را به انجام آنها عادت دهید.

- دو اصل مهم و اساسی در تغذیه سالم که بهتر است در تمام زندگی رعایت شوند اینها هستند:

-       حرکت از سمت غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی. 

-       حرکت از سمت غذاهای پخته به سمت غذاهای خام.

چنانکه واضح است منظور ما «خام گیاهخواری» مطلق نیست؛ بلکه حتّی آن را کاری غلط می دانیم؛ امّا هر قدر که غذاهای گیاهی و خام در رژیم غذایی ما غلبه بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی و پخته داشته باشند بدن ما سالم تر خواهد بود.

- تا زمان گرسنگی کامل، غذا نخورید و قبل از سیری نیز دست از خوردن بکشید؛ قبل و بعد از غذا کمی نمک میل کنید؛ از پرخوری؛ بد و بی موقع غذا خوردن خودداری کنید. سعی کنید هر لقمه غذا را حداقل سی بار بجوید. غذای خود را در محیطی آرام و به دور از استرس و تنش و در حالت نشسته میل کنید. با اجتناب از مصرف غذاهای خیلی گرم یا خیلی سرد اعمال هضمی را بهبود ببخشید. سعی کنید از نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت و نیم پس از آن از نوشیدن هر نوع نوشیدنی پرهیزکنید.

- سرخ کردن بدترین شیوه پخت غذاست؛ مصرف غذاهای سرخ کردنی را به نزدیک صفر برسانید. از مصرف غذاهایی هم که در درجه حرارت‌های بسیار بالا و یا با مدت زمان طولانی تهیه می‌شوند، خودداری کنید و به خاطر داشته باشید استفاده چند باره از روغن‌های آشپزی عامل مهمّی در بالا بردن فشار خون است.

- چنان که گفتیم مصرف غذاهای حیوانی(انواع گوشت، لبنیات، تخم مرغ و ...) را به حدّاقل مورد نیاز کاهش دهید. مصرف تخم مرغ را به هفته ای یک بار و آنهم به صورت آب پز عسلی محدود کنید. فراموش نکنید که در حدّ امکان از تخم مرغهای خانگی استفاده کنید.

- تمام غذاهای مصنوعی، صنعتی، کارخانه ای و مانند آن را چونان سمّ مهلکی برای خود فرض کنید و به سراغ آنها نروید. (انواع سوسیس، کالباس، همبرگر، پیتزا، انواع غذاهای ساندویچی و فست فودها، نوشابه ها و دوغ های گازدار، انواع پفک، چیپس، شکلات و بستنی صنعتی، آدامس، انواع سس های کارخانه ای، نان های فانتزی، هر نوع کمپوت و کنسرو و آب میوه صنعتی و هرگونه خوراکی اسانس دار، شیرینی های قنادی، ماکارونی و لازانیا، انواع آجیل بوداده و حتّی مواردی مانند ربّ و آبلیمو و سرکه صنعتی، انواع لبنیات پاستوریزه و حتّی کشک کارخانه ای و ....)

- مصرف میوه های گلخانه ای را محدود کنید و در حدّ امکان از میوه هایی که در محیط طبیعی رشد کرده اند استفاده کنید. از مصرف قارچ پرورشی هم خودداری کنید.

- مصرف قند و شکر و هر چیزی که با آنها تهیه می شود (مثل انواع نوشابه، مربا، ژله، شکلات، کیک‌ و شیرینی) را محدود و یا حذف کنید و شیرینی های طبیعی مانند خرما و عسل را جایگزین نمایید.

- آب لوله کشی مقادیر زیادی کلر دارد؛ اگر چاره ای از مصرف آن ندارید؛ آن را یک دقیقه بجوشانید.

-  از مصرف هرگونه غذای فریز شده، دودی، یا غذاهای پخته شده با مایکروفر، زودپز، پلوپز، آرام پز و مانند آن خودداری کنید.

- آب را در یخچال سرد کنید و در آن یخ نیندازید.

- در صورت امکان برای پخت غذا از ظروف سفالی، سنگی، چدنی یا مس سفید شده با قلع استفاده کنید. ظروف چینی و کریستال هم خوب هستند؛ ولی از تفلون، آلومینیوم، روی، ملامین، استیل و ظروف لعابی و نیز ظروف مسی سفید شده با سرب فاصله بگیرید.

- مصرف نان‌ها و مواد کربوهیدراتی تهیه شده از آردهای سفید و بدون سبوس (تصفیه شده) را به حداقل برسانید و از نان‌های سبوس‌دار استفاده کنید. مصرف نان های سبوس دار در طولانی مدت می تواند اثر مثبتی در کاهش فشار خون داشته باشد.

- در حدّ امکان مصرف خوراکی های حاوی کافیین مثل چای، قهوه، نسکافه، انواع نوشابه و شکلات را بسیار محدود کنید.

- موادی مثل کره، خامه، مارگارین، چربی‌های هیدروژنه، روغن‌های جامد و مایع و انواع سس‌ها را از برنامه غذایی حذف کنید. بهترین روغن برای شما روغن زیتون (به خصوص انواع تصفیه نشده آن) و بعد از آن روغن کنجد است. با مشورت متخصّص طبّ سنّتی، مصرف روغن پاک(روغن زرد یا حیوانی)، کره محلّی و روغن دنبه نیز می تواند به شما کمک کند.

- مغز‌ها و دانه‌های گیاهی اگر به صورت خام مصرف شوند حاوی موادمغذی بی‌شماری هستند، می‌توانید از آنها در رژیم غذایی روزانه بهره ببرید.

5- روزه داری

روزه داری در افرادی که به علت افراط در خوردن، چاقی، چربی خون و مانند آنها دچار فشار خون شده اند راه بسیار مناسبی برای کنترل فشار خون است.

6- افزایش مصرف پتاسیم

ثابت شده است که افزایش مصرف غذاهای حاوی پتاسیم به کاهش فشار خون کمک می کند. جالب است بدانید که پتاسیم غذاهای کارخانه ای طی مراحل فرآوری به تدریج کاهش می یابد ولی نمک بیشتری به آنها افزوده می شود. این مساله به علاوه روغن زیاد و وجود اسانس ها، رنگ ها و ترکیبات نگهدارنده در این گونه خوراکی ها باعث می شود که اثر آنها در افزایش فشار خون بسیار واضح باشد. بنابراین برای تامین پتاسیم کافی از مصرف غذاهای کارخانه ای خودداری کنید. غلات، میوه ها و سبزی ها منابع خوبی برای تامین پتاسیم مورد نیاز بدن هستند. 

7- افزایش مصرف کلسیم

ثابت شده است که تامین کلسیم بدن به اندازه مورد نیاز باعث کاهش فشار خون می شود. بنده به تجربه دیده ام که کمبود کلسیم در بین مردم ما بسیار شایع است. بنابراین توصیه اکید می کنم که بیماران فشار خونی حداقل تا مدتی از مکمل های طبیعی کلسیم استفاده کنند. امروزه مردم تحت تاثیر آموزه های رسانه ها برای تامین کلسیم مورد نیاز خود عمدتاً به مصرف لبنیات روی می آورند که با توجّه به کیفیت لبنیات پاستوریزه، به هیچ وجه مورد تایید ما نیست و البته معمولاً اثر درمانی مناسبی هم ندارند. پیشنهادهای ما به شما برای تامین کلسیم مورد نیازتان ساده و عملی است:

1- بهره مندی از آفتاب: اگر خانه آفتاب گیری ندارید؛ سعی کنید هر چند روز یک بار هم که شده چند دقیقه ای آفتاب بگیرید؛ البته اکیداً توصیه می کنم که تابش آفتاب باید به پشت بدن باشد و نه جلوی آن.

2- فعّالیت بدنی مناسب مانع از کاهش میزان کلسیم بدن خواهد شد.

3- از مصرف خوراکی هایی که باعث کاهش جذب کلسیم یا افزایش میزان برداشت آن از استخوان می شوند خودداری کنید. سر دسته این خوراکی ها چای و نوشابه است.

4- از بین لبنیات، بهتر است به مصرف کشک و کره محلّی و روغن زرد اکتفا شود. مصرف هفته ای یک بار کشک محلّی مرغوب (به صورت کله جوش، همراه کمی پونه و روغن زیتون– به جای نعناع داغ – و چند عدد خرما یا مغز گردو به عنوان دسر)، کلسیم کافی را تامین خواهد کرد.

5- مصرف روزانه 10 عدد مغز بادام خام و 5 عدد خرما هم می تواند کلسیم مورد نیاز را به بدن برساند.

6- پوست تخم مرغ های مصرفی خود را دور نریزید. آنها را شسته؛ خشک و آسیاب نموده، روزی نصف قاشق چایخوری از این پودر را با کمی عسل روی زبان خود ریخته قورت دهید. این ترکیب ساده و ارزان یکی از بهترین مکمّل های طبیعی کلسیم است.

ب- حجامت

حجامت بدون تردید یکی از بهترین روش ها برای درمان فشار خون است. حجامت از چند طریق باعث کاهش فشار خون می شود:

1- اخلاط فاسد را از بدن خارج می کند.

2- با ارتقاء سطح کارکرد کبد، زمینه را برای پاک شدن رسوبات از جداره عروق فراهم می کند.

3- حرارت کلی بدن و حرارت قلب را معتدل می کند.

4- غلظت خون را تعدیل می کند.

5- حجم خون را کاهش می دهد.

اینکه چه کسانی از حجامت سود می برند و چند بار و چگونه باید حجامت کنند مساله ای است که باید توسط پزشک تعیین شود. اما به طور کلی می توان گفت:

1- جز برخی از افراد بلغمی، اکثر افراد از انجام حجامت سود می برند.

2- حجامت مورد توصیه، حجامت عام(بین دو کتف) است؛ اگرچه برخی معتقدند که حجامت ساکرال(گودی کمر) نافع تر است.

3- افرادی که خون غلیظی دارند به ویژه افراد دموی بهتر است به فواصل مناسب، حجامت را تکرار کنند.

4- اگر چه حجامت در بسیاری از موارد -  به ویژه در فشار خون دموی – به تنهایی می تواند فشار خون را درمان کند اما به هر حال قاعده بر این است که حجامت به عنوان یک درمان کمکی در کنار سایر روش های اصلاح مزاج به کار رود.

ج- ورزش

ورزش یکی از راههای مناسب کنترل و درمان فشار خون است. ورزش با افزایش سوخت و ساز و تعریق و کمک به درمان یبوست، به سوختن و دفع اخلاط فاسد کمک می کند و با ایجاد نشاط، در کاهش استرس که یکی از متهمان اصلی ایجاد فشار خون است موثر است. همچنین ورزش باعث کاهش اسپاسم عروق و شل شدن آنها می شود. در این رابطه باید دانست:

1- ورزش باید ملایم و متناسب با وضعیت بدنی و مزاج بیمار باشد. ورزش حرفه ای نمی تواند راه مناسبی برای درمان فشار خون باشد.

2- پیاده روی تند یا دویدن آرام از بهترین ورزش ها برای درمان فشار خون است. این کار به ویژه پس از نماز صبح به شدّت مورد توصیه ماست. دوچرخه سواری و شنا گزینه های بعدی هستند. برای اثربخشی بهتر، باید به طور منظّم و حدّاقل هفته ای سه جلسه سی دقیقه ای ورزش کرد.

3- ورزش های غیر ایزومتریک مثل وزنه برداری یا پرورش اندام نه تنها باعث کاهش فشار خون نمی شوند بلکه آن را افزایش می دهند.

د- رفع یبوست

یبوست باعث تجمع اخلاط فاسد در بدن و ایجاد سوء مزاجهای مختلفی می شود. درمان یبوست از الزامات درمان فشار خون است. برای توضیحات کامل تر می توانید به مقاله «ام الامراضی به نام یبوست» مراجعه کنید. ساده ترین پیشنهاد به کسانی که با این مشکل مواجه هستند آن است که نیم ساعت قبل از صبحانه خوردن یک قاشق غذاخوری خاکشی را در یک لیوان آب جوش ریخته و داغ داغ میل کنند.

هـ- درمان مشکلات روحی و استرس ها

جسم و روح، اثرات متقابلی روی هم دارند و صد البته، تاثیرات اوضاع مثبت و منفی روحی بر جسم، بسیار واضح تر و ملموس تر است. استرس، به تدریج می تواند کارکرد تمام اعضای بدن را دچار اختلال کند و انواع سوء مزاج ها را به وجود آورد. تجربه افزایش فشار خون به دنبال استرس و مشکلات روحی برای بسیاری از ما تجربه ای آشنا است. بنابراین بدون حل مشکلات روحی بیمار انتظار درمان کامل فشار خون او را نداشته باشید. درمان این مشکلات ابتدا باید با تغییر در شیوه های زندگی و نیز تغییر نگرش های بیمار انجام شود. درمان های دارویی تنها جنبه کمکی دارند. چند پیشنهاد ساده برای این کار عبارتند از:

 - دم کرده گل گاوزبان و سنبل طیب:  یک قاشق غذاخوری گل گاوزبان و یک قاشق مربّاخوری سنبل طیب و یک عدد لیموعمانی (یا دو عدد عنّاب) را با یک و نیم لیوان آب، ۲۰ دقیقه روی شعله کم جوشانده صاف کرده با عسل شیرین و میل کنید. اگر احساس می کنید که با مصرف این جوشانده فشارتان بالا می رود آن را بدون سنبل طیب استفاده کنید.

- عرق بیدمشک و بهارنارنج را به نسبت مساوی با هم مخلوط و روزی 3-2 استکان میل کنید.

- یک عدد سیب – که بهتر است سیب سرخ باشد – را با پوست رنده کنید و دو قاشق غذاخوری گلاب، دو قاشق غذاخوری عرق بیدمشک، یک قاشق مربّاخوری عسل و یک قاشق چایخوری تخم ریحان یا فرنجمشک را به آن اضافه کنید و پس از مدّتی خیس خوردن، میل کنید. این فالوده خوش طعم، علاوه بر اثر آرامبخشی فوق العاده، در درمان کم خونی نیز بسیار موثّر است.

- از دم کرده یا جوشانده یا عرقیات این گیاهان نیز می توانید استفاده کنید: بابونه، بادرنجبویه، اسطوخدّوس، گل سرخ، طارونه، آویشن، مرزنجوش، هوفاریقون، رزماری و ....

- اگر با مصرف این داروها احساس می کنید دچار گرمی شده اید می توانید داروهایی مثل پوست بید، تخم گشنیز، نیلوفر و طباشیر را به عنوان آرام بخش های خنک به رژیم دارویی خود اضافه کنید.

- مصرف گلاب هم اثر آرام بخشی فوق العاده ای دارد. روزی 2-1 بار و هر بار نصف استکان گلاب را به آرامی میل کنید یا آن را مخلوط با سایر عرقیات استفاده کنید. از گلاب در غذاها هم استفاده کنید. استفاده از اسانس گل سرخ کاشان – یعنی تنها عطر واقعاً ایرانی – هم اثر نشاط آوری فوق العاده ای خواهد داشت. البته معدودی از افراد با مصرف گلاب دچار افزایش فشار خون می شوند که این عدّه باید از مصرف خوراکی آن اجتناب کنند.

دستورات فوق، تنها چند دستور ساده و قابل اجرا برای عموم بوده و طبیعتاً با مراجعه به پزشک یا عطّار با تجربه می توانید دستورات کاملتر و مطابق با طبع و مزاج خود دریافت کنید.

و- درمان دارویی سوء مزاج و دفع اخلاط فاسد 

تصور عمومی بر آن است که افراد فشار خونی باید خنکی مصرف کنند. اگر چه به نظر می رسد که فشار خون های گرم نسبت به فشار خون های سرد شیوع بیشتری داشته باشند اما این مساله قاعده ای کلی نیست و در بسیاری از موارد لازم است که به بیمار داروهای گرمی تجویز کرد تا فشار خون او درمان شود. بنابراین تجویز دارو برای رفع سوء مزاج، مساله ای تخصصی است؛ اما نکته های عمومی تر را ذکر می کنیم:

1- تقریباً هر مریض فشار خونی می توانید ترکیب عرق کاسنی و شاهتره را مصرف کند. برای این کار دو عرق را به نسبت مساوی مخلوط و روزی 3-2 استکان میل کنید. این ترکیب با طبع معتدل و ملایم خود، تقریباً به همه افراد با هر مزاجی می سازد و با فعال سازی کبد، به تدریج اخلاط فاسد را از بدن تخلیه می کند. چند ماه مصرف این ترکیب، بسیاری از فشار خون ها را درمان می کند.

اگر طبع بیمار خیلی گرم باشد می توان عرق های خنکی مثل بید، خارشتر، همیشه بهار و ... را به این ترکیب اضافه کرد. به عکس اگر طبع بیمار سرد باشد یا با خوردن ترکیب عرق کاسنی- شاهتره دچار سردی شود می توان کمی عرق گل گاوزبان یا بابونه و ... به آن افزود.

2- اگر بیمار طبع گرمی داشته باشد درمان های زیر می تواند به درمان او کمک کند:

- شبها یک قاشق مرباخوری پودر تخم گشنیز را در یک استکان آبغوره بی نمک ریخته صبح ناشتا آن را صاف و کم کم میل کند. این نسخه به خصوص برای درمان فشار خون هایی که همراه با سوزن سوزن شدن بدن، تلخی دهان، پوسته ریزی یا شکاف خوردن لب، خارش و سایر علایم افزایش صفرا هستند بسیار مفید است.

- مصرف ترشی های طبیعی مثل سرکه، آبغوره و آبلیمو

- مصرف عصاره(جوشانده، دم کرده، خیسانده و ...) زرشک، عناب، شاه توت، انار، آلبالو، ذغال اخته، چای ترش و .... در این میان چای ترش از بهترین داروها برای کاهش فشار خون است اما با توجه به طبع سرد و خشک آن بیشترین تاثیر را روی فشار خون های گرم خواهد داشت و مصرف مداوم و طولانی آن در افراد سردمزاج می تواند باعث بروز مشکلاتی گردد.

- مصرف مرکبات به ویژه گریپ فروت

- مصرف آب ماست

3- اگر بیمار طبع سردی داشته باشد و به ویژه افراد بلغمی باید به روش های دیگری درمان شود؛ مثلاً:

- استفاده از جوشانده یا عرق گل گاوزبان

- مصرف سیاهدانه: روزی 3 بار و هر بار 7 عدد سیاهدانه را به آرامی بجود. چون در اوایل مصرف ممکن است افت فشار شدیدی رخ دهد بهتر است تا تطبیق پیدا کردن بدن، مصرف سیاهدانه در حالت نشسته انجام شود. به همین دلیل هم توصیه می شود که بانوان باردار از مصرف سیاهدانه خودداری کنند.

4- سیر: سیر با آنکه طبعی گرم و خشک دارد قادر است انواع فشار خون حتی فشار خون های گرم را کنترل کند بنابراین مصرف آن را به کلیه کسانی که سیر به آنها می سازد توصیه می کنیم. مداومت در مصرف سیر اغلب به تنهایی می تواند مشکل بیمار را حل کند. سیر را باید خام مصرف کرد و مصرف سیر پخته یا سیر ترشی اثر درمانی چندانی ندارد. کسانی که با بوی سیر مشکل دارند می توانند از«عصاره سیر و لیموترش» استفاده کنند.

5- داروهای افزایش دهنده فشار خون: برخی داروهای گیاهی می توانند فشار خون را بالا ببرند؛ به این دلیل توصیه می شود برای مصرف آنها با پزشک حاذق مشورت کنید. در این مورد می توان به داروهایی مانند شیرین بیان، سنبل طیب، بادرنجبویه، زیرفون و ... اشاره کرد.

ز- قطع مصرف دخانیات

این اقدام می تواند از موثرترین اقدامات برای کاهش فشار خون باشد. ثابت شده است که با اولین پک به سیگار یا پیپ، فشار خون ماکزیموم به علت آزاد شدن آدرنالین 25 میلیمتر جیوه افزایش پیدا می کند.

ح- کاهش وزن

ثابت شده است که فشار خون در افراد چاق – به ویژه کسانی که چاقی شکمی دارند – شایع تر است؛ بنابراین بهتر است با رعایت یک برنامه غذایی مناسب به کاهش وزن اقدام کرد.

فشار خون در زنان یائسه

بسیاری از زنان یایسه به واسطه تغییرات هورمونی که پیدا می کنند و نیز عدم دفع خون قاعدگی دچار افزایش فشار خون می شوند. برای درمان این بانوان علاوه بر نکات عمومی ذکر شده، این دستورات هم کمک کننده است:

1- مصرف جوانه گندم: روزی یک قاشق مربّاخوری از پودر جوانه گندم(یا 5-4 قاشق غذاخوری جوانه گندم تازه) را به هرنحوی که مایل هستید مصرف کنید. جوانه گندم یکی از بهترین گزینه ها برای کاهش انواع عوارض دوران یایسگی است ولذا مصرف مداوم آن برای زنان یایسه بسیار مطلوب است.

2- مصرف مکمل های هورمونی طبیعی: مثل رازیانه، بومادران یا تخم شوید که به اشکال مختلف قابل مصرف هستند. اگر گر گرفتگی هم جزء علایم بیمار باشد می توان عرق کاسنی و شاهتره را نیز به داروها اضافه کرد.

3- انجام حجامت به خصوص حجامت ساکرال (گودی کمر).

فشار خون زنان باردار

با مشورت پزشک حاذق اقدامات ذیل قابل انجام است:

1- رعایت دستورات عمومی (تغذیه، استرس، یبوست و ...) که در مورد سایر بیماران گفته شد.

2- تجویز مخلوط مساوی مساوی عرق کاسنی و شاهتره. 

3- حجامت: حجامت بین ماههای 4 تا 7 بارداری، یکی از بهترین راههای پیشگیری از این مساله است. در صورت ضرورت و با توجه به وضعیت جسمانی و مزاجی بیمار و بنا به تشخیص پزشک، تکرار این حجامت نیز منع چندانی ندارد.

4- دقّت کنید که در این دوران از مصرف داروهایی که می توانند باعث افت شدید و سریع فشار خون شوند؛ خودداری شود. (مثل سیاهدانه، چای ترش و ...)

تقریباً تمام موارد فشار خون بارداری با همین دستورات ساده بهبود خواهند یافت.

یک دلیل نادر برای فشار خون

یک دلیل نادر برای فشار خون پایدار، عارضه «آپنه یا قطع تنفس به هنگام خواب است» که معمولاً در افرادی اتفاق می افتد که گردن کوتاهی دارند و عادت دارند به پشت بخوابند. برای جلوگیری از این عارضه سعی کنید عادت کنید (و به کودکانتان نیز عادت دهید) که به هنگام خوابیدن، به پهلوی راست (همانطور که در روایات شریف سفارش شده است) بخوابند.

آیا همه کسانی که پرفشاری خون دارند باید درمان شوند؟

پاسخ این سوال بر اساس دیدگاه های طب جدید مثبت است اما بر اساس آموزه های طب سنتی منفی است. گفتیم که بر طبق منطق طب سنتی ممکن است فردی به طور طبیعی فشار خونی بالاتر از سایر افراد داشته باشد و بدیهی است چنین فردی بیمار محسوب نمی شود که نیازی به درمان داشته باشد. اینها معمولاً افراد سالمی هستند که به طور اتفاقی متوجه بالا بودن فشار خون خود می شوند و تحت درمان دارویی قرار می گیرند و تازه از این موقع است که انواع علایم و عوارض را بروز می دهند. تشخیص اینکه کسی به طور طبیعی و بر اساس مزاج خود دچار فشار خون است یا این که بیمار است و نیاز به درمان دارد تنها از پزشک مسلط به مبانی طب سنتی ساخته است. 

درمان اورژانسی فشار خون

گاهی فشار خون به دلایل مختلفی به طور ناگهانی بالا می رود که اگر زود به داد بیمار نرسیم می تواند منجر به عوارض خطرناکی شود. برای کنترل اورژانسی فشار خون توصیه های ساده ذیل را در نظر داشته باشید:

1- حنا را با آبغوره بی نمک خمیر کرده و کف پای بیمار ضماد کنید.

2- از جوشانده چای ترش استفاده کنید.

3- سیر را رنده کرده و با کمی آبلیمو به بیمار بدهید تا بخورد.

4- کمی آبغوره بی نمک یا آب لیموترش تازه به بیمار بخورانید.

5- اگر فشار خون بیمار به هیچ صراطی مستقیم نیست او را سریعا حجامت کنید. بسیاری از همکاران فشار خون بسیار بالا را مانع انجام حجامت می دانند امّا به عقیده بنده یکی از بهترین روش ها برای کنترل اورژانسی فشار خون، حجامت است.

6- از سایر اقدامات کمکی هم غافل نشوید: بیمار را در معرض هوای آزاد و تازه قرار دهید؛ از او بخواهید که نفس عمیق بکشد، چشم های خود را ببندد و سعی کند که به چیزی فکر نکند، شانه های او را به آرامی ماساژ دهید و سعی کنید هر گونه استرس و نگرانی را از او دور کنید.

در تنظیم این مقاله از این منابع استفاده شده است:

http://thc.tums.ac.ir

http://www.irshafa.ir

http://www.pezeshki.net

http://www.tebyan.net