بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
و صلّي الله علي محمّد و آله الطّاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين
خرفه، برکت فراموش شده
در عالم خلقت برخی غذاها و برخی گیاهان نسبت به برخی دیگر برتری داده شده اند. درست مثل انسانها که به برخی در برابر برخی دیگر فضیلت داده شده است.
به این آیه دقت کنید: «و َفِي الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِنْ أَعْنَابٍ و َزَرْعٌ و َنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَ غَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى بِمَاءٍ وَاحِدٍ و َنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الْأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» ﴿رعد 4﴾«و در زمين قطعاتى است كنار هم و باغهايى از انگور و كشتزارها و درختان خرما چه از يك ريشه و چه از غير يك ريشه كه با يك آب سيراب مى گردند و [با اين همه] برخى از آنها رابر برخى ديگر برترى مى دهيم بى گمان در اين امر براى مردمى كه تعقل مى كنند دلايل [روشنى] است» بر اساس روایات اهل بیت علیهم السلام یکی از این گیاهان خرفه است.
بر اساس روایات اهل بیت علیهم السلام یکی از این گیاهان خرفه است. چند روز قبل از جایی عبور می کردم، دیدم از کنار یک پله سیمانی و از روی آسفالت سبزی خرفه روییده است. یاد این روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله افتادم:• پيامبر (ص) حرارتى يافت. بر خُرفهاى دندان فشرد و از آن احساس راحتى كرد. سپس گفت: خداوندا! در آن بركت بنِه. در آن، شفاى نود و نُه درد است. [اى خُرفه!] در هر جا مىخواهى، بروى».ظاهرا چنین رویشی نتیجه استجابت دعای پیامبر خداست.
• رسول اکرم (صلوات الله علیه و آله و سلم): بر شما باد خُرفه، كه زيركى دهد و اگر تنها يك چيز باشد كه عقل را افزون مىكند، همان است.
• امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا بر زمين سوختهاى پا نهاد و آن زمين، پايش را سوزاند. پس، پاى خويش را بر خُرفه نهاد و در نتيجه، سوزش حاصله، فرو نشست. از آن پس، پيامبر صلى الله عليه و آله خُرفه را دوست داشت، براى آن دعا مىكرد و مىگفت: چه گياه پُربركتى است.خرفه را در زبان عربی، فرفخ، بقله فاطمه یا بقلة الزهرا می نامند. چون در روایات آمده است که سبزی مورد علاقه حضرت بود.
• امام صادق (علیه السلام): در روی زمین گیاهی والاتر و سودمند تر از خرفه نیست و آن سبزی فاطمه است. (کافی ج 6- بحار ج66 )در زبان فارسی به خرقفه پَرپهن می گویند چون برگهای پهن و ضخیمی دارد. بنى اميه نام خرفه را تغییر دادند و بقله الحمقاء نهادند (سبزی احمق). گفتند: چون در مسیر گذر مردم مىرويد سبزى احمقى است!
خرفه سبزی بسیار پر خاصیتی است. ساقه آن ضخیم و مفروش بر روی زمين و مایل به سرخی و بسيار شكننده است. برك آن اندك ضخيم و لزج است. در روزگار نه چندان دورجایگاه ویژه ای در سفره غذایی مردم داشت و سبزی فروشها آن را مثل سایر سبزیجات عرضه می کردند ولی متاسفانه به علل ناشناخته ولی قابل تصور به فراموشی سپرده شد. در حال حاضر با این که خرفه به صورت خودرو در زمینهای کشاورزی می روید، کشاورزان به دلیل متقاضی نداشتن، آن را کنده و دور می اندازند.
خواص کلی خرفه
خرفه سرد و تر است. مسکن صفراست، حرارت خون و کبد و معده را تسکین می‌دهد. سر درد گرم را رفع و عطش را تسکین می دهد، ادرارآور و در خرد کردن سنگ مثانه موثر است. همچنین در مبتلایان به دیابت که گرم مزاج باشند قند خون را کاهش می دهد.مرحوم دکتر عبدالله احمدیه در مورد خاصیت ضد دیابت خرفه می گوید: «خرفه و تخم خرفه گاه در طبایع گرم رفع دیابت را می نماید. نگارنده آن را بسیار مورد آزمایش قرار داده و مفید یافته ام». به بیماران دیابتی که گرم مزاج هستند می گوییم زیاد خرفه بخورند و اگر موجود نبود سه قاشق غذاخوری تخم خرفه را آسیاب کرده در سه فنجان آب چند ساعت بخیسانند. سپس از صافی گذرانده و این سه فنجان آب را صبح و ظهر و شب بنوشند.
خواص مهم خرفه در کتاب مخزن الادویه (برای پزشکان)
برگ و ساق آن مسكن صفرا و مسكن خون و حرارت جگر و تبهاى حاره و عطش و دیابت و صداع حار و قاطع چركى كه از سينه آيد و تفتيت حصاة و ادرار بول نمايد و جهت حرقت مجارى بول و مثانه و حابس حيض بقوت قبض و برودت خود. جهت امراض حاره بغايت نافع خصوص در بلدان و فصول حاره و چون محرور المزاجان لاغر و خشك تناول نمايند ابدان ايشان را تر و فربه و ضماد آن با روغن كل جهت تسكين صداع حار ضرباني و سوختكي آتش و اورام حاره و با حنا بر كف دست و پاى جهت تسكين حرارت آن و ضماد بيخ آن جهت ثآليل و برگ و ساق آن مقوى باه محرورين و مضعف مبرودين و بالخاصية مسقط اشتها و اكثار آن مورث تاريكي چشم مصلح آن مصطكى و كرفس و نعناع و تخم آن در جميع افعال مانند آب آنست و از آن ضعيفتر
با مروری بر جایگاه خرفه در روایات طب اسلامی و منابع طب ایرانی به وضوح بر اهمیت تلاش برای باز معرفی و احیاء چرخه عرضه و تقاضای و قرار گرفتن آن در سبد غذایی مردم پی می بریم. شایسته است در فصل تابستان مردم خصوصا افراد گرم مزاج تا می توانند سبزی خرفه را مانند سبزی خوردن میل کنند یا به عنوان سبزی آش استفاده کنند. ترشی آن هم خوشمزه می شود. اضافه آن را ترشی بیندازید که در سایر فصول داشته باشید. به کشاورزان و باغداران هم بگویید آن را دور نریخته و به سبزی فروشها عرضه کنند. و هرکدام باغچه دارید آن را بکارید.