طعم شیرین، همواره در طول تاریخ یکی از طعمهای مورد علاقه افراد از کودکی تا بزرگسالی بوده است. امروزه، برای جلوگیری از افزایش وزن و همچنین کاهش بیماریهای قلبی-عروقی و علاقه زیاد بیماران دیابتی به طعم شیرین و درحالیکه شکر برای آنها مضر است، جایگزینی برای مصرف شکر معرفی شده است. از جمله این مواد، میتوان به شیرینکنندههای مصنوعی از جمله ساخارین، آسپارتام و سوکرالوز اشاره کرد. ساخارین، در ابتدای تولید به محصول پرفروش جایگزین قند و شکر طبیعی تبدیل شد؛ اما بعد از چند سال و بررسیهای محققین با ظن به این مسئله که آیا ساخارین عامل ایجاد تومور مغزی و سرطان مثانه در رتهای مورد آزمایش بود یا خیر، کمکم جایگاه خود را در بازار فروش شیرینکنندههای مصنوعی از دست داد. در این زمان، جایگزین دیگری بهنام آسپارتام وارد بازار شد و گوی سبقت فروش را از ساخارین ربود.
مصوبه تولید و مصرف سوکرالوز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا بعد از مورد آزمایش قرار دادن 110 حیوان و انسان، جهت بررسی امنیت زیستی به شرکت تولیدکننده آن اعطا شد؛ اما جالب توجه است که بدانیم از میان 110 مورد مطالعه انجامشده، تنها دو مورد از آنها مربوط به نوع انسانی بوده و طولانیترین مدت بررسی عوارض جانبی تنها بهمدت چهارروز مورد پیگیری قرارگرفته است.
از آسپارتام میتوان بهعنوان اصلیترین عامل بروز این مشکلات و نیز اعتیاد در نوشابههای رژیمی نام برد. آسپارتام بهعنوان یک شیرینکننده مصنوعی –که جایگزین شربت ذرت با فروکتوز بالا(high fructose corn syrup) در نوشابههای رژیمی مورد مصرف است- مرکز پاداش را در مغز فعال میکند.
دکتر مرکولاز(Dr.Mercolase) نیز همانند دکتر ترنر بیان میکند که سوکرالوز بهرغم اینکه از قند طبیعی تهیه میشود، ولی یک قند مصنوعی خطرناک است؛ همانند آسپارتام و ساخارین کلرینه شده است و قطعاً دارای عوارض جانبی است.
تغییرات بر روی P–گلیکوپروتئینها، بهطور معمول بعد از استفاده از داروهای شیمیدرمانی، داروهای درمانی بیماری ایدز و همچنین داروهایی که در مراقبت از بیماران قلبی مورد مصرف هستند، بروز میکند. این اختلال بدین صورت است که بهجای جذب در بدن مواد به درون روده پس زده میشوند و سیستم جذبی بدن دچار اختلال میشود.
با اختلالی که آسپارتام در سیستم دوپامینی مغز افراد ایجاد میکند و روند ترشح انتقالدهندههای عصبی را تغییر میدهد. از این رو این ماده عملکردی همچون مواد مخدر که تاثیرات منفی بر روی مغز و عملکرد ترشخ دوپامین میگذارند، خواهد داشت.
تحقیقات نشان میدهد که مصرفکنندگان اسپلندا حدود پنجاهدرصد از باکتریهای مفید روده خود را از دست دادهاند. اسپلندا با بالا بردن سطح PH در دستگاه گوارش، سبب افزایش وزن میشود و همچنین با تأثیر بر سطح P-گلیکوپروتئینهای(p-glycoprotein) بدن، بدن را دچار اختلال میکند.
قرمزی بههمراه تاول و کهیر و پوستهپوسته شدن پوست، تنگی نفس، گرفتگی و آبریزش بینی، ایجاد لخته خونی در چشم بههمراه اشک، نفخ و درد معده به همراه اسهال، تپش قلب، درد مفاصل و نیز گاهی افسردگی از علائم بالینی مصرف سوکرالوز خواهد بود.
بعد از آشکار شدن مضرات آسپارتام، این ماده نیز مانند ساخارین، با کاهش چشمگیری در میان مصرفکنندگانش مواجه شد. در این میان، جهت حفظ گروه مصرفکنندگان شیرینکنندههای مصنوعی، میبایست گروه جدیدی از این شیرینکنندهها به بازار عرضه میشد. از اینرو، بعد از آسپارتام مادهای با نام سوکرالوز(Sucralose) و نام تجاری اسپلندا(Splenda) وارد بازار فروش شد.
در تحقیقات دیده شده است که مصرف سوکرالوز سبب کاهش باکتریهای مفید رودهای میشود. بعد از مصرف دوازده هفتهای سوکرالوز، روده موشها دچار کاهش 80-47 درصدی باکتریهای بیهوازی شامل بیفیدوباکتریومها و لاکتوباسیلها شده است و حتی بعد از قطع مصرف سوکرالوز، تعداد به حالت طبیعی بازگشت نکرده است.
سوکرالوز، یک شیرینکننده مصنوعی با میزان کالری صفر است که حدود 700- 400 برابر شیرینتر از شکر است. سوکرالوز از قند طبیعی (سوکروز) تهیه شده است و در یک فرآیند چندمرحلهای، سه اتم اکسیژن-هیدروژن با سه اتم کلر جایگزین میشود. سوکرالوز در سال 1976 در کالج کویین الیزابت(Qeen Elizabeth) توسط یک محقق بریتانیایی حین آزمودن یک ماده بهطور اتفاقی کشف شد.
سازمان غذا و داروی آمریکا، ادعا کرده است که حدود صد مطالعه بر روی اسپلندا انجام داده است؛ اما هیچگاه بیان نکرده که این صد مورد مطالعه تنها بر روی نمونههای خرگوش بوده است. خرگوشهای مورد مطالعه، دچار کاهش گلبولهای قرمز خونی، کمخونی، ناباروری در جنس مذکر با تداخل در تولید اسپرم، ایجاد ضایعات مغزی، مشکلات کلیوی، سقطهای جنینی و مرگ 23 درصدی در مقایسه با مرگ شش درصدی گروه کنترلشدهاند.
از نظر شیمیایی، سوکرالوز بیشتر مشابه سم ددت(DDT: dichloro diphenyl trichloro ethane) است، تا قند طبیعی سوکروز که از آن تهیه میشود. در مرحله نخست، سوکرالوز از یک قند طبیعی بهدست میآید اما در یک واکنش پنج مرحلهای، سه مولکول کلر به سوکروز اضافه میشود و در یک واکنش جایگزینی، مولکول شکر تبدیل به یک حد واسط فروکتو-گالاکتوز میشود.
جیمز ترنر(James Terner) رئیس گروه آموزشی ملی سلامت شهروندان مصرفکننده اظهار داشته است که از تحقیقات اخیر محققین، موضوعات شکبرانگیزی در رابطه با مصرفکنندگان اسپلندا دیده شده است.
آسپارتام که از دو اسیدآمینه (واحد سازنده پروتئین) و یک متیلاستر تشکیل شده است، سیستم دوپامینی مغز را تحت تأثیر قرار میدهد و میزان تولید دوپامین(Dopamine) را افزایش میدهد. دقیقاً اینچنین اتفاقی در مصرف مواد الکلی و مخدر نیز برای مغز اتفاق میافتد.
آیا آسپارتام جایگزین مناسبی برای ساخارین بوده است؟
بعد از بررسیهای انجامشده بر روی آسپارتام و انجام آزمایشهای متعدد، مضرات آسپارتام نیز منتشر شد. از میان مضرات معرفیشده آسپارتام میتوان به مشکلات گوارشی، دوبینی، افزایش ذخیره چربی، اضافهوزن و اعتیاد اشاره کرد. مسئلهای که شاید دغدغه افراد مصرفکننده نوشابههای رژیمی حاوی آسپارتام باشد، این است که آیا واقعاً این نوع نوشیدنیها اعتیادآور است؟
چرا نوشابههای رژیمی حاوی آسپارتام اعتیادآور است؟
بیشتر نوشیدنیهای رژیمی، از آب کربندار (گازدار)، رنگ، آسپارتام، فسفریکاسید، پتاسیم، سیترات، سیتریکاسید، کافئین(Caffeine)[1] و طعمدهندههای طبیعی تشکیلشده است. این مجموعه مواد را میتوان بهعنوان یک کوکتل شیمیایی (مخلوط مواد شیمیایی) که منجر به تغییرات شیمیایی در مغز و ایجاد مشکل در ارتباطات بین سلولهای مغزی و متابولیسم پایه مغز میشود، دانست. از آسپارتام میتوان بهعنوان اصلیترین عامل بروز این مشکلات و نیز اعتیاد در نوشابههای رژیمی نام برد. آسپارتام بهعنوان یک شیرینکننده مصنوعی –که جایگزین شربت ذرت با فروکتوز بالا(high fructose corn syrup) در نوشابههای رژیمی مورد مصرف است- مرکز پاداش را در مغز فعال میکند.
زمانی که نوشیدنی و نوشابههای حاوی آسپارتام مصرف شوند، انتقالدهندههای عصبی مغز دچار یک دستکاری میشوند. مغز فریب میخورد، هورمون ترشح میکند و مرکز پاداشش را فعال میکند؛ اما انرژیای دریافت نمیکند. در این شرایط، مغز پیامی برای توقف هورمون نیز دریافت نمیکند. با مصرف این نوع نوشیدنیها، بدن در یک سیکل معیوب دریافت ماده با طعم شیرین و عدم دریافت انرژی قرار میگیرد و تمایل و اشتهای بیشتری برای مصرف از خود نشان میدهد؛ در نتیجه میزان بیشتری نوشابه یا بهتر است بگوییم آسپارتام را وارد بدن میکند.
آسپارتام که از دو اسیدآمینه (واحد سازنده پروتئین) و یک متیلاستر تشکیل شده است، سیستم دوپامینی مغز را تحت تأثیر قرار میدهد و میزان تولید دوپامین[Dopamine)[2) را افزایش میدهد. دقیقاً اینچنین اتفاقی در مصرف مواد الکلی و مخدر نیز برای مغز اتفاق میافتد. کافئینی که در نوشابهها نیز وجود دارد، در یک همکاری ساده با آسپارتام سبب بروز و ظهور رفتارهایی میشود که اغلب در افرادی که به مواد الکلی و مخدر اعتیاد دارند، دیده میشود.[3]،[4]،[5] آیا با اختلالی که آسپارتام در سیستم دوپامینی مغز افراد ایجاد میکند و روند ترشح انتقالدهندههای عصبی را تغییر میدهد، بهتر نیست این ماده شیمیایی را جزو مواد مخدر دستهبندی کرد، تا شیرینکننده مصنوعی؟! بعد از انتشار مضرات آسپارتام، این ماده نیز مانند ساخارین، با کاهش چشمگیری در میان مصرفکنندگانش مواجه شد. در این میان، جهت حفظ گروه مصرفکنندگان شیرینکنندههای مصنوعی، میبایست گروه جدیدی از این شیرینکنندهها به بازار عرضه میشد. از اینرو، بعد از آسپارتام مادهای با نام سوکرالوز(Sucralose) و نام تجاری اسپلندا(Splenda) وارد بازار فروش شد.
سوکرالوز:
سوکرالوز، یک شیرینکننده مصنوعی با میزان کالری صفر است که حدود 700- 400 برابر شیرینتر از شکر است. سوکرالوز از قند طبیعی (سوکروز) تهیه شده است و در یک فرآیند چندمرحلهای، سه اتم اکسیژن-هیدروژن با سه اتم کلر جایگزین میشود. سوکرالوز در سال 1976 در کالج کویین الیزابت(Qeen Elizabeth) توسط یک محقق بریتانیایی حین آزمودن یک ماده بهطور اتفاقی کشف شد؛ در آمریکا در سال 1999 بهعنوان یک شیرینکننده مصنوعی معرفی شد و امروزه یکی از پرطرفدارترین آنهاست. اسپلندا، محصولی است که پایه اصلی آن سوکرالوز است. سوکرالوز فاقد کالری است؛ اما اسپلندا بهدلیل وجود کربوهیدراتهایی مانند دکستروز و مالتودکسترین حدود 36/3 کالری انرژی به ازای مصرف هر گرم از این ماده تولید میکند؛ اما چون این میزان انرژی زیر پنج کالری است، طبق مقررات سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA:Food and Drug administartion of America) بهطور تقریبی میزان انرژی آزاد شده از آن صفر در نظر گرفته میشود و برچسب کالری صفر(Zero calorie) را به خود اختصاص میدهد[6].
انحصار تولید محصول اسپلندا در دست دو کمپانی جانسون(Johnson & Johnson)، تیت و لایل(Tate & Lyle) است. در سال 2015 علامت تجاری اسپلندا در آمریکا به شرکت گروه محصولات غذایی هارتلند(Heartland Food Products Group) واگذار شد. اگرچه تصویب سوکرالوز در آمریکا در سال 1998 صورت گرفت و معرفی آن در سال 1999 بوده است، اما سوکرالوز یا همان اسپلندا از رقیب خود آسپارتام پیشی گرفته است و حدود 62 درصد از بازار شیرینکنندهها را به خود اختصاص داد.[7]،[8] سوکرالوز در سال 1998 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا در جدول شیرینکنندهها و مصارف خوراکی، پختوپز، نوشیدنیهای غیرالکلی، آدامسها و آبمیوهها و تهیه ژلاتین قرار گرفت[9].
مصوبه تولید و مصرف سوکرالوز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا بعد از مورد آزمایش قرار دادن 110 حیوان و انسان، جهت بررسی امنیت زیستی به شرکت تولیدکننده آن اعطا شد؛ اما جالب توجه است که بدانیم از میان 110 مورد مطالعه انجامشده، تنها دو مورد از آنها مربوط به نوع انسانی بوده و طولانیترین مدت بررسی عوارض جانبی تنها بهمدت چهارروز مورد پیگیری قرارگرفته است. در سال 2006 فقط شش مورد آزمایش برای یافتن مضرات اسپلندا انجام شد و فقط نتایج دو آزمایش که مجموعاً 36 نفر در آن شرکت داده شده بودند، جهت تأیید و تصویب اسپلندا منتشر شد. از سویی، تنها موضوع مورد مطالعه در این بررسیها میزان پوسیدگی دندان بعد از مصرف اسپلندا بوده است. قطعاً نمیتوان نتیجه حاصل از بررسی 36 نفر را به کل جمعیت تعمیم داد.
سازمان غذا و داروی آمریکا، ادعا کرده است که حدود صد مطالعه بر روی اسپلندا انجام داده است؛ اما هیچگاه بیان نکرده که این صد مورد مطالعه تنها بر روی نمونههای خرگوش بوده است. خرگوشهای مورد مطالعه، دچار کاهش گلبولهای قرمز خونی، کمخونی، ناباروری در جنس مذکر با تداخل در تولید اسپرم، ایجاد ضایعات مغزی، مشکلات کلیوی، سقطهای جنینی و مرگ 23 درصدی در مقایسه با مرگ شش درصدی گروه کنترلشدهاند.[10]
آیا سوکرالوز برای بدن انسان نیز مضر است؟
این باور که تهیه و خرید محصولات حاوی شیرینکنندههای مصنوعی جهت کاهش وزن کمککننده است، یک رؤیای غیرقابل تحقق است. در حقیقت، این مواد رژیمی میتوانند در فرآیندهای بیوشیمیایی بدن اختلال ایجاد کرده و توان بدن در تنظیم تأمین میزان کالری مورد نیازش را بر هم بزنند. این مسئله امر ثابت شدهای است، که مصرف مواد رژیمی احتمال چاقی را دو برابر میکند. در دهههای گذشته، مطالعات نشان داده است که شیرینکنندههای مصنوعی نهتنها اشتها را تحریک میکنند و سبب افزایش میل به خوردن کربوهیدراتها میشوند، بلکه محرک ذخیره چربی و افزایش وزن نیز میشوند.
از نظر شیمیایی، سوکرالوز بیشتر مشابه سم ددت(DDT: dichloro diphenyl trichloro ethane)[11] است، تا قند طبیعی سوکروز که از آن تهیه میشود[12]. در مرحله نخست، سوکرالوز از یک قند طبیعی بهدست میآید اما در یک واکنش پنج مرحلهای، سه مولکول کلر به سوکروز اضافه میشود و در یک واکنش جایگزینی، مولکول شکر تبدیل به یک حد واسط فروکتو-گالاکتوز میشود. [13]
ترکیب حد واسط فروکتو-گالاکتوز در طبیعت یافت نمیشود؛ در نتیجه بدن نیز توانایی ورود ماده در فرآیند سوختوساز را ندارد؛ این اتفاق از نظر تولیدکنندگان سوکرالوز بهعنوان یک نتیجه مثبت تلقی شده؛ زیرا این آرایش جدید و منحصربهفرد بهدلیل عدم ورود به چرخه سوختوساز، در بدن کالری تولید نخواهد کرد؛ ترکیبهای حد واسط دارای رادیکالهای آزاد هستند. در صورت جذب این مواد در لوله گوارش و ورود به سلولهای بدن میتوانند بر روی ژنهای موجود اثر کرده و ژنها را دچار جهش کنند و یا حتی سلولها را تبدیل به فرم سرطانی کرده و فرد را دچار بیماری سرطان کنند.
با توجه به نتایج بهدست آمده از آزمایشهای صورتگرفته بر روی حیوانات، جذب پانزدهدرصدی سوکرالوز در سیستم گوارش و سلولهای چربی گزارش شده است. اگر فرد دارای سیستم گوارش کارآمدی نیز باشد، میزان جذب، افزایش یافته و فرد با ریسک بالاتری از عوارض جانبی مواجه خواهد شد. با این حساب، میتوان سوکرالوز را یک ترکیب سرطانزا بهشمار آورد تا یک شیرینکننده مصنوعی. جیمز ترنر(James Terner) رئیس گروه آموزشی ملی سلامت شهروندان مصرفکننده اظهار داشته است که از تحقیقات اخیر محققین، موضوعات شکبرانگیزی در رابطه با مصرفکنندگان اسپلندا دیده شده است.
او بیان میکند که مصرفکنندگان اسپلندا حدود پنجاهدرصد از باکتریهای مفید روده خود را از دست دادهاند. اسپلندا با بالا بردن سطح PH در دستگاه گوارش، سبب افزایش وزن میشود و همچنین با تأثیر بر سطح P-گلیکوپروتئینهای(p-glycoprotein)[14] بدن، بدن را دچار اختلال میکند. تغییرات بر روی P–گلیکوپروتئینها، بهطور معمول بعد از استفاده از داروهای شیمیدرمانی، داروهای درمانی بیماری ایدز و همچنین داروهایی که در مراقبت از بیماران قلبی مورد مصرف هستند، بروز میکند. این اختلال بدین صورت است که بهجای جذب در بدن مواد به درون روده پس زده میشوند و سیستم جذبی بدن دچار اختلال میشود.[15] لذا از دیدگاه ترنر، مصرف اسپلندا یک تهدید بزرگ برای انسان است.
از سوی دیگر، دکتر مرکولاز(Dr.Mercolase) نیز همانند دکتر ترنر بیان میکند که سوکرالوز بهرغم اینکه از قند طبیعی تهیه میشود، ولی یک قند مصنوعی خطرناک است؛ همانند آسپارتام و ساخارین کلرینه شده است و قطعاً دارای عوارض جانبی است.[16] شیرینکننده مصنوعی سوکرالوز، یک ترکیب فعال است که اثرات بیولوژیکی آن توسط پروفسور سوزان شیفمن(Susan Schiffman) و دکتر کریستینا روتر(Cristina Rother) بهصورت خلاصه در مجله سمشناسی و سلامت محیط(Toxicology and Environmental Health) منتشر شد.
برخی از تأثیرات بیولوژیکی سوکرالوز که توسط پروفسور شیفمن و دکتر روتر گردآوری شده است، بدین شرح است.
-
مصرف سوکرالوز سبب تغییر در میزان ترشح انسولین[17]، تغییر مقدار قند خون و تغییر میزان پپتیدهای شبه گلوکاگون[18] در بدن میشود. میزان ترشح هورمون انسولین میتواند قند خون را کنترل کند. پپتیدهای شبه گلوکاگون نیز بهنوبه خود بر میزان ترشح انسولین تأثیر میگذارند. در نتیجه، با تغییر بر روی هر یک، میزان قند خون مورد تأثیر قرار میگیرد. این مسئله میتواند برای افراد مبتلا به دیابت خطرناک باشد.
-
مواد حاصل از سوختوساز سوکرالوز در روده و دستگاه گوارش فاقد هویت و پروفایل ایمنی هستند؛ در نتیجه ممکن است در افراد ایجاد بیماریهای خود ایمنی کند.
-
در تحقیقات دیده شده است که مصرف سوکرالوز سبب کاهش باکتریهای مفید رودهای میشود. بعد از مصرف دوازده هفتهای سوکرالوز، روده موشها دچار کاهش 80-47 درصدی باکتریهای بیهوازی شامل بیفیدوباکتریومها و لاکتوباسیلها شده است و حتی بعد از قطع مصرف سوکرالوز، تعداد به حالت طبیعی بازگشت نکرده است.[19]
یافتههای آسیبشناسی سلولی از دستگاه گوارش، ترشح لنفوسیتها[20] به سلولهای پوششی روده را که در حالت عادی رخ نمیدهد، نشان داده است، زخم در سلولهای پوششی روده نیز مشاهده شده است. این دو محقق، شواهد علمی بهدست آمده را از آزمایشهایی گزارش کردهاند که اکثر این تأثیرات بیولوژیکی در غلظتی که سازمان بهداشت جهانی برای استفاده از سوکرالوز (پنج میلیگرم بهازای کیلوگرم وزن بدن) در صنایع غذایی مجاز دانسته است، ایجاد شده بود. در مجموع، اطلاعات علمی گردآوریشده در این بازنگری، بر خصوصیاتی از سوکرالوز تأکید دارد که با بسیاری از ترکیبات ارگانوکلرین دیگر نظیر داروهای ارگانوکلرین، حشرهکشها -مانند ددت- و مواد شیمیایی صنعتی مشترک است.[21]
علائم بالینی مصرف اسپلندا و سوکرالوز در اعضای مختلف بدن
قرمزی بههمراه تاول و کهیر و پوستهپوسته شدن پوست، تنگی نفس، گرفتگی و آبریزش بینی، ایجاد لخته خونی در چشم بههمراه اشک، نفخ و درد معده به همراه اسهال، تپش قلب، درد مفاصل و نیز گاهی افسردگی از علائم بالینی مصرف سوکرالوز خواهد بود.[22] باید به این نکته توجه کرد که شاید بهدلیل تفاوت در میزان مقاومت سطوح ایمنی بدن افراد ممکن است این علائم با شدت کمتر یا بیشتری در افراد مشاهده شود؛ اما نباید بهدلیل شباهت این علائم با سایر بیماریهای عمومی، بعد از مصرف سوکرالوز از کنار این علائم بهراحتی عبور کرد. شیرینکنندههای مصنوعی دیگری نیز با نامهای آسه سولفام پتاسیم و کلسیم(Acesulfame)، نئوتام(neotame) و آلیتام(Alitame) تولید شدهاند و در کنار سه شیرینکننده معروف تولیدشده مورد مصرف قرار میگیرند؛ اما اینکه چرا هنوز به معروفیت ساخارین، آسپارتام و سوکرالوز وارد بازار فروش نشدهاند، مشخص نیست.
همانطور که در این گزارش عنوان شده است، شیرینکنندههای مصنوعی از ساخارین تا سوکرالوز هرکدام در یک دوره زمانی بهعنوان برترین برند در بازار شیرینکنندهها به مصرفکنندگان ارائه شدهاند. چه عاملی موجب شده است که در هر دوره زمانی تقریباً بعد از یک دوره مصرف چندساله آنها را از بازار مصرف حذف کردهاند و نمونه جدیدی را به بازار ارائه کردهاند؟! مگر نه اینکه هرکدام از این مواد پیش از تولید انبوه مورد بررسی محققین سازمان غذا و داروی آمریکا قرارگرفته است و پس از انجام آزمایشهای پیشرفته، مجوز تولید به آن اعطا شده است؟! آیا چیزی جز دریافت سودهای پنهانی حاصل از فروش این شیرینکنندهها از سوی مقامات ذیربط میتواند دلیلی بر این ادعا باشد؟ آیا نمیتوان نفوذ افرادی چون دونالد رامزفلد، وزیر دفاع اسبق آمریکا، حمایتکننده تولید آسپارتام و صاحبامتیاز تولید این ماده را نقطه تاریکی در تولید این سم شیمیایی دانست؟![23] با این تفاسیر و حواشی، باید در انتظار ورود شیرینکنندههای مصنوعی جدیدی جهت ارائه به بازار فروش و بازاریابیهای جدیدی از سوی شرکتهای تولیدکنندهی این شیرینکنندهها باشیم.
[1] یک ماده شیمیایی و خوردنی است؛ که در گیاهان مختلفی از جمله قهوه، کاکائو، کولا و چای یافت میشود و نوعی داروی محرک است که میتواند از خوابیدن جلوگیری کند.