بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلی الله علی محمّد و آله الطاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین

بچه ام زیاد سرما می خورد؛ چه کنم؟

ضعف سیستم ایمنی از مشکلات بسیار شایع و از ره آوردهای نامیمون زندگی و طبّ مدرن است. علم، به ویژه در حیطه بهداشت و درمان، روز به روز پیشرفت می کند امّا وقتی از مردم سوال می کنیم که « فکر می کنید شما سالم ترید و کمتر مریض می شوید یا قدیمی ترها؟» پاسخ مشترک تقریبا تمامی سوال شوندگان این است که: «قدیمی ترها از ما سالمتر بودند.»

 به راستی چرا چنین تفکّری در ذهن اکثر مردم نقش بسته است؟ پاسخ این سوال چندان سخت نیست؛ واقعیت این است که ما نسبت به نسل های قبل از خود، ضعیف تر شده ایم و فرزندان ما، حتی نسبت به ما هم ضعیف تر هستند. 

این «ضعف» که واژه ای عامیانه است؛ در فرهنگ طبّ سنّتی به نحوی تعریف می شود و در قاموس طبّ مدرن به شیوه ای. براساس آموزه های طبّ قدیم، مهم ترین تفاوت مردمان این زمان نسبت به قدیمی ترها، ضعف طبیعت مدبّره بدن آنهاست؛ امّا در فرهنگ واژگان طبّ جدید، این تفاوت به نحو دیگری بیان می شود و آن عبارت «ضعف سیستم ایمنی» است. درواقع، افزایش بروز انواع بیماری های عفونی (و ازجمله همین سرماخوردگی) و غیرعفونی ( مثل انواع سرطان ها، آلرژی ها و ...) همه یک علّت مشترک دارند و آن هم این است که نیروی دفاعی بدن ما خسته و ضعیف است.

علل ضعف سیستم ایمنی کودکان (و البتّه بزرگسالان)

قبل از ورود در بحث اصلی تذکّر این نکته را لازم می دانم که اگرچه ضعف سیستم ایمنی در کودکان نمود بیشتری دارد امّا این مساله مشکل مشترک کودکان امروز و دیروز است ولذا بزرگترها، هم از آن جهت که والدین کودکانشان هستند باید این مقاله را به دقّت بخوانند و هم از این جهت که خودشان هم قربانی زندگی مدرن هستند مخاطب این نوشتار هستند.

امّا بعد:

این سوال که چرا بچه های ما این قدر ضعیف شده اند پاسخی ساده دارد. اگر نگاهی به زندگی خود بیندازیم و آن را با زندگی پدران و اجداد خود مقایسه کنیم این دلایل را خواهیم یافت. درواقع، این روزها، اکثر شوون زندگی ما به نحوی تنظیم شده اند که ما را به سمت بیماری و ضعف پیش می برند . من تنها چند مورد اصلی را، آن هم به اختصار، ذکر می کنم و یافتن بقیه را به خودتان واگذار می کنم چرا که اگر قرار باشد در این مقوله به طور کامل بحث کنیم باید تقریبا تمام افعال و اعمال زندگی امروزی را مورد نقد قراردهیم.

1- تغذیه غلط:

1-1- پرخوری: طبّ جدید ظاهرا پرخوری را تقبیح می کند امّا باید پرسید چرا مردمان این زمانه واضحا از قدیمی ها پرخورترند؟ حقیقت آن است که آنچه که در طبّ جدید به عنوان تغذیه صحیح ترویج می شود، خودش یک تغذیه براساس پرخوری است. مثلا طبّ اسلامی و طبّ قدیم دو وعده غذا را در روز سفارش می کنند.(صبحانه وشام) ولی طبّ جدید سه وعده غذا به همراه دو میان وعده. طبّ قدیم خوردن آب را فقط در حالت تشنگی جایز می داند و طبّ جدید توصیه می کند که حداقل روزی 8 لیوان آب و سایر مایعات مصرف شود و ....

در روایات ما تصریح شده است که اگر مردم دست از پرخوری و پرنوشی بردارند بدن های آنها مقاوم خواهد شد:

* امام رضا (علیه السّلام) فرموده اند:« لَوْ اَنَّ النَّاسَ قَصَّرُوا فِی الطَّعَامِ لَاسْتَقَامَتْ اَبْدَانُهُمْ : اگر مردم غذای کمتری بخورند؛ بدن هایشان مقاوم خواهد شد.»(1)

* امام صادق(علیه السّلام)  نیز در احادیثی جداگانه فرموده اند:

الف- « لَا یَشْرَبْ اَحَدُکُمُ الْمَاءَ حَتَّی یَشْتَهِیَهُ فَاِذَا اشْتَهَاهُ فَلْیُقِلَّ مِنْهُ: تا تشنه نشده اید آب نخورید؛ در آن وقت هم کمتر بخورید.» (2)

ب- « لَوْ اَنَّ النَّاسَ اَقَلُّوا مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ لَاسْتَقَامَتْ اَبْدَانُهُمْ: اگر مردم آب کمتری بخورند؛ بدن هایشان مقاوم خواهد شد.» (3)

ج- « مَنْ اَقَلَّ شُرْبَ الْمَاءِ صَحَّ بَدَنُهُ: کسی که آب، کمتر بخورد؛ بدنش تندرست می شود.»(4)

2-1- شیوه های غلط آماده سازی غذا: افراط در پخته خوری؛ مصرف غذاهای سرخ کرده، چرب، شور و ....

3-1- ظروف نامناسب غذا خوری: مثل ظروف آلومینیومی، رویی، تفلون، پلاستیک ....

4-1- روش های غلط نگهداری مواد غذایی: فاصله گرفتن از تازه خوری و عادت به مصرف غذاهای فریزری، دودی، شب مانده و ....

5-1- مصرف انواع غذاهای صنعتی و مصنوعی: که متاسّفانه و علیرغم اثبات آثار بسیار منفی آنها بر بدن، روز به روز با استقبال  بیشتری مواجه می شوند.

6-1- عدم رعایت آداب صحیح تغذیه: مثل عجله در خوردن، داشتن استرس در وقت تغذیه، سرگرمی به چیزی غیر ازغذا(تماشای تلویزیون و ...) ایستاده غذا خوردن، بی نظمی در اوقات تغذیه و ....

7-1- عدم توجه به مسایلی مانند مزاج شخص، فصل و محیط جغرافیایی، بیماری های فرد و ... درتنظیم برنامه تغذیه ای و ....

8-1- افزایش مصرف غذاهای با طبع سرد نسبت به غذاهای دارای طبع گرم و ....

9-1- استفاده از انواع سموم؛ آنتی بیوتیک ها، کودهای شیمیایی، داروهای هورمونی و ... در کشاورزی و دامپروری

10-1- و ....

قصه پرغصّه تغذیه، سری دراز دارد و اگر به این فرمایش نورانی رسول اکرم (صلّّی الله علیه و آله و سلّم) توجه کنیم که : «  الْمَعِدَهُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَهُ رَاْسُ کُلِّ دَوَاءٍ : معده خانه همه بیماری ها و پرهیز در راس همه درمانهاست.»(5) شاید کمی بهتر درک کنیم که تغذیه غلط امروزی درحال رقم زدن چه فاجعه ای برای ما و نسل آینده ماست.

2- واکسیناسیون:

شاید از دیدن این عنوان تعجب کنید. ما به کودکان خود واکسن می زنیم تا کمتر مریض شوند وسالم تر باشند؛ امّا واقعیت چیز دیگری است. متخصصان طبّ سنتی اعتقاد جازم دارند که واکسیناسیون به شیوه فعلی آن یکی ازعوامل اصلی افت قدرت سیستم دفاعی بدن است. درواقع ما با واکسیناسیون، موفق به کنترل یا ریشه کنی بیماری هایی مثل طاعون و آبله شده ایم امّا درعوض نسلی را بار آورده ایم که تا آخر عمر آب دماغشان آویزان است! و باید با انواع آلرژی ها، بیماری های عفونی، بیماری های گوارشی، سرطان ها و ... دست و پنجه نرم کنند.

متاسفانه بعضا پژوهش هایی که عوارض منفی واکسن ها را برملا کرده اند از دسترس عامه مردم دور نگهداشته می شوند تا این دور باطل دچار اختلال نشود.

از شما خواهش می کنم در مورد فرزندان خود و اطرافیان خود کمی دقت کنید. مثلا با کمی دقّت می توانید متوجه شوید که بسیاری از این کودکان، بعد از تزریق اولین نوبت واکسن سه گانه، دچار افت واضح سطح سلامتی شده اند و حتّی بعضی تا چند سال، از بی اشتهایی، کاهش رشد، اختلالات عصبی و ... رنج برده اند.

به عنوان یک تعارض قابل درک این نکته را یادآوری می کنم که طبّ جدید در تمام ابعاد زندگی سعی دارد ما را «استریل» بار بیاورد. برای مثال اگر فرزند شما بخواهد تکه ای نان که روی زمین افتاده را بخورد مانع او خواهید شد و حتی اگر آن لقمه در دهان کودک باشد سعی می کنید آن را از دهانش خارج کنید و این درحالی است که اگر به فرض، آن تکه نان آلودگی خاصّی هم داشته باشد؛ این آلودگی باید از سدهای مختلف دفاعی بدن بگذرد تا بتواند کودک را بیمار کند. امّا وقتی که حجم زیادی میکروب یا محصولات میکروبی را از راه تونل واکسن و به دور از مبادی کنترلی ارتش دفاعی بدن، وارد جسم کودک خود می کنید؛ اصلااحساس نگرانی نمی کنید. این تعارض و تعارض هایی از این دست را طبّ جدید برای ما پذیرفتنی کرده است.

به هرحال هدف ما در این مقاله پرداختن به مساله واکسیناسیون و سیاست های صهیونیستی پنهان شده در پس برنامه های واکسیناسیون جهانی نیست که این بحث سزاوار بحثی متقن و مستند است که در جای خود به آن خواهیم پرداخت اما فقط چند جمله از مصاحبه «روبروت گالو»، کاشف ویروس ایدز با نشریه تایمز را برایتان نقل می کنم:

«ارتباط بین برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی و گسترش بیماری‌های همه‌گیر زمینه مطالعاتی مهم و جالبی است. من قاطعانه نمی‌توانم بگویم که این موضوع واقعاً اتفاق افتاده است، اما سال‌هاست که معتقدم استفاده از واکسن‌های زنده، همانند آنچه که در مورد واکسن فلج‌ اطفال اتفاق افتاد، می‌تواند به فعال ساختن عوامل خفته‌ای چون ویروس ایدز بیانجامد.»(6)

چند پیشنهاد برای مطالعه بیشتر:

واکسینه کردن جهان؛ گیتز و راکفلر به دنبال کاستن از جمعیت جهان هستند.

واکسیناسیون سراسری به چه قیمتی؟

فراماسونری در صنعت غذاها – قسمت دوم: مواد غذایی و واکسن ها

من حتی توصیه هم نمی کنم که مثل بنده باشید که علیرغم توصیه ها و نصایح اطرافیان! تا به حال به فرزندان دلبندم واکسن نزده ام امّا لازم است که هوشیار باشید و کودکان خود را به امان واکسن رها نکنید و برای ارتقای سیستم ایمنی آنها اقدام کنید. اقداماتی که در ادامه بحث ذکر خواهند شد.

3- اقتضاآت زندگی ماشینی: مثل کمی تحرک، زندگی درسایه، آلودگی های زیست محیطی و ....

4- زندگی استریل و ترس دایمی از بیماری: اصرار افراطی و وسواس گونه ای که تحت تاثیر آموزه های طبّ جدید در ما ایجاد شده است که همه چیز را تمیز و تمیز و تمیز کنیم و از هر بیماری، حتّی سرماخوردگی فرار کنیم؛ حاصلی جز ضعف قوای دفاعی بدن نخواهد داشت. منطق ضرورت واکسیناسیون از نظر طبّ جدید آن است که ارتش دفاعی بدن باید برای آمادگی مبارزه با میکروب ها، گاهی تمرینات یا رزمایش هایی را تجربه کند و واکسن زدن حکم همین تمرین را دارد. ما با این منطق موافق هستیم امّا این که واکسیناسیون روش مناسبی برای این کار است را قبول نداریم چراکه اعتقاد داریم واکسیناسیون نفوذ دادن دشمن به مرکز ارتش بدن است. روش منطقی تر آن است که از این وسواس بیمارگونه شستن و گندزدایی دایم محیط زندگی خود دست برداریم و بدون ترس بیجا ازمیکروب ها زندگی کنیم. امیدوارم مرا متهم نکنید که تبلیغ زندگی غیر بهداشتی می کنم بلکه هدف من جا انداختن این نکته است که افراط در تمیزی باعث بیماری است.

یک نکته جالب که دراحادیث به چشم می خورد آن است که در برخی روایات شریف شیعی، تاکید شده است که برای درمان بیماری نباید عجله کرد. این احادیث تاکید دارند که در ابتدای بیماری و تا وقتی که بیماری با شما مدارا می کند با او مدارا کنید تا خودش از بدن خارج شود و اگر این اتفاق نیفتاد آن گاه به پزشک مراجعه کنید. این دستور بسیار جالب، علاوه بر فواید اخلاقی مترتّب برآن، یک نوع واکسیناسیون طبیعی محسوب می شود. چراکه درحد امکان به بدن اجازه می دهیم که با بیماری وارد مبارزه شود و تنها وقتی که مطمین شدیم که بدن ما از پس بیماری برنمی آید با دارو و درمان به او کمک می کنیم:

* از امام معصوم(علیه السّلام) روایت شده است که: «اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا تَحَمَّلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ فَاِذَا لَمْ یَحْتَمِلِ الدَّاءَ فَلْیُدَاوَ: تا جایی که بدنت تحمّل دارد از دارو خوردن پرهیز کن و هرگاه که تحمّل نداشتی دارو بخور.» (7)

* امیرالمومنین (علیه السّلام) فرموده اند: «لَا یَتَدَاوَی الْمُسْلِمُ حَتَّی یَغْلِبَ مَرَضُهُ عَلَی صِحَّتِهِ: مسلمان دارو نمی خورد مگر وقتی که بیماری اش بر تندرستی او غلبه کند.» (8)

* همچنین ایشان(علیه السّلام) فرموده اند: «امْشِ بِدَایِکَ مَا مَشَی بِکَ: تا جایی که بیماری با تو مدارا می کند تو هم با او مدارا کن.» (9)

* امام موسی کاظم (علیه السّلام) فرموده اند: «ادْفَعُوا مُعَالَجَهَ الْاَطِبَّاءِ مَا انْدَفَعَ الدَّاءُ عَنْکُمْ فَاِنَّهُ بِمَنْزِلَهِ الْبِنَاءِ قَلِیلُهُ یَجُرُّ اِلَی کَثِیرِهِ: مادامی که بیماری، خود رو به بهبود می رود؛ درمان های پزشکان را واگذارید که این درمان ها مثل بنّایی هستند که کم آن تو را به زیادش می کشاند.» (10)

این دیدگاه را مقایسه کنید با نظام وحشت بار طبّ جدید که نه تنها با کوچک ترین علامت و اتفاقی شما را وارد فرایند پیچیده و پرهزینه تشخیص و درمان می کند بلکه با تاکید بر ضرورت «چک آپ» دایم برای یافتن بیماری های آینده، زندگی را مشحون از نگرانی می کند. یک اصل ساده روانشناسی می گوید که آنچه به آن فکر می کنید برایتان اتفاق خواهد افتاد. بنابراین تا وقتی که ترس دایمی از بیماری دارید و منتظر آن هستید؛ مطمین باشید که همیشه بیمار خواهید بود. بنابراین اگر می خواهید سالم تر زندگی کنید دست از وسواس بهداشتی بردارید.

امّا نکته جالب تر، تاکید خاصّ و ویژه احادیث شریف بر عدم درمان زکام است. یعنی تا وقتی که سرماخوردگی در حد مسایل ساده ای مثل آبریزش از بینی است باید از درمان آن خودداری کرد چراکه زکام باعث دفع بلغم و رطوبت های اضافه ناحیه سر و صورت می شود و سطح سلامتی بدن را ارتقا می دهد و اگر جلوی این کار گرفته شود بیماری در بدن ماندگار خواهد شد:

* امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «صُنْعٌ مِنْ صُنْعِ اللَّهِ وَ جُنْدٌ مِنْ جُنُودِ اللَّهِ بَعَثَهُ اللَّهُ اِلَی عِلَّهٍ فِی بَدَنِکَ لِیَقْلَعَهَا ... وَ اِنْ اَمْکَنَکَ اَنْ لَا تُعَالِجَهُ بِشَیْ‏ءٍ فَافْعَلْ فَاِنَّ فِیهِ مَنَافِعَ کَثِیرَهً: [زکام] صنعتی از صنایع خدا و ازجمله لشکریان اوست که خداوند آن را به سوی بیماری در بدن تو گسیل می کند تا آن را از بیخ و بن برکند ... و اگر برایت امکان دارد که آن را درمان نکنی نکن که منافع بسیاری دارد.» (11)

* همچنین از حضرتشان(علیه السّلام) نقل شده است که: «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) لَا یَتَدَاوَی مِنَ الزُّکَامِ: پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم) زکام را درمان نمی کردند.» (12)

5- استفاده از آنتی بیوتیک ها و سایرداروهای شیمیایی: بسیاری از ما این تجربه را داریم که بعد از استفاده از چرک خشک کن ( به خصوص انواع تزریقی آن) تا مدتها دچار ضعف، بی اشتهایی و ... هستیم. درواقع چرک خشک کن ها وقتی وارد بدن می شوند خشک و تر را باهم خشک می کنند! ظاهرا بیماری را درمان می کنند ولی بدن ما را هم بسیار ضعیف می کنند. به همین جهت هم می بینیم که پدر و مادرانی که مرتب برای درمان بیماری های ساده ای مثل سرماخوردگی، کودکان دلبند خود را با آنتی بیوتیک های قوی بمباران شیمیایی می کنند؛ مجبور هستند که درطول سال، این دور باطل را بارها و بارها تکرار کنند. این پدر و مادرها عمده ترین کسانی هستند که مکرّرا این جمله به زبانشان جاری می شود:« بچه ام دایم سرماخورده است». این که جایگزین آنتی بیوتیک در درمان سرماخوردگی چیست را در ادامه بحث ذکر خواهیم کرد.

6- استرس: زندگی امروزی ما پر از استرس است. استرس قطعا توان سیستم ایمنی را کاهش می دهد. تجربه سرماخوردگی شدید یا زدن تب خال بعد از فوت یکی ازعزیزان، برای ما خیلی آشناست. بنابراین اگر می خواهیم کمتر مریض شویم باید ازاقتضاآت تنش زای زندگی مدرن فاصله بگیریم.

7- تغییر الگوی خواب: آدمیزاد! درحالت عادی شب ها می خوابد و روز ها بیدار است. امّا ما شبها بیداریم وروزها خواب. اهمیت خواب شبانه به قدری زیاد است که در اسلام به جز سه مورد(تهجّد، علم آموزی و زناشویی) اجازه بیدارخوابی به کسی داده نشده است. کیفیت خواب ازعوامل بسیار بسیار مهم در ارتقای توان سیستم دفاعی بدن است. درواقع ما سلامتی خود و فرزندانمان را فدای چیزهای سخیف و بی ارزشی مثل فوتبال و نود و برنامه های ماهواره ای می کنیم. یک اصل ساده برای ارتقای سطح سلامت خانواده آن است که خود را عادت بدهید که شب ها زود بخوابید وصبح ها زود بلند شوید و این  کار را به کودکان خود هم آموزش دهید.

8- سایر عوامل: چنان که گفتیم عوامل ضعف سیستم ایمنی در تمام جوانب زندگی ما جا خوش کرده و شمارش آنها کار آسانی نیست. برای مثال، این مساله که در دیوار خانه ما به جای کاهگل، گچ و سیمان به کارمی رود باعث ضعف سیستم ایمنی می شود؛ این که با عملی کردن مبحث 19! عبور و مرور هوا درخانه را به حداقل می رسانیم یا به جای کرسی از بخاری های گازسوز استفاده می کنیم و ... همه و همه باعث افزایش بروز سرماخوردگی می شوند و ....

لطفا شما خود بخوانید حدیث مفصل از این مجمل!

اقدامات عملی

درسالهای نه چندان طولانی طبابتم، یکی از لذتهای بزرگم این بوده است که به یاری خداوند متعال، بار نگرانی از بابت مریض بودن دایمی فرزند را از دوش خانواده ها بردارم به خصوص که بسیاری از این کودکان با تشخیص هایی مانند آسم کودکان یا آلرژی و ... تحت درمان های طولانی و اغلب بی حاصل قرار می گیرند.

آنچه که در ادامه می آید حاصل این تجربیات چند ساله و بحمدالله موفق است. اقدامات ذکر شده، بسیار ساده و عملی و درعین حال، بسیار کارساز هستند و به شما اطمینان می دهم که اگر به آنها عمل کنید از شر این گرفتاری خلاص خواهید شد. نکته مهم این که این دستورات برای بزرگسالانی هم که دچار این مشکل هستند عینا قابل اجرا هستند.

این تجربیات در دو قسمت آورده شده اند؛ قسمت الف به این نکته می پردازد که چه کنیم تا کمتر سرما بخوریم و قسمت ب به بایسته های درمان صحیح سرماخوردگی می پردازد.

الف- مرحله پیشگیری؛ ارتقای توان سیستم ایمنی بدن

1- اصلاح تغذیه : دراین مورد، حداقل های مورد توصیه عبارتند از:

الف) دو اصل مهم و اساسی در تغذیه سالم که بهتر است در تمام زندگی رعایت شوند اینها هستند:

-       حرکت از سمت غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی

-       حرکت از سمت غذاهای پخته به سمت غذاهای خام

چنانکه واضح است منظور ما «خام گیاهخواری» مطلق نیست؛ بلکه حتّی آن را کاری غلط می دانیم؛ امّا هر قدر که غذاهای گیاهی و خام در رژیم غذایی ما غلبه بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی و پخته داشته باشند بدن ما سالم تر می شود.

ب) در بین روش های طبخ، سرخ کردن بدترین روش است؛ تا می توانید از آن فاصله بگیرید.

ج) غذاهای تازه را جایگزین غذاهای فریزری کنید.

د) حتّی المقدور از مصرف غذاهای مصنوعی پرهیز کنید. (انواع سوسیس، کالباس، همبرگر، پیتزا، انواع غذاهای ساندویچی و فست فودها، نوشابه ها و دوغ های کارخانه ای، انواع پفک، چیپس، شکلات و بستنی صنعتی، آدامس، انواع سس های کارخانه ای، نان های فانتزی، هر نوع کمپوت و کنسرو و آب میوه صنعتی و هرگونه خوراکی اسانس دار، شیرینی های قنادی، ماکارونی و لازانیا، انواع آجیل بوداده و حتّی مواردی مانند ربّ و آبلیمو و سرکه صنعتی، و انواع لبنیات پاستوریزه و حتّی کشک کارخانه ای و ....)

2- اصلاح سایر مشکلات موجود در زندگی:  با توجه به بحث ابتدای مقاله در مورد عواملی که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند؛ باید سعی کنید تا آنجا که می توانید از این عوامل فاصله بگیرید.

درمورد کودکان علاوه بر موارد فوق روی این نکات به طور خاص تاکید می شود:

- فراهم آوردن زمینه برای تحرّک و بازی های فیزیکی.

- پرهیز از زیاده روی در تماشای تلویزیون و انجام بازی های رایانه ای.

- پرهیز از خوردن هله هوله.

- استفاده از نور به اندازه کافی: اگر خانه شما به اندازه کافی آفتابگیر نیست، حداقّل سعی کنید روزی چند دقیقه در محیطی که نور مناسبی دارد، با کودکتان پیاده روی کنید.

3- جوانه گندم: روزی یک قاشق مربّاخوری از پودر جوانه گندم(یا 5-4 قاشق غذاخوری جوانه گندم تازه) را به هرنحوی که مایل هستید به مصرف کودکانتان برسانید.(البته برای کودکان کوچکتر، با میزان کمتر) راحت ترین راه، استفاده از جوانه گندم در انواع سالادها یا غذاهایی مثل آش و سوپ و کوکو و کتلت است. جوانه گندم برای تمام کودکان با هر سنّی قابل استفاده است و توصیه ما این است که از همان ابتدا که تغذیه کودک  با غذای کمکی را شروع می کنید؛ جوانه گندم را جزء برنامه غذایی او قرار دهید. جوانه گندم علاوه بر تاثیر واضح در کاهش موارد ابتلا به سرماخوردگی و بیماری های عفونی، در درمان کم خونی، کم اشتهایی و کمبود رشد کودک هم فوق العاده موثّر است.

4- شربت عسل: مقدار دلخواهی عسل را در آب حل کنید (حدّاقل یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب)؛ سپس مقداری آب لیموترش (ترجیحاً آب لیموترش تازه یا در صورت عدم دسترسی، آب لیموی خانگی) به آن اضافه کنید و پس از خنک شدن آن در یخچال ( و نه خنک کردن آن با یخ) این نوشیدنی بسیار گوارا و لذیذ را به آرامی و جرعه جرعه میل نمایید.

این نحوه استفاده از عسل که در عمل توسط مهندس خدادادی به مردم معرّفی شده است؛ در رفع طیف وسیعی از مشکلات ازجمله کم خونی، خستگی های مزمن و کمبود انرژی، انواع مشکلات گوارشی، درمان بیماری های عفونی، بهبود سینوزیت و سرماخوردگی، کمک به تحمّل بهتر روزه داری و ... بسیار موثّر است و در برآوردن هدف نگارش این مقاله، یعنی افزایش توان سیستم ایمنی، هم بسیار کارآمد است.

توصیه اینجانب به تمام افراد سالم و بیمار آن است که از این نوشیدنی شفابخش غافل نشوند. آب لیموترش تازه علاوه بر ایجاد طعمی بسیار دلنشین، دارای خواصّ دارویی فراوانی بوده ضمن جلوگیری از ترش شدن محلول آب عسل، با ایجاد تعادل نسبی در طبع نوشیدنی، باعث می شود که تقریبا تمامی افراد با هر مزاجی قادر به استفاده از این دارو باشند. توصیه ما این است که روزی یکی دو لیوان از این شربت گوارا را نوش جان کنید و به ویژه در فصول سرد از مصرف ان غافل نشوید.

در مورد کودکان هم به همین شیوه (البته با مقداری کمتر) عمل کنید و در مدّت کوتاهی شاهد آثار شفابخش آن باشید. بهتر آن است که خوردن آب عسل را جزیی از برنامه تغذیه ای خود و کودکانتان قرار دهید. در مواقع سرماخوردگی، اضافه کردن کمی عرق نعناع یا پونه به این ترکیب، شما را صاحب یک داروی تمام عیار در درمان سرماخوردگی خواهد کرد.

5- حجامت: حجامت بدون تردید یکی از بهترین و کامل ترین روش های ارتقای توان سیستم ا یمنی است و به عقیده بسیاری ازکارشناسان طبّ اسلامی می تواند جایگزین بسیار مناسبی برای واکسیناسیون باشد. برخی فواید اثبات شده حجامت برای کودکان عبارتند از:

درمـان زردی( یرقان) نوزادان؛ افزایش توان سیستم ایمنی و قدرت دفاعی و کاهش موارد ابتلا به عفونت های گوش و گلو و ریه و سرما خوردگی؛ افزایش قد و وزن و جهش رشدی در کودک و نوجوان؛ افزایش اشتها؛ کاهش رفتارهای عصبی، تندخویی، پرخاشگری، لجبازی و به طور کلی اختلالات رفتاری به خصوص در نوجوانان؛ ارتقای ضریب هوشی، قدرت حافظه و توان یادگیری؛ تحریک خونسازی و رفع کم خونی؛ تعدیل تمایلات نامطلوب جنسی نـوجوانان؛ تنظیم  قاعدگی دختران نوجوان و کاهش درد و ناراحتی عادت ماهیانه ایشان؛ افزایش قدرت بدنی، رشد بیشتر عضلات و افزایش کارایی جسمی کودک در ورزش و بازی و فعّالیت بدنی؛ درمان آکنه(جوش غرور) و بسیاری موارد دیگر.

با توجّه به این آثار مثبت و این که حجامت اطفال به ندرت باعث عارضه ای می شود؛ باید پرسید، چرا در تزریق واکسن و یا خوراندن داروهای شیمیایی به کودک دلبندمان، با آن همه عوارض جانبی و مخرّب، شک و تردید نمی کنیم؛ اما برای حجامت وی که دستور دینی ما و زمینه ساز سلامت و درمان بیماری های کودک است؛ دچار تردید و دودلی می شویم؟!

توصیه اسلام آن است که کودکان از چهار ماهگی به بعد به طور ماهیانه حجامت شوند. امّا با توجه به روحیه پدران و مادران امروزی، توصیه عملی ما آن است که حدّاقل یک بار در بهار و یک بار در  پاییز، کودک خود را حجامت کنید. اثر حجامت برکاهش تعداد و شدت موارد ابتلا به سرماخوردگی و سایر بیماری های عفونی آن قدر واضح است که تقریبا تمام پدران و مادرانی که کودک خود را حجامت می کنند متوجه این تغییرات شده  و بسیاری از آنها با یک بار اقدام به حجامت، مشتری پروپاقرص آن می شوند.

نکته مهم در حجامت اطفال، به ویژه در اطفال با سنین پایین تر آن است که در این حجامت ها، خونگیری، هدف اصلی نیست؛ بلکه همان وارد کردن خراش های حجامت و خونگیری مختصر بعدی نتیجه مطلوب را به دست خواهد داد. نکته بعدی آن است که حجام محترم باید خراشها را با ظرافت هرچه تمام تر ایجاد کند تا جای آن روی پوست کودک نماند.

البته انجام حجامت اطفال باید با تمهیدات لازم ازجمله آماده سازی روحی کودک، در نظرگرفتن مشوق های لازم، پرهیز از عجله به هنگام انجام حجامت، پرهیز از حجامت اطفال دراتاق های حجامت شلوغ که بزرگ تر ها مشغول حجامت هستند و ممکن است باعث وحشت کودک شود و مواردی از این دست انجام شود تا نهایتا خاطره ای خوشایند برای او باقی بگذارد و مانع از مقاومت او در برابر حجامت های بعدی شود. و نکته آخر این که یادتان باشد درد ناشی از انجام حجامت، کمتر از درد آمپول زدن است.

6- بعضی عوامل هستند که باعث کاهش واضح موارد ابتلا به سرماخوردگی می شوند از آن جمله :

- شستشوی بینی و سینوس ها: مستحب است که قبل از وضو گرفتن، مقداری آب به داخل بینی استنشاق شود. این عمل تاثیر فوق العاده ای در شستشوی سینوس ها و کاهش بار میکروبی آنها و در نتیجه کم شدن خطر ابتلا به سینوزیت و سرماخوردگی دارد. گفته می شود که بهتر است  به جای این که آب را به داخل بینی خود بکشیم؛ آن را کف دست خود ریخته با چسباندن کناره کف دست به پایین بینی و حرکت همزمان سر و دست به عقب، آب را به داخل بینی بریزیم. 

- پوشاندن سر: در تمام فرهنگ های بومی درسراسر جهان (اسلامی و غیر اسلامی)، یک جزء ثابت البسه، وجود قطعه ای مناسب برای پوشاندن سر بوده است. (مثل انواع کلاه ها، عمامه، روسری و ...) و این مساله اختصاصی به زن ومرد، کودک و بزرگ و تابستان و زمستان نداشته است. برهنه ماندن سر از سوغات های فرهنگ جدید غربی است چرا که حتی جوامع سنتی اروپایی هم سر خود را می پوشانده اند. به هرحال یکی از عوارض مهم برهنه ماندن سر، افزایش بروز انواع سرماخوردگی و سینوزیت است. بنابراین عادت کنید و فرزندتان را نیز عادت دهید که در تمام طول سال (و یا حدّاقل در طول فصول سرد)، کلاه یا پوشش مناسبی روی سرتان داشته باشید.

نکته مهم: بستن «هدبند» اگرچه تا حدی در کاهش ابتلا به سینوزیت و سرماخوردگی موثر است امّا تاثیر پوشش کامل سر را ندارد.

- پوشاندن سر پس از استحمام: محفوظ ماندن سر  پس از خروج از حمام یک اصل بهداشتی مهم است. سعی کنید پس از استحمام و تا خشک شدن کامل موها و پوست سر و صورت، سرتان را با چیزی مثل کلاه یا روسری بپوشانید. سشوار کشیدن موهای خیس راه حلّ مناسبی برای تسریع در خشک شدن موها نیست و عوارض خاصّ خود را دارد.

در روایتی وارد شده است که امام باقر (علیه السّلام)  و امام صادق (علیه السّلام) هرگاه که از حمام خارج می شدند چه در زمستان و چه در تابستان با عمامه بیرون می آمدند و می فرمودند که این کار از سردرد جلوگیری می کند. (13) به نظر می رسد که یکی از فواید این کار آن است که از التهاب سینوس ها و ابتلا به سینوزیت(که خود یکی از دلایل شایع سردرد است) و سرماخوردگی پیشگیری می شود.

- یک تجربه جالب: بنده اعتقاد داشته و دارم که یکی ازعوامل مهم افزایش سرماخوردگی در جوامع امروزی، استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی جدید است؛ به ویژه کولر در تابستان و بخاری های نفتی و گازی در زمستان. یکی ازبیماران من تجربه ای را نقل می کرد که مدتی است زمستان ها به جای بخاری گازی از بخاری چوبی استفاده می کنند و از آن به بعد، تقریبا هیچ گاه هیچ یک از اعضای خانواده در طول زمستان سرما نمی خورند. البته وابستگی به زندگی امروزی به قدری است که معمولا امکان چنین تغییرات عمده ای در زندگی را نداریم امّا دانستن این مطالب شاید ذخیره ای باشد برای عملکرد بهتر در آینده.

- درمان و پیشگیری از سینوزیت: شاید ازمهم ترین دلایل شیوع سرماخوردگی، شیوع سینوزیت است. به همین دلیل توصیه می کنم مقاله «سینوزیت، همه گیری قابل درمان» را به دقت، مطالعه و درحد امکان به توصیه های آن عمل کنید.

- سرماخوردگی های تابستانی: در فصل گرما و در چند روز ابتدایی روشن کردن کولر، برای در امان ماندن از سرماخوردگی های این دوره، هر روز مقداری عرق نعناع به آب کولر اضافه کنید.

ب- مرحله درمان: یاد بگیریم چگونه سرماخوردگی را درمان کنیم.

حقیقت این است که درمان های رایج سرماخوردگی و بیماری های مشابه، اغلب دارای مشکلات اساسی هستند که علاوه بر درمان ناقص بیماری و ماندگار کردن آن در بدن ما، باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن هم می شوند و این درحالی است که در صورت درمان صحیح بیماری، پایان هر بیماری عفونی باید با ارتقا و کارآزمودگی بیشتر ارتش دفاعی بدن همراه شود. بنابراین اولا باید از اشتباهات رایج در درمان سرماخوردگی بپرهیزیم و درثانی، اقدامات صحیح در درمان را آموخته و عمل کنیم.

ب- الف- اشتباهات رایج در درمان سرماخوردگی:

1- اصرار بر درمان سرماخوردگی: چنان که در سطور فوق گذشت، از نظر اسلام، زکام و سرماخوردگی های ساده دارای منافع بسیاری برای بدن هستند ولذا عدم درمان آنها در اولویت است. درواقع، این دوره فرصتی است برای بدن برای دفع بسیاری از مواد زاید که با عجله و افراط در درمان نباید او را از این فرصت محروم کرد. بنابراین باز هم توصیه می کنیم تا وقتی که سرماخوردگی در حد مسایل ساده ای مثل آبریزش از بینی است از درمان آن خودداری کنید چراکه زکام باعث دفع بلغم و رطوبت های اضافه ناحیه سر و صورت می شود و سطح سلامتی بدن را ارتقا می دهد و اگر جلوی این کار گرفته شود بیماری در بدن ماندگار خواهد شد.

2- استفاده ازآنتی بیوتیک (چرک خشک کن) ها: می دانید که عامل میکروبی انواع سرماخوردگی ها، ویروس ها هستند و آنتی بیوتیک ها تاثیری روی ویروسها ندارند. بنابراین، استفاده از آنتی بیوتیک توجیه علمی خاصّی در درمان سرماخوردگی ندارد و این در حالی است که مصرف آنتی بیوتیک های قوی و پرعارضه ای مثل سفیکسیم، کوآموکسی کلاو، اریترومایسین و ... و یا تزریق مکرر پنی سیلین یکی از عادات تقریبا همیشگی پزشکان و بیماران است و از نظر خیلی از مردم، مصرف آنتی بیوتیک هایی مثل آمپی سیلین یا آموکسی سیلین به راحتی مصرف استامینوفن است. به هرحال باید توجّه داشت که مصرف این آنتی بیوتیک ها:

1- اثر مهمی در کم کردن بار ویروسی ندارد.

2- ترشحات سیستم تنفسی فوقانی و تحتانی ( آبریزش بینی، ترشحات پشت حلق و ...) را به حداقل می رسانند. بدین ترتیب یکی از سلاح های مهم بدن در مقابل بیماری را از کار می اندازند.

3- ضعف عمومی بدن و به ویژه ضعف سیستم ایمنی و در نتیجه احتمال طول کشیدن بیماری یا بازگشت سریع آن را زیاد می کنند.

4- مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها، میکروب ها را روز به روز ورزیده تر و مقاوم تر می کند و در یک دور باطل، نیاز به آنتی بیوتیک های قوی تر و قوی تر را افزایش می دهد.

البته این عوارض به جز عوارض مهم و درازمدتی مثل تاثیر منفی روی قدرت باروری و امثال آنها هستند.

3- استفاده از آنتی هیستامین ها: ترکیبات آنتی هیستامین ( مثل آنتی هیستامین - دکونژستانت، کلرفنیرامین، لوراتادین، هیدروکسی زین، دیفن هیدرامین،  سیتریزین و آنتی هیستامین های موجود در قرص و شربت سرماخوردگی و ...)  به منظور کاهش ترشحات بینی و سینوس ها و کاهش عطسه و ... به کار می روند. چنان که گفتیم این کار باعث کاهش توان بدن در مقابل سرماخوردگی می شود؛ چراکه عطسه و ترشحات بینی و سینوس ها و نای، از بهترین واکنش های دفاعی بدن در مقابل سرماخوردگی هستند و تضعیف آنها عملا باعث می شود که عامل به وجود آورنده سرماخوردگی، در بدن ماندگار شود. همچنین جلوگیری از آبریزش بینی در ابتدای سرماخوردگی، می تواند باعث ریزش اخلاط به داخل سینه و عفونت سینه شود. این داروها همچنین با خشک کردن ترشحات سینوس ها، باعث ایجاد سینوزیت مزمن در بیمار می شوند که یکی از شایع ترین عوامل سرماخوردگی های مکرر، به ویژه درکودکان است.

4- مصرف مسکّن ها و تب برها: اگرچه در نگاه اول به نظر نمی رسد که این گونه داروها تاثیر منفی بر روند درمانی سرماخوردگی داشته باشد امّا از آنجا که همه این داروها دارای تاثیرات نامطلوب کوتاه مدت و دراز مدت بر روی کبد وکلیه هستند عادت به مصرف آنها می تواند بدن را ضعیف و مستعد ابتلای مکرر به سرماخوردگی کند.

5- استفاده از کورتون ها: کمتر دارویی پیدا می شود که به اندازه کورتون ها بدن را دچار خسران کند؛ و در عین حال، کمتر دارویی است که استفاده از آن در نزد مردم این قدر آسان و فراوان باشد و متاسّفانه بسیاری از داروخانه ها هم به راحتی و بدون نیاز به نسخه آن را در اختیار متقاضیان قرار می دهند. البته اگر داروخانه ها هم به وظیفه خود عمل کنند و از تجویز بدون نسخه کورتون ها خودداری کنند غمی نیست! چرا که بسیاری از پزشکان محترم، کورتون ها را مثل نقل و نبات برای درمان بیماری های مختلف از جمله همین سرماخوردگی تجویز می کنند. این روزها، تزریق دگزامتازون برای درمان سرماخوردگی، گلودرد، گرفتگی صدا و ... امری عادی، شایع و حتّی از نظر بسیاری از پزشکان مساله ای علمی است؛ در حالی که به طور قطع باید گفت که کورتون ها هیچ جایی در درمان سرماخوردگی های معمولی ندارند.

کورتون ها چه می کنند؟

 روش عمل اصلی داروهای کورتونی در بدن، سرکوب کردن سیستم ایمنی است! شاید تعجّب کنید ولی واقعیت همین است. کورتون ها وقتی وارد بدن می شوند وارد معرکه جدال بین ارتش دفاعی بدن و مهاجمان خارجی می شوند و نیروهای مسلّح بدن ما را سرکوب و خاموش می کنند و به این ترتیب صلح و صفا برقرار می شود و جنگ خاتمه می یابد!

در واقع، مصرف کورتون خیانت به بدن است؛ ایجاد یک آشتی احمقانه و ناپایدار در برابر دشمن غدّار است. کورتون ها در حالی که مهاجمان، در بدن ما فعّال و حاضر هستند، نیروهای دفاعی ما را سرکوب می کنند و به دروغ فریاد می زنند که: «آسوده بخوابید؛ شهر در امن و امان است!».

در حقیقت، احساس آرامش و سلامتی بعد از استفاده از داروهای کورتونی، ناشی از پایان جنگ به نفع نیروهای مهاجم است. به راستی انسان عاقل کدام را می پسندد؟ جنگ تمام عیار با مهاجمین که با عوارضی مثل درد و تب و کسالت همراه است تا پیروزی واقعی حاصل شود یا صلحی به نفع دشمن که آرامش و آسایش موقّت – تا حمله بعدی دشمن که چندان دور هم نیست – را به دنبال دارد؟

باید دانست که هر بار مصرف کورتون، حمله بعدی دشمن را نزدیک تر و او را خطرناک تر می کند. بنابراین توصیه اکید می کنیم که تحمّل چند روز کسالت سرماخوردگی را داشته باشید تا نیروهای دفاعی بدن شما، کارآزموده و توانمند شوند و در برابر حملات بعدی به خوبی ایستادگی کنند. علاوه بر نقش کورتون ها در تضعیف سیستم ایمنی و زمینه سازی برای ابتلای مکرّر به بیماری های عفونی از جمله سرماخوردگی، عوارض دیگر آنها مثل پوکی استخوان، زخم معده، فشار خون، زمینه سازی برای انواع سرطان ها و ... هم به جای خود باقی است.     

ب- ب- نسخه های ساده در درمان سرماخوردگی

حقیقت این است که اگر سرماخوردگی را درست درمان کنیم به این زودی ها دور و بر بدن ما پیدایش نخواهد شد. درواقع بسیاری از درمان های امروزی به جای دفع بیماری آن را در بدن دفن می کنند و طبیعتا در اولین فرصت، شاهد عود مجدد آن خواهیم بود. از آنجا که بحث در مورد نسخه های ساده و کاربردی دردرمان سرماخوردگی، موضوعی مفصّل است آن را در مقاله ای مستقل به نام «روش های عملی در درمان سرماخوردگی» گنجانده ام که توصیه می کنم آن را مطالعه و به دستوراتش عمل کنید. به ویژه تقاضای جدی دارم که با مصرف انواع آنتی بیوتیک ها و سایر داروهای رایج در درمان سرماخوردگی، به کودک معصوم خود خیانت نکنید و او را در آینده درگیر مشکلات متعدد  ناشی ازعوارض داروهای شیمیایی نکنید.

خلاصه کاربردی مقاله

به دلیل وجود مشکلات متعدّد ناشی از زندگی مدرن(از جمله الگوهای غلط تغذیه و معماری، استفاده بی رویه از داروهای شیمیایی و واکسیناسیون، استرس و ...) سیستم ایمنی نسل فعلی ضعیف شده است و به همین دلیل بیماریهایی مثل سرماخوردگی به ویژه در اطفال بسیار شایع شده اند. برای رفع این مشکل، علاوه بر تاکید بر اصلاح تغذیه و فاصله گرفتن از درمان های شیمیایی در سرماخوردگی، چهار توصیه اصلی ما عبارتند از:

1-مصرف جوانه گندم

2-مصرف آب عسل

3-حجامت

4-درمان صحیح سرماخوردگی با داروهای خانگی و گیاهی که شرح آن را می توانید در مقاله «نسخه های ساده و عملی در درمان سرماخوردگی» ملاحظه کنید.

منابع:

1- imammahdi.ir

2- ravazadeh.com

3- جزوه حجامت اطفال، دکتر محمّد عزیزخانی.

4- کتب روایی شیعی.

پی نوشت ها:

1- وَ عَنِ الرِّضَا (علیه السّلام) قَالَ لَوْ اَنَّ النَّاسَ قَصَّرُوا فِی الطَّعَامِ لَاسْتَقَامَتْ اَبْدَانُهُمْ (مستدرک‏الوسایل؛ ج 2؛ ص 155)

2- وَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) قَالَ لَا یَشْرَبْ اَحَدُکُمُ الْمَاءَ حَتَّی یَشْتَهِیَهُ فَاِذَا اشْتَهَاهُ فَلْیُقِلَّ مِنْهُ ( وسایل‏الشیعه؛ ج 25؛ ص 238)

3- قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ لَوْ اَنَّ النَّاسَ اَقَلُّوا مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ لَاسْتَقَامَتْ اَبْدَانُهُمْ  ( وسایل‏الشیعه؛ ج 25؛ ص 239)

4- وَ عَنْ اَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ اَشْیَمَ عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) قَالَ مَنْ اَقَلَّ شُرْبَ الْمَاءِ صَحَّ بَدَنُهُ ( وسایل‏الشیعه؛ ج 25؛ ص 239)

5- وَ قَالَ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) الْمَعِدَهُ بَیْتُ کُلِّ دَاءٍ وَ الْحِمْیَهُ رَاْسُ کُلِّ دَوَاءٍ وَ اَعْطِ کُلَّ نَفْسٍ مَا عَوَّدَتْهَا (بحارالانوار؛ ج 59؛ ص 290) 

6- ایدز؛ گلوله‌ بیولوژیک آرپا(به نقل از: http://imammahdi.ir)

7- وَ رُوِیَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا تَحَمَّلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ فَاِذَا لَمْ یَحْتَمِلِ الدَّاءَ فَلْیُدَاوَ (مستدرک‏الوسایل؛ ج 2؛ ص 72)

8- الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ، عَنْ اَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ عَنْ اَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السّلام) عَنْ آبَایِهِ عَنْ اَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ (علیه السّلام) قَالَ لَا یَتَدَاوَی الْمُسْلِمُ حَتَّی یَغْلِبَ مَرَضُهُ عَلَی صِحَّتِهِ (مستدرک‏الوسایل؛ ج 2؛ ص 71)

9-  وَ قَدْ تَقَدَّمَ قَوْلُ اَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ (علیه السّلام) امْشِ بِدَایِکَ مَا مَشَی بِکَ (وسایل‏الشیعه؛ ج 2؛ ص 410)

10-  وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ اَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ اَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ اَبَا الْحَسَنِ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ (علیه السّلام) وَ هُوَ یَقُولُ ادْفَعُوا مُعَالَجَهَ الْاَطِبَّاءِ مَا انْدَفَعَ الدَّاءُ عَنْکُمْ فَاِنَّهُ بِمَنْزِلَهِ الْبِنَاءِ قَلِیلُهُ یَجُرُّ اِلَی کَثِیرِهِ (وسایل‏الشیعه؛ ج 2؛ ص 409)

11- الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ اَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی طِبِّ الْاَیِمَّهِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ یَحْیَی عَنْ اِبْرَاهِیمَ بْنِ اَبِی یَحْیَی عَنْ اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) قَالَ شَکَوْتُ اِلَیْهِ الزُّکَامَ فَقَالَ صُنْعٌ مِنْ صُنْعِ اللَّهِ وَ جُنْدٌ مِنْ جُنُودِ اللَّهِ بَعَثَهُ اللَّهُ اِلَی عِلَّهٍ فِی بَدَنِکَ لِیَقْلَعَهَا فَاِذَا قَلَعَهَا فَعَلَیْکَ بِوَزْنِ دَانِقِ شُونِیزٍ وَ نِصْفِ دَانِقِ کُنْدُسٍ یُدَقُّ وَ یُنْفَخُ فِی الْاَنْفِ فَاِنَّهُ یَذْهَبُ بِالزُّکَامِ وَ اِنْ اَمْکَنَکَ اَنْ لَا تُعَالِجَهُ بِشَیْ‏ءٍ فَافْعَلْ فَاِنَّ فِیهِ مَنَافِعَ کَثِیرَهً (وسایل‏الشیعه؛ ج 25؛ ص 230 ) 

12- عِدَّهٌ مِنْ اَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ وَ النَّوْفَلِیِّ وَ غَیْرِهِمَا یَرْفَعُونَهُ اِلَی اَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السّلام) قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) لَا یَتَدَاوَی مِنَ الزُّکَامِ وَ یَقُولُ مَا مِنْ اَحَدٍ اِلَّا وَ بِهِ عِرْقٌ مِنَ الْجُذَامِ فَاِذَا اَصَابَهُ الزُّکَامُ قَمَعَهُ (الکافی، ج 8، ص 382)

13- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنِ الْبَاقِرِ وَ الصَّادِقِ علیهم السّلام قَالَ خَرَجَا مِنَ الْحَمَّامِ مُتَعَمِّمَیْنِ شِتَاءً کَانَ اَوْ صَیْفاً وَ کَانَا یَقُولَانِ هُوَ اَمَانٌ مِنَ الصُّدَاع‏( بحارالانوار؛ ج 73؛ ص 79)