بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین

پسوريازيس (داءالصّدف - بیماری صدف - قوبا) 

مقدّمه

بیماری صدف یا به قول امروزی ها، پسوریازیس، بیماری ناشناخته ای نیست و قدمش از سال های دور به جسم انسان ها باز شده است. امّا شیوع بسیار زیاد و انفجاری آن، پیشکش زندگی به سبک غربی و درمان هایی به شیوه طبّ به اصطلاح مدرن است؛ شیوعی که صدالبته و به مانند بسیاری از بیماری های دیگر، گسترشی روزافزون دارد.

مدّتی بود که به دنبال قلمی کردن گفتاری در این مورد بودم و توفیق، رفیق راهم نمی شد تا این که مقاله ای وزین را در این باره به قلم دکتر کردافشاری مشاهده کردم. لذا تصمیم گرفتم این مقاله را به عنوان پایه کار قرار داده نظرات اصلاحی خود را به آن اضافه کنم. حاصل کار این شده است که می بینید. البته برای مقایسه این مقاله با مقاله اصلی، می توانید به نشانی منبع مقاله مراجعه کنید.

پسوريازيس از دیدگاه طب جدید

پسوریازیس يك بيماری شايع پوستی مرتبط با سيستم ايمني بدن است كه با پلاكهايی همراه با پوسته های نقره ای رنگ مشخص می شود. در این بیماری، سرعت تکثیر و رشد سلولهای پوستی به صورت نامتناسبی بالا می رود و در نتيجه، چندين لايه سلول مرده در سطح پوست تجمع پيدا می‌كنند كه همان پوسته‌های پسوريازيس را تشكيل می دهند. این بیماری اشكال گوناگون و با شدت های متفاوت دارد اما شايع‌ترين شكل آن یعنی پسوريازيس معمولی به صورت پلاكهای قرمز رنگ با پوسته‌ريزی قابل توجه، اغلب در سر، آرنج‌ها، ساعدها، زانوها و ساير نواحی تحت فشار ديده می شود. گاهی اوقات پلاك های فوق‌الذكر بخش قابل توجهی از سطح پوست را درگير می‌كنند.

پسوريازيس در ايران نیز جزو بيماری‌های شايع پوستی می باشد.

عوامل متعددی به عنوان عامل مسبّب یا مشدّد این بیماری مطرح شده است؛ از جمله:

وراثت؛ برخی عفونت ها ازجمله گلودردهای چرکی؛ موقعیت جغرافیایی و آب و هوا(ضایعات پسوریازیس در هوای سرد، تشدید و در هوای معتدل یا گرم و مرطوب، بهبود می یابد.)؛ استرس های روحی؛ صدمات فیزیکی؛ عوامل هورمونی و متابولیک(بلوغ و یائسگی باعث تشدید ضایعات هستند و حاملگی، باعث تخفیف آنها.)؛ برخی داروها(ترکیبات لیتیوم، داروهای بتا بلوکر- مانند پروپرانولول-، ترکیبات ید، کلروکین و ... )؛ خوراکی هایی مانند قهوه؛ سن(حداکثر شیوع در 10 تا 30 سالگی) و ....

آیا این بیماری مسری است؟

یکی از بدترین موارد مربوط به پسوریازیس این است که دیگران گمان می کنند این بیماری مسری است و در نتیجه از بیمار دوری می کنند، درحالی که چنین نیست. این اجتناب افراد از ارتباط با بیمار بسیار ناراحت کننده است چرا که او تصور نامناسبی از خود پیدا می کند. این مساله ممکن است باعث عصبانیت، خجالت زدگی و یا ناامیدی و استرس و اضطراب در بیمار شود که این حالات، خود می توانند زمینه ساز تشدید این بیماری شوند.

در حال حاضر اين بيماری در طب رایج درمان قطعی ندارد و تنها با داروها و روشهای مختلف، قابل کنترل است. این درمان های تسکینی اغلب با موارد متعدّد عود بیماری همراهند.

كورتيكواستروئيد(کورتون)های موضعی معمولاً شايع ترين داروهایی هستند كه برای کنترل پسوريازيس استفاده می شوند. این داروها، التهاب و تحريك پذيری پوست را کاهش می دهند. خيلی از اوقات، پزشك، تركيبی از يك داروی از بين برنده لايه شاخی (كراتوليتيك) و استروئيد موضعی را برای بیمار تجويز مي‌كند.

نكته مهم در مصرف كورتيكواستروئيدهای موضعی آن است كه غالباً پس از مدتی، ديگر آن پاسخ مطلوب ابتدايی حاصل نمی شود، ضمن آنكه خطر نازك شدن پوست در اثر مصرف اين داروها نيز وجود دارد. همچنین با تداوم مصرف این داروها و به دلیل جذب آنها از راه پوست، ممکن است عوارض عمومی مصرف کورتون ها هم آشکار شوند؛ این امر به ویژه در مورد مصرف کورتون های قوی(مثل کلوبتازول) صادق است.

علاوه بر درمانهای موضعی، در موارد شديد پسوريازيس، داروهای متعددی وجود دارند كه به صورت تزريقی يا خوراكی برای اين بيماری به كار مي‌روند و البته همه آنها نیز عوارض خاص خودشان را دارند. سازوکار عمل این داروها عمدتا تضعیف سیستم ایمنی است تا علایم بیماری که با فعالیت بیشتر سیستم ایمنی تشدید می شوند، سرکوب گردند. گاهی نیز از طیف های خاص اشعه ماوراء بنفش برای کنترل علایم بیماری استفاده می شود که البته این روش  هم عاری از عارضه نیست.

پسوریازیس از دیدگاه طب سنتی

از نظر اطبای طب سنتی، پسوریازیس معنای دیگری دارد. در کتب طب سنتی علایم مشابه این بیماری تحت نام های داء الصّدف(بیماری صدف) یا قوبا شرح داده شده است. این طب – به عنوان یک طب کل نگر - از منظر اخلاطی به این بیماری می نگرد. از دیدگاه این طب، عوامل مختلفی از جمله تغذیه نادرست و روش های ناصحیح زندگی، باعث می شود که اخلاط نامناسب و مواد زاید در بدن تجمع پیدا کرده با رسوب در پوست، باعث بروز علایم این بیماری شوند. همانطور که گفته شد، پسوریازیس اشکال گوناگونی دارد و شدت آن در تمام افراد یکسان نیست. از دیدگاه طب سنتی، مقدار و کیفیت ماده تجمع پیدا کرده در بدن از لحاظ غلظت و لطافت، انواع بیماری و شدت علائم آن را تعیین می کند.

به نظر می رسد که پسوریازیس، عمدتا حاصل سوء مزاج سرد و خشک و غلبه سودا در پوست باشد و لذا هر چیزی که سودا را افزایش دهد؛ باعث تولید اخلاط غلیظ و رسوب آنها در پوست شود؛ کارکرد کبد را دچار اختلال کند؛ هضم غذا را مشکل کند؛ ایجاد یبوست کند و ...، می تواند زمینه ساز بروز یا تشدید پسوریازیس شود و لذا در درمان، باید مدّنظر قرار گیرد.

طب سنّتی، برخلاف طب جدید، برای درمان این بیماری نه تنها سیستم ایمنی بدن را سرکوب نمی کند بلکه حتی به تقویت آن هم می پردازد و در واقع به یاری طبیعت می شتابد تا بدن با دفع اخلاط نامناسب بر بیماری فائق آید. طب سنتی درمان را بر پایه اصلاح مزاج و پاکسازی بدن از اخلاط نامناسب و مواد زاید بنا می نهد و در ادامه با رعایت دستورات مربوط به روش صحیح زندگی ، بیماری از بین می رود.

این درحالی است که داروها و روشهای درمانی طب رایج، تنها به تخفیف موقتی علایم کمک کرده؛ درمان هایی تسکینی به حساب می آیند و چون بیماری اصلی ریشه کن نمی شود، احتمال عود علایم - به دنبال قطع داروها یا حتّی به هنگام مصرف آنها- بسیار بالاست. در طب جدید معمولا رژیم غذایی خاصی برای درمان این بیماری توصیه نمی شود اما یکی از مهم ترین پایه های درمان همه بیماری ها -و از جمله پسوریازیس- در طب سنتی ، رعایت رژیم غذایی و آداب صحیح غذاخوردن است.

نکته بسیار جالب این است که در یافته های طب جدید هم می توان دلایلی برای صحّت نظر طب سنتی در مورد این بیماری یافت. مثلا دیده شده است که دیالیز به ویژه دیالیز صفاقی باعث بهبود علائم بیماری می شود و این موید نظر طب سنتی مبنی بر وجود اخلاط فاسد در خون، به عنوان دلیل اصلی بروز بیماری است.

درمان پسوریازیس

1- تدابیر تغذیه ای

همانگونه که ذکر شد، اولین قدم در درمان این بیماری، اصلاح رژیم غذایی است.

تغییر سبک زندگی به شیوه زندگی شهری و زندگی ماشینی و شرایط و مشغله های مربوط به آن، باعث شده که آداب صحیح تغذیه به تدریج از یاد برود و عادات نادرست غذایی جایگزین آن شود. به همین دلیل شیوع بیماری های صعب العلاج از جمله پسوریازیس، رو به افزایش است. از این رو اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از مواد غذایی حاوی ترکیبات سمی و خطرناک در کمک به بهبود بیماری نقش به سزایی دارند. عدم رعایت دستورات و پرهیزات غذایی موجب می شود که اخلاط نامناسب مولد بیماری هرچه بیشتر در بدن تجمع یابند و حتی اگر بیمار، داروهای تجویز شده را درست و به موقع مصرف نماید، باز هم پاسخ درمانی قابل قبولی را نمی توان انتظار داشت؛ چرا که مواد زایدی که با کمک دارو از بدن خارج می شوند، با مصرف مواد غذایی نامناسب مجددا وارد بدن می شوند.

الف- رعایت آداب تغذیه صحیح

این کار باعث هضم مناسب غذا، کارکرد صحیح دستگاه گوارش و کبد و تولید اخلاط صالح می شود. آداب تغذیه صحیح بسیار زیادند امّا حدّاقل هایی که می توانند مورد توجّه قرار گیرند عبارتند از:

غذا را زیاد بجوید. قبل و بعد از غذا کمی نمک میل کنید. از نیم ساعت به غذا تا دو سه ساعت بعد از آن، مایعات و میوه نخورید. در صورت امکان، کم کم وعده ناهار را کم یا حذف کنید. فاصله بین غذا و خواب حداقل دو ساعت باشد. بسم الله اول و شکر آخر غذا را با توجه بگویید. پرخوری نکنید.

ب- پرهیزها

در مجموع به نظر می رسد که حرکت نسبی از سمت غذاهای پخته به سوی غذاهای خام یا کمتر پخته و از سوی غذاهای حیوانی به سمت غذاهای گیاهی، در درمان این بیماری نقش مهمّی داشته باشد.

بیمار دچار پسوریازیس باید از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کند:

- عدس، بادنجان، چای، ماست؛

- گوشت گاو و گوساله و ماهی، گوشتهای یخی و مانده، گوشتهای نمک سود شده و کنسروی، گوشت بز، گوشت شتر، مرغ و تخم مرغ ماشینی؛

- قهوه، نسکافه، کاکائو، انواع آب میوه های صنعتی و نوشابه های گازدار؛

- یخ، آبی که برای سرد کردن در آن یخ انداخته باشند؛

- غذاهای آماده و مواد غذایی کارخانه ای، انواع مواد غذایی فرآوری شده، غذاهای مانده و فریزری، انواع ساندویچ، سوسیس کالباس و همبرگر، پیتزا و انواع فست فودها و سس ها، الویه، ماکارونی، قارچ، غذاهای تند و شور،

- تنقلات مصنوعی (انواع چیپس، پفک، کیک و کلوچه، شکلات و آب نبات های مصنوعی و ...)، انواع تخمه و آجیل های بوداده؛

- غذاهای چرب و سرخ کردنی ها، روغن های نباتی جامد و مایع صنعتی؛

- شیرینی های کارخانه ای و شیرینی های قنّادی.

شرح و توضیح برخی از این پرهیزها:

عدس: چنان که گذشت، در بیماری پسوریازیس، اخلاط غلیظ و مواد زاید در بدن تجمع یافته اند. عدس هم ازجمله خوراکی های است که در بدن تولید خون غلیظ سوداوی می کند.

بادنجان: بادنجان افزاینده خلط سوداست. در منابع طب سنتی مصرف زیاد و طولانی مدت آن را ایجاد کننده قوبا – بیماری با علایم شبیه به پسوریازیس- می دانند.

گوشت گاو و گوساله: گوشت گاو و گوساله طبیعت سردتری نسبت به گوشت گوسفند و بره داشته، مصرف آنها تولید خلط سودا می کند. البته ضرر مصرف گوشت گوساله، کمتر از گاو است.

گوشت ماهی: گوشت ماهی، طبیعتی سرد و مرطوب دارد. در افرادی که مزاج پایه صفرا دارند و به دلیل حرارت زیاد، دچار افزایش سودا شده اند، مصرف ماهی تازه-آن هم به صورت کباب کرده نه سرخ شده- می تواند مفید باشد. امّا کسانی که طبیعت سردی دارند باید از مصرف آن خودداری کنند. افراد سردمزاج،در صورتی که مجبور به مصرف گوشت ماهی شدند، باید در تهیه آن از ادویه گرم مثل زیره، رازیانه، زنجبیل و سبزیجاتی مثل جعفری و شوید استفاده نمایند.

البته مصرف ماهی سرخ کرده، ماهی که در تخم مرغ خوابانده شده باشد، ماهی دودی، انواع ماهی کنسرو شده، ماهی یخ زده و مانده برای همه افراد مبتلا ممنوع است.

گوشت بز: مصرف این گوشت برای کسانی که غلبه خلط سودا در بدن دارند – که بیماران دچار پسوریازیس از آن جمله اند- مناسب نیست، بخصوص اگر به همراه کشک یا ترشی ها استفاده شود. این بیماران اگر زمانی مجبور به مصرف گوشت بز شدند، باید آن را با پیاز، روغن زیتون، نخود، بادام، شلغم و هویج ایرانی بپزند و در واقع به این ترتیب از آن اسفیدباجی تهیه کرده و مصرف نمایند. البته مصرف گوشت بز در افراد گرم مزاج ضرر کمتری دارد. در صورت تمایل، بهتر است از گوشت بزغاله استفاده شود.

گوشت شتر: گوشت شتر، طبیعتی گرم دارد و در صورت مصرف زیاد، در بدن انسان اخلاط غلیظ و خون سوداوی تولید می نماید بنابراین مصرف آن برای بیماران دچار پسوریازیس مناسب نیست. مصرف گاهگاهی آن برای افراد سردمزاج بلامانع است.

مرغ های ماشینی و پرورشی: این حیوان های زبان بسته در فضای سربسته زندگی کرده؛ به علت محرومیت از نور آفتاب، کمی تحرّک، تغذیه نامناسب، استفاده از آنتی بیوتیک ها و داروهای مختلف در پرورش آنها و ... ، موادی در بدنشان تجمع می یابد که با خوردن گوشت آنها حالاتی مثل افسردگی و اضطراب در افراد پدید می آید.

گوشت های مناسب:

بهترین گوشت برای مصرف این بیماران، گوشت گوسفند(به ویژه بره جوان)، پرندگان کوچک(بلدرچین، کبک و ...) و گوشت مرغ محلّی(به خصوص جوجه) است.

گوشت گوسفند: از بین گوشت های قرمز ، بهترین گوشت برای بیماران دچار پسوریازیس گوشت گوسفند است؛ بخصوص اگر گوشت بره 6 ماهه تا یکساله باشد.

گوشت مرغ: مصرف گوشت مرغ محلی به خصوص گوشت جوجه مرغ برای بیماران دچار پسوریازیس مفید است. گوشت جوجه مرغ که با آب، نخود، شوید و نمک بپزند، به آسانی هضم شده و در افراد سردمزاج مناسب بوده و طبع را نیز لینت می بخشد. جوجه کباب نیز غذایی سهل الهضم بوده که غذاییت زیادی دارد و فضولات چندانی در بدن تولید نمی نماید. البته باید توجه داشت که باید برای تغذیه مرغ، از دانه استفاده شده یا در مزارع و باغ ها چریده باشد و از مرغ هایی نباشد که در لجن ها و مناطق آلوده به دنبال غذا می گردند.

گوشت خروس: آبگوشت خروس پیر، ملین طبع و خارج کننده سودا از بدن می باشد. از این رو تهیه و مصرف آن به این شکل به بیماران دچار پسوریازیس توصیه می شود: گوشت خروس را با آب زیاد بپزند تا خوب نرم شود . سپس کمی بسفایج داخل کرده و بجوشانند تا کمی غلیظ شده و به قوام آید و آب آن را نیم گرم مصرف کنند.

گوشت پرندگان دیگر: گوشت پرندگانی از قبیل بلدرچین، دراج و کبک نیز هضم خوبی داشته؛ به خصوص برای بیمارانی که معده ضعیفی دارند، مناسب است.

تنقلات مصنوعی: این نوع خوراکی ها که انواع چیپس، پفک، کیک و کلوچه، شکلات و آب نبات های مصنوعی را شامل می شوند، به دلیل داشتن مواد نگهدارنده، بیکینگ پودر، رنگ های مصنوعی، جوش شیرین و ... باعث کم اشتهایی ، ناراحتی های عصبی، مشکلات پوستی، اختلال کارکرد کبد و ... می شوند که همه این مسایل به دلیل تولید اخلاط نامناسب در بدن می باشد.

شیرینی های مصنوعی و نوشابه های صنعتی نیز علاوه بر موارد فوق دارای قند مصنوعی به میزان زیاد هستند که باعث برهم زدن تعادل املاح و مواد معدنی بدن، کاهش توانایی عملکرد آنزیم ها و سرکوب سیستم ایمنی بدن می شوند.

غذاهای آماده و بسته بندی شده به خاطر وجود نیتراتها، نمک و چربی زیاد و وجود چاشنی های متعدد و ادویه جات تند، بر روی کبد و سیستم ایمنی اثر تخریبی داشته؛ مصرف آنها توصیه نمی شود.

پنیر پیتزا و پنیرهای مشابه آن که حالت کشدار پیدا می کنند، سودازا می باشند.

غذاهای فریز شده آرام آرام ماهیت غذایی خود را از دست داده؛ خواص آنها کمتر شده، حتی طعم آنها نیز تغییر می کند. انجماد، دشمن اصلی ویتامین ها و یاریگر مهم انواع سرطان هاست. غذاهای منجمد، سودازا بوده، برای بیماری های مختلف از جمله پسوریازیس مضرند.

ماکارونی با آرد کاملا سفید و بدون سبوس تولید می شود ولذا ارزش غذایی چندانی ندارد. به دلیل حالت خمیری ماکارونی و زیاد جویده نشدن آن، موسین و پتیالین بزاق کمتر تولید شده هضم آن دچار اختلال می شود. همچنین به دلیل فقدان فیبر، یبوست زاست. یبوست و هضم نادرست از جمله اموری هستند که باعث تولید اخلاط غلیظ و فاسد و ایجاد و تشدید بیماری های مختلف از جمله پسوریازیس می شوند.

ادویه اگر به میزان کم استفاده شوند، باعث ایجاد مشکل نمی شوند اما اگر به طور مرتب و زیاد استفاده شوند، می توانند باعث ایجاد ناراحتی های پوستی و التهاب کبد شوند.

استفاده مداوم از چاشنی های شور، مضر و سودازاست و سلامتی را به خطر می اندازد.

با سرخ کردن غذا دمایی بالاتر از 150درجه سانتی گراد به وجود می آید که بخش عمده ای از املاح معدنی، ویتامین ها و آنزیم های مهم و مفید غذایی را از بین می برد. غذاها در اثر سرخ کردن دیرهضم شده، سیستم گوارش بدن را مختل و آن را خسته و فرسوده می کنند و همانگونه که گفته شد، هضم نادرست غذا باعث تشدید علایم پسوریازیس می شود. مصرف زیاد روغن به خصوص انواع صنعتی آن و غذاهای بسیار چرب، با تولید اخلاط غلیط و ایجاد اختلال کارکرد جدّی در کبد، خطر ابتلا به انواع بیماری ها را افزایش می دهند.

یخ، آب یخ و خوراکی های تگری!: در هنگام تشنگی و به خصوص در هوای گرم ، بسیاری از افراد به نوشیدن آب یا نوشیدنی های حاوی یخ پناه می برند. نوشیدن آب یخ، تغییر ناگهانی در دمای بدن و معده ایجاد کرده؛ باعث غلیظ شدن شیره معده، از دست رفتن املاح موجود در خون و عدم تعادل سدیم و پتاسیم بدن می شود که نهایتا می تواند منجر به صدمه به سیستم عصبی، کبد و کلیه شود. طب سنتی یخ را سودازا دانسته و حتی اگر داخل آب هم ذوب شود، باعث بسیاری از بیماری های سوداوی می شود.

برای رفع تشنگی بهتر است از آبی که داخل یخچال خنک شده استفاده شود و قواعد نوشیدن آب نیز رعایت شود.

چای: این نوشیدنی، یکی از متهمان اصلی در ایجاد بسیاری از بیماری ها مانند زخم معده، سنگ کلیه، بیماری های پوستی، افتادگی دریچه میترال، پوکی استخوان و ... است.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر:

تلخ مثل چای، تلخ تلخ مثل حقیقت

اما متاسفانه، نوشیدن چای جزئی تقریبا جدایی ناپذیر از فرهنگ و عادات ایرانیان است. به طوری که حتی در مکانی که هیچ وسیله پذیرایی موجود نباشد، معمولا بساط چای ولو با کمترین امکانات موجود، گسترده است. بعضی از افراد چای را لب سوز و لب دوز می نوشند و بعضی سرد، برخی چای دیشلمه را می پسندند و بعضی دیگر ترجیح می دهند شکر یا قند را داخل چای حل کنند و ....

بنابراین اگر قرار است در روند درمان یک بیماری، کم کردن مصرف چای را به کسی توصیه کنیم، باید حتما جایگزینی برای آن انتخاب کنیم . در این نوشتار دو دم کرده گیاهی را معرفی خواهیم کرد که در افراد دچار پسوریازیس یا حتی افرادی که از مشکل جوش صورت و استرس و اضطراب نیز رنج می برند، مفید بوده و می تواند جایگزین مناسبی برای چای باشد.

در قسمت درمان های دارویی، چند نمونه معرفی می شوند اما برای مطالعه بیشتر می توانید مقاله ذیل را ببینید:

دمنوش های ایرانی 

2- درمان یا پیشگیری از یبوست

تعريف كاربردي و عملی یبوست آن است که انسان بايد حدّاقل يك بار در روز، دفع مدفوع آسان با حجم و سایر خصوصیات مناسب داشته باشد و اگر از اين مقدار كمتر شود يا دفع به علّت خشكي یا سایر مشکلات، به سختی انجام شود، فرد را دچار يبوست می دانیم.

روده ها قدرت جذب بالايي دارند و هر قدر توقّف مدفوع در روده بيشتر شود، مقدار بيشتري از موادّ  دفعي، مجدّدا جذب بدن مي شوند و اين مسأله، يعني بازيافت مدفوع، امّ الامراضي است كه تمام بدن و روح را تحت تأثير قرار مي دهد و مي تواند در ايجاد هر بيماري دخيل باشد. در طبّ سنّتی، یبوست باعث خفه شدن حرارت غریزی، مانع گردش مناسب ارواح بخاری و موجد انواع سدد است و لذا درمان آن در هر بیماری از اولویت های نخست است.

چند نکته کاربردی در درمان یبوست

الف- پرهيز از غذاهاي يبوست زا(مثل برنج، ماكاروني، موز، ماست شیرین، کشک، سیب، انار ترش و ...)، مصرف غذاهای ملیّن مثل انواع آش و شوربا، جويدن زیاد غذا، مصرف غذاهاي مناسب با طبع، صرف غذا در آرامش، مصرف كافي ميوه و سبزي، استفاده از فرآورده های حاوی سبوس یا افزودن مقداری سبوس به غذاها، پرهيز از غذاهاي كارخانه اي، ورزش معتدل و فعّاليت متناسب، اجابت مزاج در مواقع ضرورت و ....

ب- برخی تدابیر ساده درمانی

- سبوس گندم: برای استفاده طولانی مدت در درمان یبوست های خفیف به ویژه در بیمارانی که درجاتی از سوء تغذیه یا کم خونی دارند و نیز در بیمارانی که دچار سندروم روده تحریک پذیر با غلبه یبوست هستند؛ سبوس گندم بسیار مناسب است. سبوس بیش از آن که دارو باشد، یک ماده مغذی مورد نیاز برای همه ماست. سبوس را از نانوایی های بربری تهیه کنید.

روزی یک قاشق غذاخوری سبوس را با یک تا یک و نیم لیوان آب بخیسانید تا کاملاً پف کند و بعد میل کنید. همچنین می توانید آن را در انواع غذاها استفاده کنید. مثلا در غذاهای آبکی مثل انواع آش ها و خورش ها یا در مایه انواع کوکو و کتلت، سبوس اضافه کنید. حتی در غذاهایی مثل انواع پلوها هم می توانید سبوس بریزید.

استفاده از یک قاشق غذاخوری سبوس برای غذای سه تا چهارنفره می تواند پیشنهاد مناسبی باشد.

- خاکشی: روزانه یک یا دو بار(و به ویژه صبح ناشتا) و هر بار یک قاشق غذاخوری خاکشی شسته شده را با یک لیوان آب جوش مخلوط و میل می کنید. البته اگر بگذارید خاکشی همراه آب جوش 1-2 دقیقه بجوشد، اثر بسیار بهتری خواهد داشت.

مصرف خاکشی به این صورت با توجه به اثر بسیار ملایم آن، برای درمان یبوست های مختلف به ویژه در کودکان و زنان باردار؛ افراد مسن یا کسانی که بر اثر بیماری های مزمن یا شدید، آب بدن و روده ها را از دست داده اند؛ در بیمارانی که به علت ضعف معده، روده یا کبد قادر به تحمل بسیاری از داروهای ملیّن نیستند و کسانی که به علت غلبه سودا دچار یبوست می شوند بسیار مفید است. بنابراین گزینه اول دارویی در درمان یبوست بیمارانی که دچار بواسیر هستند، خاکشی است.

- ترنجبین: یک ملّین ملایم و عالی به ویژه برای کودکان و نوزادان است. علاوه بر تنظیم کارکرد گوارشی، آرامبخش، ضد نفخ و خواب آوری خوب هم هست.

- شکر سرخ: جایگزینی شکر قرمز یا شکر سرخ به جای قند و شکر سفید، بسیار مطلوب است. استفاده از آن به عنوان داروی ملیّن، چه در همراهی با سایر داروها و چه به تنهایی هم مفید است.

- هویج: مصرف روزانه یکی دو عدد هویج آب پز، به ویژه در همراهی با کمی روغن زیتون بسیاری از یبوست های خفیف را درمان می کند. البته استفاده از زردک، نسبت به هویج فرنگی ارجح است.

- دانه های لعاب دار: دانه های زیادی هستند که اگر مدتی در آب بمانند و خیس بخورند، یک پوشش شبیه ژلاتین در اطراف خود ایجاد می کنند. این گونه داروها با ایجاد حالت لیزابه ای در روده ها، باعث تخلیه آنها می شوند. از معروفترین آنها می توان به اسپرزه، بارهنگ، تخم شربتی، بالنگو، تخم ریحان و … اشاره کرد.

مصرف این دانه ها باید با توجه به مزاج شخص انجام شود. مثلا اسپرزه طبع بسیار خنکی دارد و می تواند ملین مطبوعی در افراد گرم مزاج - و به خصوص افراد صفراوی باشد- ولی در افراد سرد مزاج - و به ویژه بلغمی ها- درد سر ساز خواهد بود.

 توصیه ما به کسانی که می خواهند برای مدتی طولانی از این گونه دانه های لعاب دار به عنوان ملین استفاده کنند؛ این است که از مخلوط چند تا از آنها استفاده کنند. برای این کار، هر روز یک قاشق غذاخوری از این دانه ها را در یک لیوان آب جوش خیسانده پس از لعاب انداختن، دانه ها و آب آن را میل کنید.

 - روغن زیتون: در نوع خود بهترین است به شرط آنکه تصفیه نشده و خالص باشد. مصرف چند قاشق روغن زیتون در روز، علاوه بر کمک به کارکرد صحیح روده ها، باعث کاهش چربی های مضر خون و افزایش چربی های مفید آن، کاهش بروز بیماری های قلبی عروقی و سرطان ها خواهد شد.

تذکّر: مصرف سایر روغن ها مانند کرچک یا بادام شیرین باید با تجویز پزشک باشد.

- آلو: در افراد گرم مزاج و به ویژه صفراوی ها، خیسانده آلو، ملینی مطبوع و مورد پسند است؛ اما کسانی که طبیعت سرد یا معده و روده سردی دارند باید از خوردن آن اجتناب کنند.

-  برگه های خیسانده: خیسانده برگه های قیسی و هلو ملیّن خوبی است اگرچه در معده های ضعیف می تواند باعث نفخ شود.

- انجیر: به صورت تازه یا خیسانده انجیرخشک، یک ملّین عالی به ویژه در افراد سوداوی یا بیماری های سوداوی مانند بواسیر است.

تذکّر بسیار مهم: مصرف داروهای ملیّن و مسهل تنها و تنها با نظر پزشک مقدور است و مصرف خودسرانه یا طولانی آنها می تواند خسارات غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد. متاسفانه کارخانه هایی که نام داروسازی گیاهی را یدک می کشند با تولید انبوه و غیراصولی داروهای مسهل(که پایه اکثر آنها برگ سناست) موجبات این خسران فراگیر را فراهم نموده اند.

برای مطالعه بیشتر درباره یبوست و نحوه درمان آن اینجا را ببینید:

«امّ الامراضی به نام یبوست»

3- ورزش

انجام یک ورزش مناسب و ملایم، با کمک به درمان یبوست، باز کردن منافذ پوستی، بهبود گردش خون و ... کمک زیادی در کاهش تولید یا دفع اخلاط فاسد می کند. کسانی که ورزش را شروع می کنند، شاهد تسریع بهبودی ضایعات پوستی پسوریازیس خواهند بود. شاید بهترین پیشنهاد، یک پیاده روی متناسب باشد. البته یادتان باشد که ورزش های سنگین و حرفه ای، به دلیل غلیظ کردن اخلاط، ممکن است اثر معکوسی در این زمینه داشته باشند.

4- تدبیر خواب و بیداری

زود خوابیدن و زود برخاستن از خواب، با تنظیم کارکرد ارگان های داخلی و بهبود دفع مواد زائد، کمک به سزایی در افزایش سطح سلامتی می کند. دیرخوابیدن و بیدارخوابی های شبانه که متاسفانه جزئی از زندگی مدرن شده است، باعث غلبه خشکی بر بدن می شود و بیماری های مختلفی از جمله پسوریازیس را ایجاد یا تشدید می کند.

5- مبارزه با سودا

گفتیم که سودا، متهم اصلی در ایجاد پسوریازیس است ولذا شناخت آن در پیشگیری و درمان این بیماری مهم است.

تعریف خلط سودا 

خلط سودا، یکی از اخلاط چهارگانه انسانی، مزاجش سرد و خشک و محلّ ذخیره آن در طحال است. سودا، درواقع، رسوب خون است. رنگ آن سیاه، محرک اشتها و استخوان ساز است.

در مقام تشبیه، اگر اخلاط بدن را به مثابه غذایی که داخل دیگ در حال پختن است فرض کنیم، قسمت خام و نپخته غذا، خلط بلغم است؛ قسمت خوب پخته غذا، خلط دم است؛ کفی که روی غذا شکل می گیرد، خلط صفراست و «ته دیگ» غذا، همان سوداست. این ته دیگ می تواند شکلی طبیعی داشته باشد یا آن که بسوزد و حالتی غیرطبیعی پیدا کند.(سودای سوخته)

علل تولید سودا

یک نکته کلیدی که می تواند در فهم عوامل سودازا به ما کمک کند این است که توجّه داشته باشیم سودا در دو مسیر معکوس قابل تولید است؛ مسیر سرمایی و مسیر گرمایی. وقتی بدن به هر دلیل، به سردی و خشکی گرایش پیدا کند دچار غلبه سودا خواهد شد و این مساله ای روشن است. امّا در نقطه مقابل، وقتی بدن دچار حرارت بیش از حد یا مستمر غیرطبیعی شود، اوّلا این گرما رطوبت ها را تحلیل خواهد برد و از سویی در نهایت، خود گرما هم به سردی خواهد گرائید و این سرمای نهایی افزایش سودا را رقم خواهد زد. در مقام تشبیه، آتش را درنظر بگیرید که خودش گرم و  خشک است اما نتیجه نهایی اش، خاکستر است که طبعی سرد و خشک دارد.

با این وصف، عوامل تولید سودا را مرور می کنیم:

1- غذاها:

الف- تداوم در مصرف غذاهای بسیار گرم: مثل بادنجان و پیاز پخته.

ب- تداوم در مصرف غذاهای سرد و خشک: عدس، سماق، ترشی ها و ....

ج- مصرف غذاهای مانده، سریع پخته شده( غذاهای پخته شده در زودپز و ...) و میوه های نارس.

د- غذاهای حرام(عقیده استاد خیراندیش)

هـ- موادّ نگهدارنده موجود در غذاهای مصنوعی.

2- محلّ زندگی: مکان های سرد و خشک یا گرم و خشک.

3- بیماری های مزمن و مستمر.

4- معده بسیار سرد یا بسیار گرم، کبد بسیار سرد یا بسیار گرم.

5- غم مستمر و نخندیدن زیاد، خندیدن و شادی زیاده از حدّ، سوء ظن.

6- آسیب های مکرّر موضعی که منجر به خون مردگی شود: مثل بوکسورها.

7- بی تحرّکی جسمی: این مساله باعث خفه شدن حرارت غریزی و بروز سردی خواهد شد. اگر امکان ورزش وجود ندارد باید از طریق روزه و کم خوری آن را جبران کرد.

8- بی تحرّکی فکری: راه درمانش مطالعه، تفکّر، بازی های فکری و ... است.

9- بی تحرّکی جنسی: به دو حالت ممکن است منجر به افزایش سودا شود. حالت اوّل این است که نه تحریک جنسی وجود دارد و نه تخلیه جنسی. حالت دوّم که نسبتا شایع است آن است که تحریک جنسی وجود دارد امّا منجر به تخلیه نمی شود. این حالت اخیر یکی در بین جوانانی که به هر دلیل دیر ازدواج می کنند زیاد دیده می شود و یکی هم در زنانی که همسرانشان به دلیل انزال زودرس یا مشکلات دیگر، قادر به ارضاء جنسی ایشان نیستند.

10- رنگ سیاه.

11-  تماس مستمر با بوهای بد(مثل کارگران دبّاغی ها) یا بوهای بسیار گرم.

12- نبودن انس: چه از نوع زمینی و مادّی یا از نوع آسمانی و معنوی آن.

13- تماس مستمر با سردی ها: برای مثال، وسواس از سویی یک بیماری سوداوی است و از سویی تماس مستمر با آب، خود باعث تشدید غلبه سودا خواهد شد.

14- پرخوری، ریزه خواری، ناهار خوردن و ایستاده غذا خوردن.

15- مصرف داروهای سردی بخش.

16- تماس و استفاده از وسایل الکتریکی و الکترونیکی.

17- اختلاف سطح های ناگهانی در مسافرت های هوایی.

18- سروکار داشتن زیاد با ترافیک.

19- سفرهای طولانی دائم.

20- آپارتمان نشینی: به دلیل مشاهده دائم مناظر شهری که سودازا هستند و ندیدن مناظر طبیعی که سودازدا و نشاط آور هستند.

21- آلودگی هوا، آلودگی های صوتی.

22- خواب صبح، خواب غروب و زیاد خوابیدن.

23- مصرف الکل: طبع الکل بسیار گرم است.

24-  تصمیم گیری های سریع به همراه استرس شدید:  اسکی، موج سواری، اتوموبیل رانی، موتورسواری.

25- قرار گرفتن در معرض موج انفجار.

26- ایجاد سودای موضعی در اندامی که در معرض گرما یا سرمای مستمر باشد.

27- نشستن مداوم: ایجاد سودا در پایین تنه و اندام تحتانی می کند که نمونه آن، کیست پیلونیدال و واریس است.

پیشنهاد برای مطالعه بیشتر:

درسنامه مزاج شناسی- مقاله پنجم؛ مزاج شناسی انسانی؛ مزاج سودا

6- حجامت

حجامت با خارج کردن اخلاط فاسد و تنظیم سطح سایر اخلاط، از شاه کلیدهای درمان پسوریازیس است. تشخیص انجام یا عدم انجام و نیز نوع حجامت و تمهیدات قبل و بعد از آن، به عهده پزشک معالج است امّا به نظر می رسد بهترین روش این است که در ابتدا با یک یا چند مرحله حجامت عام، پاکسازی عمومی ایجاد گردد و سپس، برای دفع مواد زائد ضایعات پوستی اقدام به حجامت های موضعی کرد. حجامت های موضعی در پسوریازیس، با ایجاد خراش های ریز متعدد انجام می شود. در موارد منتشر، نیازی به بادکش گذاری و خون گیری نیست اما در موارد محدودتر، بادکش و خون گیری به شیوه معمول هم انجام می شود. این حجامت های موضعی تا درمان کامل ضایعه تکرار می شود. البته در مورد ضایعات محدود و کوچک، از زالواندازی هم می توان کمک گرفت.

7- استحمام

اگر استحمام به شیوه صحیحش انجام شود از بهترین راه های دفع مواد زائد بدن است. ساده ترین توصیه آن است که بیماران مبتلا به پسوریازیس، هفته ای دوسه بار با آب گرم(و نه داغ) استحمام کنند و هربار مدتی را در حمام توقف کنند تا رطوبت پوست افزایش یابد. هفته ای یک بار هم بعد از خیس خوردن پوست، به ملایمت، تمام پوست را با کیسه و روشور، کیسه؛ و کف پا  را سنگ پا بکشند. البته در شستشوی پوست باید از مواد شوینده طبیعی استفاده نموده بعد از خروج از حمام هم، با روغن های مناسب، پوست را چرب کرد.

8- درمان های دارویی

مثل هر  بیماری دیگری، درمان دارویی پسوریازیس، کاری است تخصصی که در هر بیمار، متفاوت از بیمار دیگر است ولذا باید پس از ویزیت پزشک و توسط او برنامه ریزی شود. آن چه در ادامه می آید، درمان هایی عمومی است که برای اکثر بیماران قابل استفاده هستند.

الف- ماء الجبن

یکی از داروهایی که حکمای طب سنتی بر مصرف آن در این بیماری متفق القول هستند، «ماء الجبن» می باشد. ماء الجبن یک لغت عربی است که از ترکیب دو کلمه «ماء» به معنی آب و «جبن» به معنی پنیر تشکیل شده است. ماءالجبن آب پنیر را گویند؛ یعنی اگر شیر بسته شود و رطوبت از آن جدا گردد؛ به آن رطوبت، آب پنیر می‌گویند.

روش تهیه ماءالجبن:

800 گرم شیر تازه گاو را در ظرفی-ترجیحا پیرکس- به جوش آورده مقداری سکنجبین ترش یا سرکه انگوری یا آبغوره یا آب لیمو اضافه نمایید تا شیر بریده شود. زمانی که شیر بریده شد، شعله را خاموش کنید. جهت صاف کردن باید شیر را در پارچه ای ریخته، آویزان کنید تا آب، قطره‌ قطره از پنیر جدا شود و چیزی از اجزای پنیر، وارد ماءالجبن نگردد.

برای اثربخشی بیشتر، می توان زمانی که شیر در حال جوشیدن است( قبل از اضافه کردن ترشی ها)، دو سه قاشق غذاخوری «افتیمون» را که در یک پارچه تمیز بسته شده، 3-2 بار در شیر داخل کرد و هربار 10 تا 15 ثانیه نگه داشت تا عصاره افتیمون که یک سودازدای بسیار قوی است،وارد شیر شود. افتیمون نباید زیاد تحت تاثیر حرارت قرار بگیرد زیرا خواص آن از دست می رود.

تذکّر: پنیر به جا مانده، با اضافه کردن کمی نمک، به عنوان پنیر خوراکی قابل استفاده است.

روش مصرف ماءالجبن:

زمان مصرف این دارو، صبح ناشتاست. ماءالجبن افتیمونی به دست آمده به روش فوق باید به 3 قسمت تقسیم شده، هر قسمت به فاصله نیم ساعت از قسمت دیگر مصرف شود. در فواصل مصرف، بیمار باید ورزش کند تا عرق نماید. این مایع باید گرم مصرف شود و پس از مصرف، بیمار تا 3-2 ساعت چیزی نخورد. رعایت دستور مصرف ماءالجبن بسیار مهم است و مصرف آن به روشهای دیگر تاثیر درمانی مناسبی در بدن نخواهد داشت.

خواص ماء الجبن:

ماء الجبن به علت رقت و لطافت قوام، نفوذ بسیار بالایی دارد و به سرعت به عضو مقصد می رسد. به علاوه، بعد از مصرف آن، فضولاتی در بدن باقی نمی ماند و همه آن، غذای بدن می شود. ماءالجبن، صفرا و سودا و اخلاط سوخته و مواد زاید را آماده دفع کرده از بدن خارج می کند؛ کلیه ها را پاکسازی و سده ها و گرفتگی های کبد و سایر اعضا را برطرف می نماید و به بدن رطوبت می بخشد.

افتیمون نیز در دفع اخلاط به خصوص سودا بسیار نافع است ومداومت بر مصرف روزانه ترکیب ماءالجبن افتیمونی با خصوصیات و روش تهیه و مصرف ذکر شده، برای بیماران دچار پسوریازیس بسیار کمک کننده می باشد.

ماء الجبن از دیدگاه طب جدید:

از دیدگاه طب جدید مایعی که به عنوان آب پنیر از شیر جدا می گردد حاوی یکی از مهم ترین پروتئینهای شیر به نام whey می باشد.whey یکی از باکیفیت ترین پروتئین های شیر است که به سرعت، هضم شده به نقاطی از بدن که مورد نیاز می باشد، می رسد. تاثیرات مثبت ماء الجبن در بیماری های مختلف در مقالات متعدد طب جدید نیز به اثبات رسیده است.

ب- کاسنی- شاهتره

مصرف روزانه سه استکان از مخلوط مساوی  عرق های کاسنی و شاهتره، در انواع پسوریازیس، اثرات بسیار مفیدی دارد. این ترکیب، با گشودن انسدادهای کبدی و بهبود عملکرد آن، در پاکسازی همه اخلاط فاسد از خون تاثیر خوبی دارد. این ترکیب تقریبا به همه افراد با هر طبع و مزاجی می سازد. افراد سردمزاج می توانند به نسبت مساوی عرق اسطوخدوس یا بادرنجبویه نیز اضافه کنند. افراد گرم مزاج، می توانند این ترکیب را به همراه کمی خاکشی میل کنند.

ج- ترکیبات آرام بخش

کاهش اضطراب و تنش های روحی، از ارکان درمان پسوریازیس هستند. تغییر نگرش به عالم هستی و تقویت توکل و اعتماد به خدای متعال و انس با معنویات، اصلاح سبک زندگی(تغذیه، خواب، ورزش و ...)، ایجاد نظم و تدبیر در زندگی روزمره و  ... اساس درمان بیماری های روحی و روانی هستند و دارودرمانی ابزاری کمکی است. برای نمونه به چند دارو اشاره می شود:

-  دمنوش گـل گـاو زبـان- سنبل طیب:

ترکیبات: گل گاوزبان، ۲ قاشق غذاخوری؛ سنبل طیب، ۱ قاشق مرّباخوری؛ لیموعمّانی،۱عدد یا عناب 5 عدد. این مواد را با دو لیوان آب روی شعله کم جوشانده تا یک لیوان بماند.

در افراد گرم مزاج، روزی یک بار(با تعداد عناب بیشتر) و در افراد سردمزاج روزی دو بار قابل استفاده است. در بانوان باردار مصرف نشود.

- شربت گاوزبان:

حکیم محمدکریم خان کرمانی در کتاب دقایق العلاج طرز تهیه یک شربت مفرح و نیرو بخش را بیان می کند که علاوه بر خواص مذکور باعث دفع سودا از بدن می گردد:

عرق گاوزبان 100 گرم، عرق بیدمشک75 گرم، گلاب 20 گرم، شکر به میزان شیرین شدن شربت، زعفران به قدری که شربت رنگ بگیرد، تخم بالنگو 10 گرم، تخم ریحان 5 گرم

مواد فوق را با هم مخلوط نموده، مصرف آن را از روزی یک فنجان شروع کرده به تدریج افزایش دهید. البته بهتر است به جای شکر سفید امروزی، از عسل برای شیرین کردن آن استفاده شود. در افراد گرم مزاج، بهتر است به جای عرق بیدمشک، از عرق بید یا کاسنی استفاده شود.

- دم کرده گل گاوزبان، بادرنجبویه، اسطوخدوس:

از هر کدام یک قاشق مرباخوری با یک لیموعمانی که با کمی نبات شیرین شده و به جای چای 3-2 بار در روز مخصوصا شب هنگام، مصرف شود. البته این دم کرده طبعی گرم دارد و افراد گرم مزاج، باید با اضافه کردن چند عدد عناب یا یکی دو عدد لیمو عمانی، آن را به سمت تعادل ببرند.

خواص مفردات ذکر شده در داروهای فوق

اسطوخدوس: مقوی اعضا و تمام قوت های بدن و به خصوص پاکسازی کننده مغز از مواد زاید بوده، مقوی ذهن است.

بادرنجبویه: مقوی مغز و معده و کبد و باز کننده گرفتگی های مغز است و در دفع مواد زاید از بدن بسیار مفید است.

گل گاوزبان: طبیعتی گرم و تر و ضد ّسودا و صفرا دارد. مفرح، نشاط آور، آرامبخش، خواب آور، مسکّن سردردهای عصبی و دردهای کلیوی، کاهش دهنده فشار خون، تقویت کننده حرارت غریزی و  قوای بدن و قلب و مغز و کبد بوده؛ اخلاط سوخته و مواد نامناسب را از بدن بیرون می راند و رنگ چهره را نیکو می سازد.

سنبل طیب: با طبیعت گرمی  و خشکی که دارد؛ ضدّ قولنج و اسپاسم های عضلانی و مفید در درمان تشنّج و صرع بوده؛ قوّه باه(میل جنسی) را تقویت و سودا را دفع می کند.

بید مشک: گرم و مایل به خشکی، مقوی قلب و مغز، ملین و تحلیل برنده مواد زاید است.

گلاب: مقوی معده، قلب، کبد و اعصاب و آرام بخشی قوی است.

زعفران: گرم و خشک؛ مفرح، مقوی قلب و کبد و مغز، نشاط آور و نیرو بخش است.

تخم بالنگو و تخم ریحان: آرام بخش و مقوی قلب و معده هستند.

د- درمان های موضعی

به طور کلی در این بیماری باید از خشک شدن بیش از حد پوست جلوگیری شود. روغن بنفشه یا بادام شیرین گزینه های بسیار مناسبی برای این کار هستند به ویژه اگر پس از استحمام استفاده شوند. در صورت عدم دسترسی، استفاده از وازلین یا مخلوط گلاب و گلیسیرین هم می تواند مدّنظر قرار گیرد.

جمع بندی

پسوریازیس حاصل غلبه خشکی بر پوست و عمدتا ناشی از افزایش خلط سوداست. بنابراین درمان صحیح و کامل آن منوط به تعدیل این وضعیت است. اصلاح سبک زندگی و ازجمله اصلاح تغذیه، ورزش، رفع تنش های روحی و انجام حجامت، از مهم ترین توصیه ها برای درمان قطعی این عارضه هستند. اگرچه طرّاحی یک برنامه درمانی از وظابف پزشک است امّا راهنمایی های عمومی این مقاله می تواند کمک زیادی به کاهش آلام مبتلایان نماید.

یک پیشنهاد: اگر به هر دلیل دسترسی به پزشک حاذق ندارید می توانید درمان های عمومی زیر را امتحان کنید:

رژیم آش آبغوره و زنجبیل

پاکسازی 15 روزه(دستور مسهل عام)