خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت‌های دینی- مهدی احمدی: موضوع معالجه بانوان توسط پزشک مرد مدتی است در فضای مجازی به آن پرداخته میشود و مخاطبان خبرگزاری فارس با ثبت سوژه‌ای در سامانه فارس من خواستار پی‌گیری این موضوع و ابعاد مختلف شرعی و قانونی آن شدند.
این سوژه در خبرگزاری فارس با استقبال بالای مخاطبان مواجه شد و تاکنون بیش از ۳۸ هزار نفر آن را امضا کردند. برای مشاهده این سوژه در سامانه فارس من از اینجا اقدام کنید.
موضوع معالجه بیمار توسط پزشک غیر همجنس پیش از این هم در جامعه مطرح شده و علما و بزرگان نظراتی را در این باره بیان کرده‌اند که در ابتدا نظرات علما در این باره تقدیم میشود.
نظر 8 مرجع درباره معالجه بیمار توسط پزشک غیر همجنس
امام خمینی (ره)
اگر ضرورت دارد مراجعه به مرد مانع ندارد، ولی بدون ضرورت با وجود دکتر زن به مرد مراجعه نکنند. (استفتائات، ج ۳، ص ۲۷۹ س۸۴ و ۸۵)
آیت‌الله خامنه‌ای
اگر معاینه و درمان منوط به نظر و لمس حرام باشد جایز نیست مگر در صورتی که مراجعه به پزشک زن حاذق و متخصص غیرممکن باشد. (اجویة الاستفتائات، ص ۳۱۱ س ۱۳۰۲)
آیت‌الله بهجت (ره)
در مواردی که مستلزم لمس و نظر محرم است تا به مرحله ضرورت نرسیده جایز نیست. (استفتائات، ج ۳، ص ۱۸۰،)
آیت‌الله سیستانی
اگر مستلزم نگاه یا لمس حرام است با بودن متخصص زن جایز نیست مگر اینکه به متخصص زن در انجام صحیح کار اعتماد نباشد. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج۱ ص ۱۸۴)
آیت‌الله مکارم شیرازی
در صورتی که پزشک هم جنس به قدر کافی وجود داشته باشد و احساس ضرورتی به غیر هم جنس نشود به غیر هم جنس در جائی که مستلزم نظر و لمس حرام است، جایز نیست. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج۱، ص ۱۸۴)
آیت‌الله نوری همدانی
در مواردی که مستلزم لمس و نظر حرام است تا به مرحله ضرورت نرسیده جایز نیست. (توضیح المسائل، ص ۴۸۲، با استفاده از م ۲۴۳۷ و ۲۴۳۸)
آیت‌الله شبیری زنجانی
اگر معالجه منحصر به پزشک نامحرم باشد و مرد برای معالجه زن نامحرم ناچار باشد که او را نگاه کند و دست به بدن او بزند اشکال ندارد و در صورتی که معالجه منحصر به پزشک مرد نباشد در صورتی که معالجه مرد بدون دست زدن یا نگاه کردن به قسمت‌های محرّم از اعضای زن امکان‌پذیر نباشد و مرد بداند که معالجه به مثل او منحصر نیست، جایز نیست معالجه کند (در نتیجه مراجعه زن نیز در این صورت جایز نیست.) (توضیح المسائل، ج ۲، ص ۲۰۸، م ۲۴۵۰)
آیت‌الله صافی گلپایگانی
در مورد سؤال، با وجود ممائل (یعنی مثل پزشک مرد یک پزشک زن وجود داشته باشد) مراجعه به نامحرم جایز نیست. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج ۱، ص ۱۸۳ هدایة العباد، ج۲، ص ۳۹۸ م ۲۲)
نظرات مراجع و علما در این زمینه تقریباً یکسان است و همه این عزیران معالجه توسط پزشک غیر همجنس را فقط برای مواقع اضطرار جایز دانسته و در غیر این صورت جایز نمی‌دانند.
برای چرایی این موضوع و تحلیل آن با حجت‌الاسلام علی اعظمی کارشناس مذهبی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه تقدیم میشود.
حفظ حریم از شاخص‌های جامعه دینی و اسلامی است.
حجت‌الاسلام اعظمی با اشاره به لزوم حفظ حریم‌ها در جوامع سالم، گفت: جامعه‌ای که دارای شاخصه‌های تعریف شده دینی باشد و رفتارهای فردی و اجتماعی با اخلاق و موازین شرعی منطبق باشند یک جامعه سالم نامیده میشود.
وی ادامه داد: ارتباط با همنوع از ویژگی‌ها و امتیازات زندگی بشری است که او را در رسیدن به تعالی و تکامل یاری می‌رساند. در این راستا اگر شخص حریم زندگی خود را حفظ کند و رنگ و بوی الهی به آن بدهد به زندگی دیگران نیز اهمیت داده و حریم آنها را نیز حفظ کرده است.
شارع مقدس برای محیط های درمانی هم قوانین وضع کرده است.
این کارشناس مذهبی درباره حفظ حریم در محیط‌های پزشکی و درمانی گفت: یکی از محیط هایی که محل تعامل فراوان مردم با یکدیگر است محیط‌های پزشکی و درمانی است. شارع مقدس، برای ایجاد نظم، صلاح و سعادت مردم، مجموعه‌ای از قوانین را در این راستا وضع کرده است. با توجه به تفاوت‌های مرد و زن، در مورد شکل ارتباط پزشک با بیمار و جواز لمس بدن بیمار در راستای درمان او نیز، احکامی متناسب با آنها وضع شده است.
حفظ پوشش و عدم اختلاط زن و مرد دو نکته‌ای که رعایت آن ضرورت دارد.
حجت‌الاسلام اعظمی با بیان اینکه در حفظ و رعایت این قوانین رعایت دو نکته اهمیت بیشتری داشته و به ما در این زمینه کمک شایانی میکند، گفت: نکته اول پوشش است. پوشش مناسب و باوقار برای پیشگیری از برخی گناهان، عامل مهمی است، چنان که پوشیدن لباس نامناسب، پیامدها و هنجارهای غیر اخلاقی را در پی دارد.
وی ادامه داد: دومین موضع اختلاط است. این مسأله از جهتی جزء ملازمات جامعه پزشکی است و از جهتی مشکل‌ساز است، در نتیجه باید راهکارهای اسلام و شرع مقدس برای حل مشکلات و پیشگیری از آنها رعایت شود تا دچار گناه و اشتباه نشویم.
نظر شهید مطهری درباره اختلاط زن و مرد در جامعه
این کارشناس مذهبی با اشاره به نظر شهید مطهری در این باره گفت: شهید مطهری در این مورد می‌نویسد: «آن چه اسلام لااقل به صورت یک امر اخلاقی توصیه میکند این است که تا حدّ ممکن، اجتماع مدنی، غیر مختلط باشد. جامعه امروز، زیان‌های اجتماعات مختلط را به چشم خود می‌بیند.» (مسأله حجاب، ص ۲۳۶)
حجت‌الاسلام اعظمی درباره چگونگی مراجعه به پزشک غیر همجنس گفت: از لحاظ شرعی رجوع به پزشک غیرهمجنس دو صورت دارد اول اینکه معالجه نیاز به لمس یا نگاه به بدن نامحرم ندارد، در این صورت رجوع به غیر همجنس اشکالی ندارد ولی با توجه به مطالبی که ذکر شد، اگر پزشک همجنس باشد، قطعاً بهتر است. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج۱، ص ۱۸۴)
وی ادامه داد: مورد بعدی این ایت که معالجه نیاز به لمس یا نگاه به بدن نامحرم دارد. در مقدمه بحث بیان شد که خداوند متعال قوانین را برای صلاح جامعه در نظر گرفته است تا جامعه رو به صلاح و پیشرفت حرکت کند. در این راستا حکم هریک از این مراجعات به پزشک نامحرم در شریعت ذکر شده است و این مسأله دو صورت پیدا میکند که در ادامه توضیح می‌دهم.
مراجعه به پزشک غیر همجنس فقط در مواقع به خطر افتادن جان جایز است.
این کارشناس مذهبی درباره حکم انواع مراجعات به پزشک نامحرم گفت: مورد اول این است که پزشک همجنس وجود دارد و ضرورتی برای مراجعه به پزشک غیر همجنس وجود ندارد و دوم اینکه پزشک همجنس وجود ندارد و یا ضرورت مراجعه به پزشک غیر همجنس وجود دارد. به عنوان مثال تا پزشک همجنس به بیمارستان برسد مریض جان خود را از دست می‌دهد.
نظر امام باقر (ع) درباره مراجعه به پزشک غیرهمجنس
حجت‌الاسلام اعظمی با اشاره به حدیثی از امام باقر (ع) در این باره گفت: از امام باقر علیه‌السلام سؤال شد در مورد زنی که بیماری در بدنش عارض شده است، آیا سزاوار است که مرد او را معالجه کند؟ حضرت فرمودند: «إِذَا اضْطَرَتْ إِلَى ذَلِکَ فَلَا بَأْسَ؛ (بحار الانوار، ج ۵۹، ص۷۴) هرگاه زن ناچار به این کار شد، مانعی ندارد.»
نظر امام خمینی (ره) درباره حرمت نگاه کردن و لمس مرد بیگانه و زن بیگانه، هنگام معالجه
وی ادامه داد: امام خمینی (ره) هم در این خصوص می‌فرماید: «از حرمت نگاه کردن و لمس در مرد بیگانه و زن بیگانه، مقام معالجه استثنا میشود، در صورتی که با مماثل (همجنس) خود ممکن نباشد. مانند: معرفت نبض (اندازه‌گیری نبض)، در صورتی که با وسیله‌ای مانند درجه و غیر آن ممکن نباشد و مانند خون گرفتن و حجامت و بستن شکستگی و مانند آن.» (تحریر الوسیله، ص ۴۳۵) همچنین مقام معظم رهبری نیز می‌فرماید: «اگر معاینه و درمان منوط به نظر و لمس حرام باشد، جایز نیست، مگر در صورتی که مراجعه به پزشک زن حاذق و متخصص غیرممکن باشد.» (استفتاعات رهبری، بخش لمس و نظر پزشک)
وی در پایان گفت: در صورت ضرورت نیز باید به مقداری که ضرورت را از بین می‌برد اکتفا کرد و بیشتر از آن را به پزشک همجنس موکول کرد. (نقش قاعده اضطرار در تبیین ضوابط پزشکی، ص ۸۰) فراموش نکنیم احکامی را که شارع مقدس وضع کرده است برای صلاح و سعادت جامعه است. جامعه پزشکی نیز بخشی از جامعه است و احکام مخصوص به خود را دارد که رعایت آنها جامعه پزشکی سالمی را ایجاد میکند.