بسم الله الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین

*********

بوی سیب و ...

**********

کاربر عزیز، از شما تقاضا داریم استفاده از این متن (مطالعه، ارسال و ...) را با تلاوت یک صلوات، (هدیه به ساحت قدسی حضرت رباب سلام الله علیها) همراه کنید. خدایتان جزای خیر دهاد.

***********

مردم اغلب فکر می­ کنند استفاده از سیب محدود به خوردن آن به عنوان یک میوه است. امّا واقعیت آن است که دستنبویه، سرکه، سکنجبین، فالوده، ربّ گوشتی، ربّ زلال، شیره، پخته، خورش، آب­ میوه، خشک­ میوه، دم­نوش، سویق، جوارش، پخته با جلّاب یا ماء­العسل (شبیه کمپوت)، مربّا، عطر، گل ­قندِ گل سیب، حلوا، خمیره، عرق سیب و ... اشکال دیگر استفاده از سیب هستند که همگی خوش­ مزه، خوش ­اثر و خوش­ منظر هستند.

به راستی اگر ما در این سال­ها این آموزش­ها را به مردم داده بودیم حالا شاهد بودیم که باغ­داران ما محصول سیب خود را به دلیل ارزانی دور بریزند و یا حتّی درختان چونان فرزند خود را قطع کنند؟

این مقاله به معرّفی چند نمونه خوش­ مزه، خوش ­اثر و خوش­ منظر از محصولات سیب می پردازد؛ محصولاتی که می توانند زندگی روزمرّه را شیرین تر و سلامتی خانواده ما را افزون تر نمایند.

سیب شیرین روایات شریف

-        پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «أربَعَةٌ تَزيدُ فِي العُمُرِ:... و أكلُ التُّفّاحِ بِالأَسحارِ: چهار چيز، عمر را مى‏ افزايد: ... و خوردن سيب در سحرگاهان.» (دانشنامه احادیث پزشکی، ج 1، ص 101)

-        امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «لَوْ یعْلَمُ النّاسُ ما فِی التُّفّاحِ ما داوُوا مَرْضاهُمْ إِلاّ بِهِ: اگر مردم می‌دانستند چه خواصی در سیب وجود دارد، بیماران خود را فقط با سیب درمان می‌کردند.» (دانشنامه احاديث پزشكى، ج‏2، ص: 238)

-        امام كاظم عليه السلام فرمودند: «التُّفّاحُ‏ يَنفَعُ مِن خِصالٍ عِدَّةٍ: مِنَ السَّمِّ، وَ السِّحرِ، وَ اللَّمَمِ‏ يَعرِضُ مِن أهلِ الأَرضِ، وَ البَلغَمِ الغالِبِ، و لَيسَ شَي‏ءٌ أسرَعَ مِنهُ مَنفَعَةً: سيب، براى درمان چند چيز سودمند است: مسموميت، سِحر، جنونى كه از زمينيان پيش مى‏ آيد (‏ظاهراً مقصود، جنّ است)، و بلغمى كه چيره شده باشد. هيچ چيز منفعتش سريع ‏تر از اين نيست.» (دانشنامه احاديث پزشكى، ج‏2، ص: 240)

-        امام باقر عليه السلام: «إذا أرَدتَ أكلَ التُّفّاحِ فَشُمَّهُ ثُمَّ كُلهُ؛ فَإِنَّكَ إذا فَعَلتَ ذلِكَ أخرَجَ مِن جَسَدِكَ كُلَّ داءٍ و غائِلَةٍ، و يُسَكِّنُ ما يوجَدُ مِن قِبَلِ الأَرواحِ كُلِّها: هنگامى كه خواستى سيب بخورى، آن را ببوى و سپس بخور. اگر اين كار را انجام دادى، هر درد و عارضه‏ اى از تنت بيرون مى‏ رود و همه آنچه از سوى ارواح، در انسان ايجاد مى‏ شود، فرو مى‏ نشيند.» (بحار الأنوار، ج 66، ص 175، ح 33)

سیب و مزاج سیب 

- سیب شيرين: درجه اوّل گرمی و درجه دوّم تری

- سیب ترش: درجه دوّم سردی و خشكی

- سیب مُزّ (میخوش): در حرارت معتدل و درجه اوّل خشك

* سیب به صورت خوراکی، یا بوییدنی مقوّی قلب، کبد و مغز است.

* سیب، معده را تقویت می کند و اشتهاآور است.

* مصرف آب سیب، فالوده سیب یا سیب پخته تب بُر است. البته دقّت کنید که برای این کار از سیب ترش استفاده نکنید.

* سیب پخته در درمان سرفه خشک مناسب است.

* هر دارو یا غذای ضدّ افسردگی یا نشاط آور اگر همراه آب سیب خورده شود اثرش افزون می شود.

          مثل همه میوه ها:

-        سعی کنید سیب را همراه میوه های دیگر میل نکنید. در هر وعده یک میوه میل کنید.

-        تا وقتی سیب هضم نشده و از معده پایین نرفته چیزی نخورید.

-        مثل هر میوه تازه دیگر، بعد از خوردن سیب هم نباید آب خورد.

-        مصلح سیب، دارچین، گل قند و یا خوردن عسل است.

دستنبوی یا دستنبویه 

یکی از جالب ­ترین اشکال استفاده از رایحه­ درمانی در طبّ ایرانی، خرده فرهنگی به نام دستنبویه است که در بین ایرانیان رواج داشته است. دستنبوی یا شَمامه، گلوله ­ای است که از اقسام موادّ معطّر ساخته می­ شده و فرد آن را پیوسته و در طول روز در دست گرفته و هر چند دقیقه آن را می­ بوئیده است. یکی از اشکال رایج دستنبویه، در دست گرفتن میوه ­های خوشبو در دست بوده که از جمله آنها میوه­ای گرد، کوچک و شبیه خربزه با همین نام دستنبو است. بنابراین:

سیب را ببویید!

بوئیدن خوراکی های معطّر قبل از خوردن آنها باعث افزونی اثرات آنها به ویژه سلامت قلب و نشاط فرد است. سیب، به، خیار، ملون، دستنبو، طالبی، گشنیز، نعناع، پونه، مرزه، ترخون، انواع کباب و حتّی نان تازه و داغ نمونه هایی دم دستی از این توصیه هستند که با نبوییدن آنها مقدار زیادی از آثار مفید آنها را از دست داده ایم.

مثلاً بوئیدن به، نشاط­آور، مقوی قلب و مغز، ضدّاستفراغ و قطع کننده خونریز­های داخلی دانسته شده است.

جالب این که حتّی در برخی کتب طبّ ایرانی (مثل کتاب الشامّل في الصناعة الطبية)، منافع برخی خوراکی ها مانند سیب، عمدتاً مربوط به بوی آنها دانسته شده و نه خوردن آنها. احتمالاً کسی که سیب را به عنوان دستنبویه استفاده می کند بسیار بیشتر از کسی که روزی چند عدد سیب را می خورد منفعت می برد. شاید بد نباشد که همیشه یک سیب روی میز کار تک تک ما باشد و هر از گاهی آن را عمیقاً ببوییم و لذّت ببریم.

فالوده سیب 

فالوده سیب، خوش ­طعم، مقوّی، تب­ بر و یک آرام­ بخش خوب است.

این دارو - خوراکی در رفع طیف وسیعی از مشکلات ازجمله هر حالت معادل ضعف عمومی یا ضعف سامانه ایمنی، ضعف قلب، انواع کم خونی از جمله تالاسمی مینور، خستگی های مزمن و کمبود انرژی، انواع افسردگی، انواع ریزش مو، بیماران سرطانی و سایر بیماری های مزمن، دوران شیمی درمانی و رادیوتراپی، پیش، حین و پس از بیماری های عفونی ازجمله کرونا، آنفولانزا، سرماخوردگی و ...، انواع مشکلات گوارشی، کمک به تحمّل بهتر روزه داری، درمان بی‌اشتهایی، بی‌قراری و مورمور شدن اندام و ... بسیار موثّر است.

فالوده سیب به عنوان تغذیه کمکی در کودکان در حال رشد، کودکانی که زیاد سرما می خورند، پیش از بارداری و در تمام طول بارداری و شیردهی، در زمان زایمان و قاعدگی، در زمان امتحانات و ... قابل استفاده است.

پیشنهاد می کنیم مصرف فالوده سیب را جزیی از برنامه تغذیه ای خود و کودکانتان قرار دهید.

روش آماده‌سازی 

یک عدد سیب متوسط را بعد از جدا کردن هسته‌ها، رنده کنید و دو قاشق غذاخوری عرق بیدمشک (یا عرق بهارنارنج)، دو قاشق غذاخوری گلاب، یک قاشق غذاخوری عسل و یک قاشق غذاخوری تخم شربتی اضافه کرده بعد از خیس خوردن دانه ­ها (و البته خنک شدن در یخچال در فصول گرم) میل کنید.

بهتر است از سیب سرخ برای تهیه فالوده استفاده کنید. در فصل سیب گلاب، استفاده از دو تا سه عدد سیب گلاب هم گزینه خوبی است. در صورت عدم دسترسی، استفاده از سیب زرد هم بلامانع است.

هرقدر سیب، رسیده ­تر، شیرین ­تر و دارای عطر بیشتری باشد، بهتر است؛ بنابراین از سیب­ های سبز و ترش استفاده نکنید.

کندن یا نکندن پوست سیب بسته به ذائقه خود شماست (هرچند ترجیح این است که پوست را نکنید) ولی اگر از سلامت سیب مطمئن نیستید و احتمال می دهید سموم کشاورزی یا موادّ نگهدارنده در پوست آن موجود باشد؛ پوستش را بکنید!

به‌جای تخم شربتی، استفاده از تخم ریحان، بالنگو و یا فرنجمشک هم ممکن است. در افراد گرم­ مزاج استفاده از تخم خرفه هم اشکالی ندارد.

در زمان بیماری های ریوی مثل سرماخوردگی یا خونریزی های داخلی (مثل خونریزی معده یا خونریزی زیاده از حدّ قاعدگی)، می ­توانید به جای تخم شربتی از بارهنگ استفاده کنید.

درصورتی‌که بیمار، تب یا فشارخون ندارد یا باردار نیست اضافه کردن کمی زعفران یا شربت جلّاب هم خوب است.

افزودن چند قطره آب لیموی تازه یا آب نارنج هم بلامانع است.

می توان به جای فالوده سیب، آب سیب یا کمپوت سیب تهیه کرده و سایر مواد را به آن افزود.

بهتر است فالوده سیب را روزانه درست و مصرف کنید ولی در صورت تمایل می توانید مقدار بیشتری درست کرده تا دو سه روز در یخچال نگهداری کنید. در این حال سطح فالوده سیب کم کم قهوه ای می شود که خوردن آن بلامانع است.

دستور دوّم

سیب پوست کنده و خرد شده چهار عدد، عرق بیدمشک نصف استکان، گلاب یک چهارم استکان، عصاره لیموترش تازه یک قاشق مرباخوری، پودر دارچین یک قاشق چایخوری

ابتدا عرق بیدمشک، گلاب، آب لیمو و دارچین را در قابلمه بریزید و آنها را کاملا با هم مخلوط کنید. سپس برش های سیب را به آن اضافه کنید، در قابلمه را ببندید و به مدت ده دقیقه با حرارت متوسط بپزید. در پایان با یک گوشت کوب برقی یا مخلوط کن کل ترکیب را نرم کنید و در ظرف شیشه ای بریزید و اجازه دهید تا خنک شود.

احتیاطات

فالوده سیب تقریباً هیچ‌گونه منع مصرفی ندارد.

کمپوت سیب

چند عدد سیب رسیده شیرین را بعد از کندن پوست و جدا کردن هسته‌ها، چهار قسمت کرده در یک لیتر آب بجوشانید.

بسته به ذائقه بیمار، کمی شکر یا نبات یا عسل اضافه کنید که البته عسل ترجیح دارد. درصورتی‌که بیمار تب یا فشارخون ندارد، اضافه کردن کمی زعفران هم به قوّت این خوراکی می‌افزاید. دقّت کنید که سیب‌ها له نشوند.

در انتهای پخت و وقتی کمپوت از جوش افتاد چند قاشق غذاخوری گلاب اضافه کرده و بگذارید سرد شود.

شربت سیب مُزعفَر (زعفرانی)

این شربت بسیار مقوّی، خونساز و آرام بخش است.

در یک لیوان آب سیب (رسیده، شیرین و معطّر)، سه-چهار قاشق غذاخوری شیره انگور، چند پر زعفران (و در صورت دسترسی، دو سه برگ ریحان) اضافه کرده و پس از خیس خوردن میل کنید.

مربّای سیب (طبق دستور کتب طبّی)

سيب رسيده و پوست کنده را خرد کرده و در آب و قدرى گلاب بپزید. حالا سیب ها را از آب بيرون آورده با پارچه نخی تمیز خشك کنید تا آبى را كه جذب كرده است پس دهد.

مقداری نبات را در آب باقیمانده از پختن سیب ها قوام بیاورید. سيب های خشک شده را به این شیره نبات اضافه نموده و يك جوش ديگر بدهید. مربّا آماده است.

بعد از دو سه روز ببینید اگر سيب ها آب پس داده و شيره نبات رقيق شده باشد سيب ها را در آورده شيره را دوباره قوام بیاورید و سپس سیب ها را در آن بریزید.

می توان به جاى نبات از عسل یا شکر استفاده نمود. در صورتی که از نبات یا شکر استفاده کردید بهتر است شیره مربا را مصرف نکنید.

ربّ سیب

ربّ سیب از پرکاربردترین محصولات سیب در طبّ ایرانی است.

یکی از کاربردهای شایع ربّ سیب درمان ریفلاکس (ترش کردن) است که بسته به سنّ و وزن می توان یک قاشق چایخوری تا مربّاخوری بعد از هر وعده غذا مصرف کرد.

ربّ سیب شیرین مقوّی قلب است و برای کسانی که دچار ترس های نابجا یا افت فشارهای عصبی هستند مفید است. قدرت ربّ سیب شیرین از خود سیب بیشتراست.

ربّ سیب ترش برای کاهش حرارت بدن، غلبه دم و صفرا، اسهال های گرم و کاهش ناراحتی های روحی افراد سوداوی مفید است.

روش تهیه ربّ سیب ساده است امّا کمی حوصله می خواهد. به این ترتیب که آب سیب را روی شعله بسیار کم (ترجیحاً به روش بن ماری) می گذارید تا قوام پیدا کند. در این حال معمولاً حجم آب سیب به یک‌چهارم یا یک سوم حجم نخست می رسد.

روش دوّمی هم برای تهیه ربّ سیب ذکر شده به این ترتیب که مقداری سیب را پس از جدا کردن پوست و دانه ها، رنده کرده روی حرارت غیر مستقیم می گذاریم تا  کاملا بپزد و یک­دست شود. در این مدّت باید مرتّب موادّ را به هم زد تا ته نگیرد.

سرکه سیب

سرکه سیب دارای خواصّ عمومی سرکه های دیگر است ولی در موضوع تقویت قلب قوی تر عمل می کند.

برای اطّلاع از نحوه ساخت سرکه سیب می توانید به منابع مربوطه مراجعه کنید.

امروزه مرسوم است که از سرکه برای درمان فشار خون، چربی خون، دیابت، کبد چرب، غلظت خون و یا به عنوان یک لاغر کننده و ... استفاده می شود. اگرچه نمی توان منکر برخی تأثیرات سرکه در درمان این بیماری ها شد ولی:

1-    سرکه بیش از آن که غذا باشد داروست و مثل هر داروی دیگری باید با نظر پزشک مصرف شود.

2-     باید دانست که مداومت برمصرف هر نوع سرکه ای می تواند باعث آسیب به معده، ریه، بافت های عصبی مثل مغز، مثانه و ...، غلبه سردی بر بدن و کاهش میل و توان زناشویی شود.

3-    برخی بیماری ها مانند دیابت یا کبد چرب با مصرف طولانی سرکه ممکن است بدتر از قبل شوند.

4-    این افراد باید در مصرف سرکه احتیاط بیشتری کنند: افراد مسنّ، افراد سوداوی مزاج، افراد سردمزاج، افراد دارای مشکلات ریوی به ویژه سرفه های خشک، دردهای مفصلی، مشکلات رحمی و ...

لذا توصیه می کنیم در صورت تصمیم برای مصرف سرکه با فرد مجرّب مشورت کنید. در خیلی از موارد مصرف انواع سکنجبین مطابق با وضع مزاجی و بیماری فرد بر مصرف سرکه به تنهایی ارجحیت دارد.

شربت سیب زرشکی

بسیار خوشمزه، مقوی، اشتهاآور و نشاط بخش است؛ به ویژه درفصل تابستان برای بچه هایی که زیاد دچار اسهال و استفراغ می شوند.

آب ليموی تازه یک قسمت، آب سيب‏ رسيده و آب زرشک هر کدام 4 قسمت را با شكر (یا نبات یا عسل) مخلوط و صاف کرده و روی شعله کم به قوام بیاورید.

گل انگبین سیب یا گل قند سيب

مقوی قلب و مغز است و نیروی زناشویی را اضافه می کند.

اگر در خانه درخت سیب دارید یا به شکوفه سیب دسترسی دارید از این مربّا غافل نشوید.

روش تهیه

گلبرگ شکوفه سیب را با دو برابر شکر یا خاک قند یا عسل در یک ظرف شیشه ای بزرگ، لایه لایه پهن کنید و چهل روز در برابر آفتاب قرار دهید.

سویق سیب

سویق به آرد بو داده بعضی خوراکی ها اطلاق می شود.

برای درست کردن سویق سیب، سیب را رنده کنید. سپس آن را تفت دهید تا کاملاً آب آن گرفته شود یا به‌اصطلاح خشک شود. سپس آن را پودر کنید تا آماده مصرف توسط کودک دلبندتان شود.

همچنین می‌توانید آن را ورق‌ورق کنید و در آفتاب خشک کنید. سپس آن را آسیاب کنید و در ماهیتابه تفت دهید. تا جایی که رنگ آن تغییر کند.

بسته به سنّ و وزن کودک خود هر روز مقداری از این سویق را با آب گرم، مخلوط با کمی عسل و آب (شبیه یک فرنی فوری)، مخلوط با ماست یا شیر یا غذاهایی مثل سوپ و آش و ... به او بدهید.

این سویق به ویژه در بچّه های مضطرب یا ترسو و بچه های دچار ضعف معده و ریفلاکس مناسب است.

حلوای سیب 

پس از جدا کردن پوست و تخم سیب آن را در آب و کمی گلاب بپزید تا حدّی که کاملاً له شود. سپس مقداری نبات سفید یا عسل اضافه کرده دوباره روی شعله کم گذاشته تا کاملاً ببندد و آماده مصرف شود.

شربت سیب شیرین

شربت سیب مقوى معده و قلب است، اشتهاآور، نشاط بخش، و مفید برای درمان تهوّع و استفراغ و اسهال های صفراوی.

آب سيب شيرين را بعد از جدا کردن پوست و تخم گرفته، روی شعله کم مدّتی بجوشانید. در این مدّت کف روی آب سیب را مرتّباً جدا می کنید. سپس زیرظرف راخاموش کرده و اجازه می دهیم تا موادّ سنگین تر کاملاً ته نشین شوند. حالا به دقّت آب سیب صاف بالای ظرف را جدا کرده مجدّداً روی شعله کم می جوشانیم تا چهارپنجم آن تبخیر شود. سپس قند یا شکر یا نبات یا عسل اضافه کرده به جوشاندن ادامه می دهیم تاقوام بیاید.

اگر از مایعات مثل عسل یا شیره نبات یا شربت قند یا شیره انگور استفاده کردید وزن آن باید یک سوّم آب سیب صاف شده باشد.

دم‌نوش یا جوشانده دارچین و سیب

خوش‌طعم و خوش عطر؛ بسیار آرام‌بخش و قابل‌استفاده در همه افراد است.

دو بندانگشت چوب دارچین (حدود 4 تا 5 سانتی‌متر) را خردکرده به همراه نصف سیب تازه معطّر پوست گرفته و خردکرده (یا چند قطعه دم‌نوش خشک سیب) با دو-سه لیوان آب جوش روی شعله کم بجوشانید تا یک لیوان بماند. صاف و شیرین و میل کنید.

احتیاطات

دارچین در زنان باردار منع مصرف دارد.

مفرّح سیبی

بسیار نشاط آور و مقوّی قلب و دستگاه گوارش است.

آب سیب و آب انار را مخلوط کنید و با عسل قوام بیاورید.

پوره عنّاب و سیب

مناسب در درمان سرفه خشک

چند عدد عناب چنگال زده با سیب پوست‌کنده نگینی بخارپز و مصرف شود.

خورش سیب

خورش سیب، مشابه خورش هایی مانند خورش هویج یا خورش به تهیه می شود و ازجمله غذاهای فراموش شده ولی بسیار مفید و مغذّی است.